આજના સમયમાં બાળકોના સ્વાસ્થ્ય પર જોખમ ઝડપથી વધી રહ્યું છે. વધતી જીવનશૈલીની પડકારો અને મોબાઇલ, લેપટોપ જેવા ગેજેટ્સના વધુ પડતા ઉપયોગને કારણે દેશના બાળકો શારીરિક અને માનસિક બંને રીતે નબળા થતા જાય છે. રિપોર્ટ્સ અનુસાર, ભારતમાં લગભગ 45% બાળકો વજનમાં વધારે છે, 28% બાળકો નિયમિત શારીરિક પ્રવૃત્તિ કરતા નથી અને 67% બાળકો એક કલાક કરતાં ઓછો સમય બહાર રમીને વિતાવે છે. આ ઉપરાંત, બાળકોમાં માયોપિયા એટલે કે નજીકની દ્રષ્ટિ નબળી પડવી, મોટાપો, થાઇરોઇડ, ડાયાબિટીસ જેવા ગંભીર રોગોનું જોખમ પણ વધી રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં જરૂરી બની ગયું છે કે આપણે બાળકોના સ્વાસ્થ્યને સુધારવા અને મજબૂત બનાવવા માટે ઉનાળાની રજાનો યોગ્ય ઉપયોગ કરીએ.
બાળકોના સ્વાસ્થ્ય પર વધતું જોખમ
આજના સમયમાં બાળકોનું સ્વાસ્થ્ય સતત નબળું થતું જાય છે. તેનું સૌથી મોટું કારણ તેમની જીવનશૈલીમાં આવેલો ફેરફાર છે. બાળકો દિવસભર મોબાઇલ, ટીવી અથવા લેપટોપ જેવા ગેજેટ્સ પર સમય પસાર કરે છે. આનાથી માત્ર તેમની આંખોની રોશની જ નબળી થતી નથી, પણ તેમનું શરીર પણ ધીમે ધીમે નબળું થતું જાય છે. રિસર્ચ મુજબ, દેશમાં લગભગ 30% બાળકો માયોપિયા એટલે કે નબળી દ્રષ્ટિની સમસ્યાથી પીડાય છે. આ ઉપરાંત બાળકોની શારીરિક પ્રવૃત્તિ ખૂબ ઓછી થઈ ગઈ છે, જેના કારણે મોટાપો, થાઇરોઇડ, ડાયાબિટીસ જેવા રોગો નાની ઉંમરે જ દેખાવા લાગ્યા છે. જંક ફૂડની આદત અને પૌષ્ટિક આહારની અછત પણ તેમની રોગપ્રતિકારક શક્તિને નબળી કરી રહી છે.
આ બધી શારીરિક સમસ્યાઓ સાથે-સાથે બાળકોનું માનસિક સ્વાસ્થ્ય પણ ખરાબ રીતે પ્રભાવિત થઈ રહ્યું છે. ગેજેટ્સ પર વધુ સમય પસાર કરવાથી તેમનું ધ્યાન જલ્દી ભટકે છે, તેઓ ચીડિયા થઈ જાય છે અને નાની-નાની વાતો પર ગુસ્સો કરવા લાગે છે. સતત ઊંઘ પૂરી ન થવા અને દિનચર્યા અનિયમિત હોવાથી તેમમાં તણાવ અને બેચેની વધવા લાગે છે. તેની સીધી અસર તેમના અભ્યાસ, વિચારવા-સમજવાની શક્તિ અને યાદશક્તિ પર પડે છે. તેથી જરૂરી છે કે આપણે બાળકોને સમયસર સુવા-ઉઠવા, સંતુલિત આહાર લેવા અને રોજિંદા શારીરિક પ્રવૃત્તિઓ કરવાની આદત પાડીએ. આ જ નાના-નાના ફેરફારો તેમના વર્તમાન અને ભવિષ્ય બંનેને સ્વસ્થ અને ઉજ્જવળ બનાવી શકે છે.
બાળકોનું સ્વાસ્થ્ય કેમ નબળું થઈ રહ્યું છે?
- જંક ફૂડ અને અસ્વસ્થ આહાર: બાળકોમાં જંક ફૂડનું સેવન દિન-પ્રતિદિન વધી રહ્યું છે. આ ખાદ્ય પદાર્થો પોષણની ઉણપ કરે છે અને મોટાપા તરફ દોરી જાય છે.
- શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ: આજના બાળકો સ્માર્ટફોન, ટીવી અને ગેમિંગમાં એટલા વ્યસ્ત છે કે તેઓ રમવા માટે બહાર ઓછા જ જાય છે, જેનાથી તેમની શારીરિક પ્રવૃત્તિ ઘટે છે.
- વધુ સ્ક્રીન ટાઇમ: વધતો સ્ક્રીન ટાઇમ બાળકોમાં ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની ક્ષમતા ઘટાડે છે, સાથે જ મગજ અને શરીર પર નકારાત્મક અસર કરે છે.
- ઊંઘનો અભાવ: વધતા તણાવ અને ગેજેટ્સની લતને કારણે બાળકોને પૂરતી ઊંઘ મળતી નથી, જે તેમના વિકાસ અને રોગપ્રતિકારક શક્તિને પ્રભાવિત કરે છે.
ઉનાળાની રજામાં બાળકો માટે યોગ કેમ જરૂરી છે?
ઉનાળાની રજામાં બાળકો માટે યોગ કરવું ખૂબ જરૂરી છે કારણ કે તે માત્ર તેમના શરીરને તંદુરસ્ત રાખતું નથી, પણ મગજને પણ શાંત અને એકાગ્ર બનાવે છે. યોગ એક એવો સરળ અને કુદરતી રીત છે જેનાથી બાળકો કોઈ દવા વગર સ્વસ્થ બની શકે છે. સ્વામી રામદેવ પણ બાળકોને રોજિંદા યોગ કરવાની સલાહ આપે છે, જેથી તેમની રોગપ્રતિકારક શક્તિ મજબૂત બને અને તેઓ બીમારીઓથી દૂર રહે. યોગ કરવાથી બાળકોની હાડકાં અને સ્નાયુઓ મજબૂત થાય છે, જેથી તેમની ઉંચાઈ વધવામાં પણ મદદ મળે છે. આ ઉપરાંત, યોગ બાળકોને તણાવ, ગુસ્સો અને ચીડિયાપણાથી રાહત આપે છે અને તેમનું મન અભ્યાસમાં સારી રીતે લાગે છે. ઉનાળાની રજામાં જ્યારે બાળકો પાસે સમય વધુ હોય છે, ત્યારે તેમને યોગની આદત પાડવી સરળ બને છે, જે તેમના જીવનભર કામ આવે છે.
બાળકોમાં મોટાપાથી કેવી રીતે બચાવવું?
ઘરનું તાજું અને પૌષ્ટિક ખાવાનું આપો: બાળકોને મોટાપાથી બચાવવા માટે સૌથી જરૂરી છે કે તેમને ઘરનું બનાવેલું તાજું અને પૌષ્ટિક ખાવાનું આપવામાં આવે. બજારના તળેલા-ભુજેલા અને જંક ફૂડ જેવા ચિપ્સ, પિઝ્ઝા, બર્ગર અથવા કોલ્ડ ડ્રિંક્સથી દૂર રાખો. ઘરે દાળ, ચોખા, શાક, રોટલી જેવા સંતુલિત આહારને રોજિંદા ખોરાકમાં સામેલ કરો જેથી શરીરને જરૂરી પોષક તત્વો મળી શકે.
ફળો અને લીલી શાકભાજીની આદત પાડો: દરરોજ બાળકોને તાજા ફળો અને લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી ચોક્કસ આપો. આ વસ્તુઓ ફાઇબર, વિટામિન અને ખનિજોથી ભરપૂર હોય છે જે માત્ર વજન કંટ્રોલ કરતી નથી, પણ બાળકોની રોગપ્રતિકારક શક્તિને પણ મજબૂત બનાવે છે.
યોગ અને રમતગમત તરફ પ્રોત્સાહન આપો: બાળકોને ટીવી, મોબાઇલ અને વિડિયો ગેમથી ઓછામાં ઓછા સમય માટે જોડો અને તેમને બહાર રમવા, દોડવા અથવા યોગ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો. સવારે અડધો કલાક યોગ અથવા દોડ બાળકોના શરીરને સક્રિય અને ફિટ રાખવામાં ખૂબ મદદ કરે છે.
કેલરી અને પોષણનું ધ્યાન રાખો: બાળકોના ખાવામાં કેલરીની માત્રા સંતુલિત રાખો. વધુ મીઠી, તળેલી અને ચરબીયુક્ત વસ્તુઓથી બચો. તેમના ખોરાકમાં દૂધ, દહીં, ફળો, સૂકા મેવા અને હોલ ગ્રેઇન્સનો સમાવેશ કરો, જેથી તેમનો વિકાસ યોગ્ય રીતે થાય અને વજન પણ કંટ્રોલમાં રહે.
