બિહાર SIR પ્રક્રિયા પર સુપ્રીમ કોર્ટમાં સુનાવણી દરમિયાન ચૂંટણી પંચે જણાવ્યું કે અરજદારો જાણી જોઈને ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં અવરોધ ઊભો કરવા માગે છે. પંચે પોતાની પ્રક્રિયાને પારદર્શક ગણાવી અને કોર્ટ પાસેથી 10 દિવસનો સમય માંગ્યો. આગામી સુનાવણી 4 નવેમ્બરના રોજ થશે.
નવી દિલ્હી: સુપ્રીમ કોર્ટમાં સુનાવણી દરમિયાન ચૂંટણી પંચે બિહારમાં ચાલી રહેલી સ્પેશિયલ ઇન્ટેન્સિવ રિવિઝન (SIR) પ્રક્રિયા પર પોતાનો પક્ષ રજૂ કરતા જણાવ્યું કે અરજદારો જાણી જોઈને ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં અવરોધ ઊભો કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. પંચે કહ્યું કે મતદારો બધું જ જાણે છે અને મતદાર યાદી અંગે કોઈ અસંતોષ નથી. પંચ અનુસાર, અરજદાર સંગઠન ADR (એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ) ને એનાલિટિક્સ માટે તાત્કાલિક ડેટા જોઈએ છે, જ્યારે મતદારો પોતે ચૂંટણી પ્રક્રિયા પર વિશ્વાસ ધરાવે છે અને તેઓ પંચ પાસેથી માર્ગદર્શનની રાહ જોઈ શકે છે.
પ્રથમ અને બીજા તબક્કાની પ્રક્રિયા ચાલુ
ચૂંટણી પંચે જણાવ્યું કે બિહારમાં SIR ના પ્રથમ તબક્કાની પ્રક્રિયા 17 ઓક્ટોબર સુધીમાં અને બીજા તબક્કાની પ્રક્રિયા 20 ઓક્ટોબર સુધીમાં પૂર્ણ થશે. ત્યારબાદ મતદાર યાદી પંચની વેબસાઇટ પર સાર્વજનિક કરવામાં આવશે. પંચે કહ્યું કે અત્યાર સુધી કોઈ પણ મતદાર તરફથી કોઈ ઔપચારિક અપીલ પ્રાપ્ત થઈ નથી.
ન્યાયાલયની ટિપ્પણી
સુનાવણી દરમિયાન વકીલ પ્રશાંત ભૂષણે દલીલ કરી કે જે લોકોના નામ મતદાર યાદીમાંથી દૂર કરવામાં આવ્યા છે, તેમની યાદી પણ સાર્વજનિક થવી જોઈએ. આના પર જસ્ટિસ સૂર્યકાંતે કહ્યું કે તેમને પૂરો વિશ્વાસ છે કે ચૂંટણી પંચ પોતાની બંધારણીય જવાબદારી પૂરી ઇમાનદારીથી નિભાવશે. જોકે, ભૂષણે એમ પણ કહ્યું કે યાદીનું પ્રકાશન અનિવાર્ય છે અને આ મામલાને બંધ કરી શકાય નહીં.
ભૂષણે કહ્યું કે લગભગ 65 લાખ નામ દૂર કર્યા પછી, પંચે કેટલાક વધુ નામ પણ દૂર કર્યા છે, પરંતુ નવી યાદી હજુ સુધી જાહેર કરવામાં આવી નથી. આના પર જસ્ટિસ સૂર્યકાંતે કહ્યું કે આ એક સતત પ્રક્રિયા છે અને યાદીનું અંતિમ સ્વરૂપ હજુ તૈયાર થયું નથી. ભૂષણે જવાબમાં કહ્યું કે નિયમો અનુસાર મતદાર યાદીની પારદર્શિતા જાળવી રાખવી આવશ્યક છે. જ્યારે ચૂંટણી પંચે ફરી કહ્યું કે મતદારો બધું જ જાણે છે અને પ્રક્રિયા સંપૂર્ણ પારદર્શક છે.
ચૂંટણી પંચે 10 દિવસનો સમય માંગ્યો
સુપ્રીમ કોર્ટમાં ચૂંટણી પંચે જણાવ્યું કે તેણે વિસ્તૃત સોગંદનામું દાખલ કર્યું છે, જેમાં આ સમગ્ર મામલા સાથે જોડાયેલા તમામ મુદ્દા સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યા છે. જોકે, પંચે કોર્ટને કહ્યું કે તેમને આ મુદ્દા પર અલગથી જવાબ દાખલ કરવા માટે 10 દિવસનો સમય આપવામાં આવે. કોર્ટે પંચની માંગ સ્વીકારીને સમય પૂરો પાડ્યો. પંચે એ પણ જણાવ્યું કે અરજદારોના સોગંદનામામાં ઘણી ખોટી અને ભ્રામક માહિતી આપવામાં આવી છે, જેનો જવાબ વિસ્તૃત રીતે આપવામાં આવશે.
