ભારતે નેપાળના લિપુલેખ દાવાને ખોટો અને આધારવિહોણો ગણાવ્યો. ભારત-ચીને દાયકાઓ પછી સરહદ વેપાર ફરી શરૂ કરવાનો નિર્ણય લીધો. ભારતે કહ્યું કે સરહદ વિવાદ વાટાઘાટોથી ઉકેલી શકાય છે, એકતરફી દાવાથી નહીં.
India-Nepal Border: નેપાળે ફરી એકવાર લિપુલેખ ઘાટ પર દાવો કરતાં કહ્યું કે તે તેમનો ભાગ છે. ભારતે આ દાવાને સીધો જ નકારી કાઢ્યો. ભારતીય વિદેશ મંત્રાલયે કહ્યું કે નેપાળનો દાવો ન તો યોગ્ય છે અને ન તો ઐતિહાસિક તથ્યો પર આધારિત છે. મંત્રાલયના પ્રવક્તાએ સ્પષ્ટ કહ્યું કે આ ક્ષેત્ર ભારતનો અભિન્ન ભાગ છે અને તેના પર કોઈ વિવાદ ન હોવો જોઈએ. ભારતે એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું કે નેપાળના આવા દાવાઓ બંને દેશોના સંબંધોમાં બિનજરૂરી તણાવ પેદા કરે છે.
ભારત-ચીન વચ્ચે લિપુલેખથી સરહદ વેપાર પર સંમતિ
ભારત અને ચીન વચ્ચે લિપુલેખ ઘાટ દ્વારા સરહદ વેપારનો લાંબો ઇતિહાસ છે. 1954માં શરૂ થયેલો આ વેપાર ઘણા દાયકાઓ સુધી ચાલ્યો. કોવિડ-19 મહામારી અને કેટલાક અન્ય કારણોસર આ વેપાર થોડા સમય માટે અટકી ગયો હતો. હવે ભારત અને ચીને મળીને તેને ફરીથી શરૂ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આ નિર્ણય બાદ તરત જ નેપાળે વાંધો ઉઠાવ્યો અને કહ્યું કે લિપુલેખ તેમનો ભાગ છે. ભારતે નેપાળના આ નિવેદનને સંપૂર્ણપણે નકારી કાઢ્યું અને કહ્યું કે આ દાવો હકીકતથી વેગળો છે.
નેપાળનો જૂનો દાવો અને 2020નો વિવાદ
નેપાળે 2020માં એક નવો રાજકીય નકશો બહાર પાડ્યો હતો, જેમાં કાલાપાણી, લિમ્પિયાધુરા અને લિપુલેખને નેપાળનો ભાગ દર્શાવવામાં આવ્યો હતો. આ પગલાથી ભારત-નેપાળ સંબંધોમાં તણાવ વધ્યો. ભારતે ત્યારે પણ સ્પષ્ટ કરી દીધું હતું કે આ વિસ્તારો ભારતના છે અને નેપાળનો દાવો સંપૂર્ણપણે ખોટો છે. તે સમયે પણ ભારતે કહ્યું હતું કે સરહદ સંબંધિત કોઈપણ મુદ્દો વાતચીત અને પરસ્પર સમજથી ઉકેલી શકાય છે, ન કે નકશા બદલીને.
ભારતની સ્થિતિ સ્પષ્ટ: દાવો ન તો યોગ્ય, ન ઐતિહાસિક
ભારતીય વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તાએ કહ્યું કે નેપાળનો દાવો કોઈપણ ઐતિહાસિક તથ્ય અથવા કાનૂની પુરાવા પર આધારિત નથી. ભારત અને ચીન વચ્ચે લિપુલેખ દ્વારા ઘણા દાયકાઓથી વેપાર થતો આવ્યો છે. આ ક્ષેત્ર હંમેશાથી ભારતના અધિકારમાં રહ્યું છે. કોઈપણ પ્રકારનો એકતરફી દાવો માન્ય નહીં હોય. ભારતે કહ્યું કે સરહદ સંબંધિત મુદ્દાઓ ફક્ત પરસ્પર વાતચીત અને કૂટનીતિક રીતે જ ઉકેલી શકાય છે.
ઘણા દાયકાથી લિપુલેખના માધ્યમથી થતો રહ્યો છે વેપાર
ભારત અને ચીન વચ્ચે લિપુલેખ ઘાટથી વેપારનો ઇતિહાસ લાંબો છે. આ વેપાર 1954માં શરૂ થયો હતો અને ઘણા વર્ષો સુધી વિના કોઈ અવરોધે ચાલ્યો. હાલના વર્ષોમાં કોવિડ-19 અને અન્ય કારણોથી તે પ્રભાવિત થયો. હવે જ્યારે બંને દેશોએ મળીને તેને ફરીથી શરૂ કરવાનો નિર્ણય લીધો, તો નેપાળનો વિરોધ સામે આવ્યો. ભારતે નેપાળની આપત્તિને નકારી કાઢતા કહ્યું કે વેપારિક ગતિવિધિઓ ઐતિહાસિક કરારો અને પારસ્પરિક સંમતિ પર આધારિત છે.
ભારતની નેપાળને ઓફર
ભારતે સ્પષ્ટ કર્યું કે તે નેપાળ સાથે કોઈપણ બાકી રહેલા સરહદ મુદ્દાને ઉકેલવા માટે હંમેશા વાતચીત માટે તૈયાર છે. ભારતીય વિદેશ મંત્રાલયે કહ્યું કે સરહદ સંબંધિત દાવાઓ પરસ્પર સંવાદ અને કૂટનીતિથી જ ઉકેલવા જોઈએ. એકતરફી દાવાથી સમસ્યાનું સમાધાન નહીં થાય. ભારતે નેપાળને ભરોસો અપાવ્યો કે બંને દેશો વચ્ચે દોસ્તાના સંબંધો જાળવી રાખવા માટે તે સાર્થક વાતચીતનું સ્વાગત કરે છે.