યોગથી બાળકોને શું ફાયદો મળે છે?
ફિટ અને મજબૂત શરીર મળે છે: યોગ કરવાથી બાળકોના શરીરની સ્નાયુઓ મજબૂત થાય છે અને હાડકાં પણ વધુ સ્વસ્થ રહે છે. આનાથી તેમનું શરીર લવચીક અને સક્રિય બને છે. ખાસ કરીને વધતી ઉંમરે બાળકો માટે તે જરૂરી છે કે તેમનો શારીરિક વિકાસ સારી રીતે થાય, જેથી તેઓ રોજિંદા કાર્યોને થાક્યા વગર કરી શકે.
રોગપ્રતિકારક શક્તિ મજબૂત થાય છે: બાળકોની બીમારીઓ સામે લડવાની શક્તિ એટલે કે રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવામાં યોગ ખૂબ મદદ કરે છે. નિયમિત યોગ કરવાથી બાળકોને શરદી, ખાંસી, એલર્જી જેવી નાની બીમારીઓ વારંવાર થતી નથી અને તેમનું શરીર ચેપ સામે લડવામાં સક્ષમ બને છે.
મગજ તીવ્ર અને એકાગ્રતા સુધરે છે: યોગની સીધી અસર બાળકોના મગજ પર પડે છે. આનાથી તેમની એકાગ્રતા, યાદશક્તિ અને વિચારવા-સમજવાની ક્ષમતામાં સુધારો આવે છે. અભ્યાસમાં ધ્યાન વધે છે અને તેઓ જલ્દી વસ્તુઓ સમજી શકે છે. આનાથી તેમનો આત્મવિશ્વાસ પણ વધે છે.
માનસિક તણાવ અને ચીડિયાપણું ઘટે છે: આજના બાળકો પણ તણાવ, ચીડિયાપણું અને ગુસ્સા જેવી સમસ્યાઓથી પીડાય છે. યોગ કરવાથી તેમનું મન શાંત થાય છે અને માનસિક સંતુલન જળવાઈ રહે છે. આનાથી બાળકો ખુશ રહે છે, તેમનું વર્તન સુધરે છે અને તેઓ સકારાત્મક વિચારવા લાગે છે.
બાળકોમાં વધતું માયોપિયા
આજના સમયમાં બાળકોમાં માયોપિયા એટલે કે નજીકની દ્રષ્ટિ નબળી પડવી એક મોટી સમસ્યા બની રહી છે. દેશમાં લગભગ 30% બાળકો આ મુશ્કેલીથી પીડાય છે. તેનું સૌથી મોટું કારણ એ છે કે બાળકો કલાકો સુધી મોબાઇલ, લેપટોપ અથવા ટીવીની સ્ક્રીન સામે બેસી રહે છે અને તેમની આંખો પર સતત દબાણ પડે છે. આનાથી તેમની દ્રષ્ટિ ધીમે ધીમે નબળી થવા લાગે છે. નબળી દ્રષ્ટિની અસર માત્ર તેમના અભ્યાસ પર જ નથી પડતી, પણ તેનાથી માથાનો દુખાવો, આંખોમાં બળતરા, તણાવ અને આત્મવિશ્વાસનો અભાવ જેવી સમસ્યાઓ પણ થવા લાગે છે. સમયસર બાળકોને સ્ક્રીનથી દૂર રાખવા અને આંખોની સંભાળ રાખવી ખૂબ જરૂરી છે.
બાળકોના સ્વાસ્થ્યને મજબૂત અને સારું બનાવવા માટે માત્ર ઉનાળાની રજાઓ જ નહીં, પણ આખા વર્ષની જીવનશૈલીમાં સુધારો કરવો પડશે. યોગ, સંતુલિત આહાર, શારીરિક પ્રવૃત્તિ અને સ્ક્રીન ટાઇમ કંટ્રોલ કરીને બાળકો શારીરિક અને માનસિક રીતે સ્વસ્થ રહી શકે છે. ઉનાળાની રજા બાળકો માટે એક સુવર્ણ તક છે જ્યારે તેઓ નવી આદતો અપનાવીને જીવનભર માટે સ્વસ્થ અને મજબૂત બની શકે છે.