ડ્રોપ ડાઉનમાં થયેલી તકનીકી ભૂલ
પ્રશાંત ભૂષણે કોર્ટને જણાવ્યું કે છેલ્લી સુનાવણી દરમિયાન એક સોગંદનામું રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે કોઈ વ્યક્તિનો EPIC નંબર (ઇલેક્ટર્સ ફોટો આઇડેન્ટિટી કાર્ડ) મળ્યો નથી. પાછળથી તપાસમાં જાણવા મળ્યું કે માહિતી સાચી હતી, પરંતુ તે વ્યક્તિનું નામ ડ્રાફ્ટ રોલમાં ન હતું. જાન્યુઆરી 2025 ના ડ્રાફ્ટ રોલમાં તેનું નામ હાજર હતું. ભૂષણે કહ્યું કે આ ભૂલ ડ્રોપ ડાઉન મેનુમાં એક તકનીકી ખામીને કારણે થઈ હતી. આ મામલાની આગામી સુનાવણી 4 નવેમ્બરના રોજ થશે.
પંચનો દાવો
ચૂંટણી પંચે પોતાના સોગંદનામામાં કહ્યું છે કે અરજદારો બિહારની મતદાર યાદી સુધારણા પ્રક્રિયાને “ભટકાવવા અને રોકવા” નો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. પંચ અનુસાર, તેમના દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલા સોગંદનામામાં ખોટા અને મનઘડંત તથ્યો શામેલ છે. પંચે કહ્યું કે અરજદારોનો અસલી ઉદ્દેશ્ય આ પ્રક્રિયાને માત્ર બિહારમાં જ નહીં પરંતુ અન્ય રાજ્યોમાં પણ અવરોધિત કરવાનો છે.
યોગેન્દ્ર યાદવના ડેટા વિશ્લેષણ પર સવાલ
પંચે કહ્યું કે સામાજિક કાર્યકર યોગેન્દ્ર યાદવે પોતાના દાવાઓમાં અખબારોના અહેવાલો અને પોતે બનાવેલા ચાર્ટ્સનો ઉપયોગ કર્યો છે, જે સત્તાવાર દસ્તાવેજો નથી. પંચ અનુસાર, આ સીમિત ડેટાનો ખોટો ઉપયોગ છે જેથી દર્શાવી શકાય કે મોટી સંખ્યામાં મતદારોના નામ મતદાર યાદીમાંથી દૂર કરવામાં આવ્યા છે.
મુસ્લિમ મતદારોના નામ દૂર કરવાના આરોપ પર જવાબ
પંચે કહ્યું કે અરજદારોએ 2011ની વસ્તી ગણતરીના આંકડાનો ખોટો ઉપયોગ કર્યો છે, જેનાથી વસ્તીના અંદાજને ખોટી રીતે રજૂ કરવામાં આવ્યો. પંચે કહ્યું કે મુસ્લિમ મતદારોના નામ દૂર કરવાના આરોપ "સાંપ્રદાયિક અને નિંદનીય" છે, કારણ કે પંચ કોઈ પણ મતદારનો ધર્મ આધારિત ડેટા રાખતો નથી.
દૂર કરાયેલા નામોની સંખ્યા અને કારણ
પંચે જણાવ્યું કે અગાઉની મતદાર યાદીમાં કુલ 7.89 કરોડ મતદારો હતા. તેમાંથી 7.24 કરોડ મતદારોએ ચકાસણી ફોર્મ ભર્યા, જ્યારે 65 લાખે તેમ કર્યું નહીં. તપાસમાં જાણવા મળ્યું કે તેમાંથી 22 લાખ લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા, 36 લાખ કાયમી ધોરણે અન્ય સ્થળોએ સ્થળાંતર કરી ગયા હતા અને 7 લાખ લોકોના નામ બે જગ્યાએ નોંધાયેલા હતા. આ પ્રક્રિયા દરમિયાન 3.66 લાખ નામ દૂર કરવામાં આવ્યા, પરંતુ આ બધું કાનૂની નોટિસ અને સુનાવણી પછી કરવામાં આવ્યું.
ચૂંટણી પંચે કહ્યું કે કેટલાક "વિચિત્ર" નામોની ભૂલો હિન્દી અનુવાદ સોફ્ટવેરને કારણે થઈ હતી. અંગ્રેજી રેકોર્ડમાં માહિતી સાચી હતી અને તમામ ભૂલોની તપાસ બૂથ લેવલ અધિકારીઓ દ્વારા કરવામાં આવી હતી.
મતદાર યાદીની સફાઈનો શું છે લક્ષ્ય
પંચે કહ્યું કે "કાલ્પનિક હાઉસ નંબર" જેવી ફરિયાદો પણ ખોટી છે. ઘરની વિગતો મતદારો પોતે આપે છે અને અસ્થાયી નંબરો ફક્ત પરિવારોને એકસાથે દર્શાવવા માટે બનાવવામાં આવે છે. SIR 2025 માં કોઈ નવા નિશાનનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો નથી. પંચે જણાવ્યું કે આ પ્રક્રિયાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય મતદાર યાદીની સફાઈ (cleansing) હતો, જે સફળતાપૂર્વક પૂર્ણ કરી લેવામાં આવ્યો છે. અંતિમ મતદાર યાદી 30 સપ્ટેમ્બર 2025 ના રોજ જારી કરવામાં આવી છે.
