ନେପାଳର ପୂର୍ବତନ ରାଜା ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ର ଶା 'ଜେନେରେସନ Z' (Gen Z) ବିକ୍ଷୋଭ ପରେ ଲୋକଙ୍କ ସହ ଯୋଗାଯୋଗ କରୁଛନ୍ତି। ସେ ମନ୍ଦିର ପରିଦର୍ଶନ କରୁଛନ୍ତି ଏବଂ ରାଜତନ୍ତ୍ରକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିବା ଆନ୍ଦୋଳନଗୁଡ଼ିକୁ ପୁନର୍ଜୀବିତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି।
ନେପାଳରେ ବିକ୍ଷୋଭ: ନେପାଳରେ ରାଜତନ୍ତ୍ର ସମର୍ଥକ ବିକ୍ଷୋଭ ଆରମ୍ଭ ହେବାର ପ୍ରାୟ ଛଅ ମାସ ପରେ, ପୂର୍ବତନ ରାଜା ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ର ଶା ପୁଣି ସକ୍ରିୟ ହୋଇଛନ୍ତି। 2008 ରେ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଉଚ୍ଛେଦ ପରଠାରୁ, ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ର ଶା ଜଣେ ସାଧାରଣ ନାଗରିକ ଭାବରେ ଜୀବନ ବିତାଉଥିଲେ। ସମ୍ପ୍ରତି, ସେ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ତୀର୍ଥସ୍ଥଳ ପରିଦର୍ଶନ କରିବା ଏବଂ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ସହ ଯୋଗାଯୋଗ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି।
ରାଜତନ୍ତ୍ର ସମର୍ଥକ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ, ଲୋକମାନେ "ରାଜା ଫେରିଆନ୍ତୁ, ଦେଶ ରକ୍ଷା କରନ୍ତୁ" ଭଳି ନାରା ଦେଉଥିଲେ। ବର୍ତ୍ତମାନ, ଜେନେରେସନ Z (Gen Z) ବିକ୍ଷୋଭ ପରେ ପୂର୍ବତନ ରାଜାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ରାଜନୈତିକ ମହଲରେ ଆଲୋଚନାର ବିଷୟ ହୋଇଛି।
17 ବର୍ଷ ପରେ ରାଜନୀତିକୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନର ସୂଚନା
2008 ରେ ନେପାଳରେ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଉଚ୍ଛେଦ ପରଠାରୁ, ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ର ଶା ପ୍ରାୟ 17 ବର୍ଷ ଧରି ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନ ବିତାଉଥିଲେ। ସେ ଖାଟମାଣ୍ଡୁର ନିର୍ମଳ ଭବନରେ ରହୁଥିଲେ, ଏବଂ କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ନାଗାର୍ଜୁନ ପର୍ବତରେ ଥିବା ତାଙ୍କ ଫାର୍ମ ହାଉସରେ ମଧ୍ୟ ସମୟ ବିତାଇଥିଲେ। ମାର୍ଚ୍ଚ 2025 ରେ ସେ ଖାଟମାଣ୍ଡୁକୁ ଫେରିବାବେଳେ, ହଜାର ହଜାର ସମର୍ଥକ ତାଙ୍କୁ ଉଷ୍ମ ସ୍ୱାଗତ ଜଣାଇଥିଲେ ଏବଂ ନିର୍ମଳ ଭବନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶୋଭାଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ।
ମେ 2025 ରେ, ସେ ପରିବାର ସହ ରାଜପ୍ରାସାଦ ପରିଦର୍ଶନ କରି ପୂଜାରେ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ। ବିଶ୍ୱସ୍ତ ସୂତ୍ରରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ସୂଚନା ଅନୁଯାୟୀ, ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକଳାପଗୁଡ଼ିକ ତାଙ୍କର ରାଜନୀତିକୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନର ସୂଚକ ହୋଇପାରେ।
ସମ୍ପ୍ରତି, ପୂର୍ବତନ ରାଜା ପୋଖରା ସମେତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ମଧ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ତୀର୍ଥସ୍ଥଳ ପରିଦର୍ଶନ କରିଛନ୍ତି। ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ସହ ଯୋଗାଯୋଗ କରିବା ତାଙ୍କର ଲକ୍ଷ୍ୟ। ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କ ମତରେ, ଏହି ପଦକ୍ଷେପଗୁଡ଼ିକ କେବଳ ଧାର୍ମିକ ବା ସାଂସ୍କୃତିକ ନୁହେଁ, ରାଜନୈତିକ ସୂଚନା ମଧ୍ୟ ଦେଉଛି।
ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପାର୍ଟି (RPP) ଏବଂ ରାଜତନ୍ତ୍ରର ଦାବି
ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପାର୍ଟି (RPP) ରାଜତନ୍ତ୍ରକୁ ପୁନର୍ଜୀବିତ କରିବା ଏବଂ ନେପାଳକୁ ହିନ୍ଦୁ ରାଷ୍ଟ୍ର କରିବା ପାଇଁ ଖୋଲାଖୋଲି ଦାବି କରୁଛି। ଦେଶରେ ବଢ଼ୁଥିବା ମୁଦ୍ରାସ୍ଫୀତି, ଦୁର୍ନୀତି ଏବଂ ବେକାରୀ ଯୋଗୁଁ ଲୋକଙ୍କ ଅସନ୍ତୋଷ ବଢ଼ିଛି। ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ, ପୂର୍ବତନ ରାଜାଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ନେପାଳରେ ରାଜତନ୍ତ୍ର ପୁଣି ଫେରିବ କି ନାହିଁ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଉଛି।
ରାଜନୈତିକ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କ ମତରେ, ରାଜତନ୍ତ୍ର ସମର୍ଥକ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଲୋକଙ୍କ ଅସନ୍ତୋଷ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସନ୍ତୁଳନ ବଜାୟ ରଖିବା ସରକାରଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ବଡ଼ ଆହ୍ୱାନ।
ନେପାଳର ରାଜନୈତିକ ଇତିହାସ ଉପରେ ଏକ ନଜର
ନେପାଳର ରାଜନୀତି ଗତ କିଛି ଦଶନ୍ଧି ଧରି ଅନେକ ଉତ୍ଥାନ-ପତନ ଦେଖିଛି। ମୁଖ୍ୟ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା:
- 1951: ପ୍ରଜା କ୍ରାନ୍ତି ମାଧ୍ୟମରେ ରାନା ଶାସନର ଅବସାନ।
- 1959: ନେପାଳରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ନିର୍ବାଚନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା।
- 1960: ରାଜା ମହେନ୍ଦ୍ର ସଂସଦ ଭଙ୍ଗ କରି ପଞ୍ଚାୟତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳନ କଲେ।
- 1990: ପ୍ରଜା ଆନ୍ଦୋଳନ ମାଧ୍ୟମରେ ବହୁଦଳୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏବଂ ସମ୍ବିଧାନିକ ରାଜତନ୍ତ୍ର ପୁନର୍ଜୀବିତ ହୋଇଥିଲା।
- 1996-2006: ମାଓବାଦୀ ବିଦ୍ରୋହ ସମୟରେ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଉଚ୍ଛେଦର ଦାବି ଜୋରଦାର ହୋଇଥିଲା।
- 2001: ରାଜପ୍ରାସାଦ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡରେ ରାଜା ବିରେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ରାଜପରିବାରର ଅନେକ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ର ଶା ରାଜା ହୋଇଥିଲେ।
- 2005: ରାଜା ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ର ସମସ୍ତ କ୍ଷମତା ନିଜ ହାତକୁ ନେଇ ସଂସଦ ଭଙ୍ଗ କରିଥିଲେ।
- 2006: ପ୍ରଜା ଆନ୍ଦୋଳନ ମାଧ୍ୟମରେ ସଂସଦ ପୁନର୍ଜୀବିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ରାଜତନ୍ତ୍ରର କ୍ଷମତା ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲା।
- 2008: ରାଜତନ୍ତ୍ରର ଅବସାନ, ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଗଣରାଜ୍ୟ ଭାବେ ଘୋଷଣା।
- 2015: ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା, ଫେଡେରାଲ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା, 7ଟି ରାଜ୍ୟ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା।
- 2022: ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ଏବଂ ହାଙ୍ଗ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ, ଏକ ଅସ୍ଥିର ଫେଡେରାଲ ସରକାର ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା।
- 2024: କେ.ପି. ଶର୍ମା ଓଲି ଚତୁର୍ଥ ଥର ପାଇଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ।
- 2025: ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ 'ଜେନେରେସନ Z' (Gen Z) ବିକ୍ଷୋଭ, କେ.ପି. ଶର୍ମା ଓଲି ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ।
