નામમાં શું રાખ્યું છે? શેક્સપિયરનો આ પ્રખ્યાત ઉક્તિ આજકાલ જયપુરમાં મીઠાઈઓના સંદર્ભમાં ચર્ચાનો વિષય બની ગયો છે. જયપુરની કેટલીક મુખ્ય મીઠાઈની દુકાનોએ પોતાની પરંપરાગત મીઠાઈઓના નામમાંથી ‘પાક’ શબ્દ કાઢીને તેની જગ્યાએ ‘શ્રી’ ઉમેરવાનું શરૂ કર્યું છે.
જયપુર: ગુલાબી નગરી જયપુરના મીઠાઈ બજારમાં આજકાલ એક નવી સાંસ્કૃતિક લહેર ચાલી રહી છે. વર્ષોથી લોકપ્રિય મીઠાઈઓના નામમાંથી હવે ‘પાક’ શબ્દ કાઢીને ‘શ્રી’ શબ્દ ઉમેરવામાં આવી રહ્યો છે. આ ફેરફાર માત્ર એક ભાષાકીય નિર્ણય નથી, પરંતુ દેશભક્તિની ભાવનાથી પ્રેરિત સાંસ્કૃતિક અભિવ્યક્તિ બની ગયો છે. અત્યાર સુધી ‘મેસૂર પાક’, ‘આમ પાક’, ‘ગોંદ પાક’ જેવી મીઠાઈઓને ‘મેસૂર શ્રી’, ‘આમ શ્રી’ અને ‘ગોંદ શ્રી’ નામોથી નવાજવામાં આવી છે.
મીઠાશમાં દેશપ્રેમનો સ્વાદ
જયપુરના વૈશાલીનગર સ્થિત ‘ત્યોહાર સ્વીટ્સ’ની સંચાલિકા અંજલી જૈન કહે છે, "અમારો ઉદ્દેશ્ય માત્ર મીઠાઈ વેચવાનો નથી, પરંતુ સંસ્કૃતિ અને રાષ્ટ્રપ્રેમને પણ સંજોવવાનો છે. ‘પાક’ શબ્દનો અર્થ ગમે તે હોય, પરંતુ આજના સંદર્ભમાં તે ઘણા લોકો માટે ભાવનાત્મક અસુવિધાનું કારણ બને છે. તેથી અમે નક્કી કર્યું કે હવે અમારી મીઠાઈઓમાં ‘શ્રી’ની પવિત્રતા અને ભારતીયતા ઝળકશે."
તેમણે જણાવ્યું કે તાજેતરમાં દેશમાં થયેલા ‘ઓપરેશન સિંદૂર’ અને પાકિસ્તાન સમર્થિત આતંકવાદ સામે ઉભરતા જનઆક્રોશને જોતાં આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. આ પગલું પ્રતીકાત્મક હોવાની સાથે ભારતીયોની લાગણીઓનું સન્માન કરનારું છે.
જુના નામ, નવી ઓળખ
જયપુરના પ્રખ્યાત ‘બોમ્બે મિષ્ઠાન ભંડાર’ અને ‘અગ્રવાલ કેટરર્સ’એ પણ આ જ માર્ગે ચાલીને પોતાની મીઠાઈઓના નામમાંથી ‘પાક’ શબ્દ કાઢી નાખવાનો નિર્ણય લીધો છે. ‘બોમ્બે મિષ્ઠાન ભંડાર’ના મહાપ્રબંધક વિનીત ત્રિખા જણાવે છે, અમારી પહેલનો ઉદ્દેશ્ય એક સ્પષ્ટ સંદેશ આપવાનો છે કે ભારતની સંસ્કૃતિ અને લાગણીઓ સર્વોપરી છે. ‘મોતી પાક’ હવે ‘મોતી શ્રી’ બની ગયું છે અને ગ્રાહકોએ તેને ખુલ્લા દિલથી સ્વીકાર્યું છે.
તેમણે કહ્યું કે આ નામ ફેરફાર માત્ર વ્યાપારી યુક્તિ નથી, પરંતુ ભાવનાત્મક જવાબદારી છે, જેમાં અમારી મીઠાઈઓ દ્વારા ભારતના અસ્મિતા અને ગૌરવને પ્રકાશિત કરવામાં આવી રહ્યું છે.
જનમાનસની સહમતી
આ પહેલને માત્ર મીઠાઈના વેપારીઓનો જ નહીં, પરંતુ સામાન્ય લોકોનો પણ ભાવનાત્મક રીતે સહયોગ મળી રહ્યો છે. નિવૃત્ત શિક્ષિકા પુષ્પા કૌશિકે જણાવ્યું, જ્યારે મેં પહેલી વાર ‘મેસૂર શ્રી’ નામ સાંભળ્યું, ત્યારે ગૌરવ અનુભવાયું. આ માત્ર નામ નથી, પરંતુ અમારી લાગણીઓનું સન્માન છે. આવી જ રીતે સ્થાનિક વેપારી રમેશ ભાટિયા માને છે કે આ ફેરફાર ભલે નાનો લાગે, પરંતુ તેનો સાંસ્કૃતિક અનુનાદ મોટો છે. "આ નિર્ણય અમારા સૈનિકો અને દેશ માટે સમર્થનનો મીઠો અભિવ્યક્તિ છે."
ભાષાશાસ્ત્રીઓના મતે ‘પાક’ શબ્દ ફારસી મૂળનો છે, જેનો અર્થ થાય છે ‘શુદ્ધ’, ‘પવિત્ર’ અથવા ‘મીઠું વ્યંજન’. હિન્દી વ્યાકરણમાં તે પાકકલા, ભોજન નિર્માણ સાથે જોડાયેલો છે. પરંતુ આજના રાજકીય અને સામાજિક પરિપ્રેક્ષ્યમાં આ શબ્દ કેટલાક લોકો માટે પાકિસ્તાનના સંદર્ભમાં નકારાત્મક અર્થ ધારણ કરી ચૂક્યો છે. તેથી ભાવનાઓની પ્રાથમિકતા વ્યાકરણ કરતાં ઉપર માનવામાં આવી રહી છે.
