भारताने 2025 च्या सुरुवातीनंतर आंतरराष्ट्रीय पासपोर्ट ताकदीत मोठी झेप घेतली आहे. हेनले पासपोर्ट इंडेक्सनुसार, भारताची पासपोर्ट क्रमवारी जानेवारी 2025 मध्ये 85 व्या स्थानावरून सुधारून आता 77 व्या स्थानावर पोहोचली आहे.
Passport Power of India Increases: भारतीय पासपोर्टच्या जागतिक क्रमवारीमध्ये मोठा सुधार नोंदवण्यात आला आहे. हेनले पासपोर्ट इंडेक्स (Henley Passport Index) जुलै 2025 च्या अहवालानुसार, भारताची क्रमवारी 85 व्या स्थानावरून वाढून आता 77 व्या स्थानावर पोहोचली आहे. हा सुधार आंतरराष्ट्रीय स्तरावर भारताची वाढती मुत्सद्देगिरी पोहोच आणि मजबूत द्विपक्षीय करारांचा परिणाम आहे. भारताचे नागरिक आता 59 देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त किंवा व्हिसा ऑन-अरायव्हल सुविधेचा लाभ घेऊ शकतात.
हेनले पासपोर्ट इंडेक्स: काय आहे ही क्रमवारी?
हेनले पासपोर्ट इंडेक्स एक प्रतिष्ठित जागतिक अहवाल आहे, जो हे मूल्यांकन करतो की, कोणत्या देशाचे पासपोर्ट धारक जगातील किती देशांमध्ये व्हिसाशिवाय किंवा व्हिसा ऑन-अरायव्हलने प्रवास करू शकतात. हा डेटा IATA (International Air Transport Association) च्या अधिकृत आकडेवारीवर आधारित असतो आणि प्रत्येक तिमाहीत अपडेट केला जातो.
जानेवारी 2025 पासून भारताच्या पासपोर्टवर दोन नवीन देशांनी व्हिसा-मुक्त एंट्रीची सुविधा दिली आहे, ज्यामुळे आता एकूण 59 ठिकाणी भारतीय नागरिक विना व्हिसा प्रवास करू शकतात. जरी संख्येत ही वाढ किरकोळ वाटत असली, तरी ते भारताच्या जागतिक मुत्सद्देगिरी यशाकडे निर्देश करते. तज्ञांचे मत आहे की, भारताने हे यश राजनैतिक संबंधांची मजबूती, व्यापारी करार आणि जागतिक मंचांवर सक्रिय सहभागाच्या बळावर मिळवले आहे.
सिंगापूर पहिल्या स्थानावर कायम, जपान आणि दक्षिण कोरियाही पुढे
2025 च्या अहवालात सिंगापूरने आपले पहिले स्थान कायम राखले आहे. सिंगापूरच्या पासपोर्ट धारकांना आता 227 पैकी 193 देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवासाची सुविधा आहे. तर, जपान आणि दक्षिण कोरिया संयुक्तपणे दुसर्‍या स्थानावर आहेत, ज्यांच्या पासपोर्टवर 190 ठिकाणी व्हिसा-मुक्त प्रवेश आहे. या क्रमवारीमध्ये युरोपीय देशांचा दबदबा स्पष्टपणे दिसतो:
- तिसऱ्या स्थानावर डेन्मार्क, फिनलंड, फ्रान्स, जर्मनी, आयर्लंड, इटली आणि स्पेन आहेत — या देशांचे नागरिक 189 देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवास करू शकतात.
- चौथ्या स्थानावर ऑस्ट्रिया, बेल्जियम, नेदरलँड, नॉर्वे, पोर्तुगाल, लक्झमबर्ग आणि स्वीडन आहेत — यांचा स्कोअर 188 गंतव्य आहे.
- पाचव्या स्थानावर न्यूझीलंड, ग्रीस आणि स्वित्झर्लंड आहेत — यांच्या पासपोर्टने 187 देशांमध्ये प्रवास शक्य आहे.
सौदी अरेबियाच्या क्रमवारीत सुधारणा, अमेरिकेला धोका
सौदी अरेबियानेही आपल्या पासपोर्ट ताकदीत वाढ नोंदवली आहे. त्याच्या व्हिसा-मुक्त स्थळांची संख्या आता 91 झाली आहे, ज्यामुळे त्याची क्रमवारी 58 व्या स्थानावरून 54 व्या स्थानावर पोहोचली आहे. दुसरीकडे, अमेरिका आणि ब्रिटनसारख्या पाश्चात्त्य देशांच्या क्रमवारीत घट झाली आहे. ब्रिटन आता 186 देशांमध्ये प्रवेशासह सहाव्या स्थानावर आहे, तर अमेरिका 182 गंतव्यांसह 10 व्या स्थानावर घसरला आहे. तज्ञांचे मत आहे की, जागतिक राजकीय अस्थिरता, सुरक्षा धोरणांमधील बदल आणि मुत्सद्दी संबंधांची जटिलता ही याची कारणे आहेत.
भारतासाठी पुढे काय?
भारताच्या व्हिसा-मुक्त प्रवेशात भविष्यात आणखी सुधारणा होण्याची शक्यता आहे, विशेषतः जर भारत:
- अधिक द्विपक्षीय प्रवास करार करतो.
- ई-व्हिसा प्रणालीचा विस्तार करतो.
- पर्यटन, व्यापार आणि शिक्षण क्षेत्रात सहकार्य वाढवतो.
अशी अपेक्षा आहे की, येत्या वर्षांमध्ये भारताची पासपोर्ट क्रमवारी शीर्ष 50 मध्ये पोहोचू शकते, जर परराष्ट्र धोरण आणि जागतिक करारांमध्ये सतत सुधारणा झाली तर.
