ગ્રામીણ પર્યટન ભારતમાં એક ઝડપથી ઊભરતો પ્રવાસનો ટ્રેન્ડ બની રહ્યો છે. જ્યાં એક તરફ શિમલા, મનાલી જેવા હિલ સ્ટેશન લાંબા સમયથી પ્રવાસીઓની પ્રથમ પસંદ રહ્યા છે, ત્યાં હવે દેશના ઘણા એવા ગામો પણ સામે આવી રહ્યા છે જેઓ પોતાની સાંસ્કૃતિક વિરાસત, સાદગીપૂર્ણ જીવનશૈલી અને પ્રાકૃતિક સૌંદર્યથી સહેલાણીઓને આકર્ષે છે. ભારત સરકારની 'અતુલ્ય ભારત' જેવી યોજનાઓ આ ગામોને પર્યટન નકશા પર લાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહી છે.
નવી દિલ્હી: ભારત વિવિધતાથી ભરેલો એક એવો દેશ છે, જ્યાં આધુનિકતા અને પરંપરાનો અદભૂત સમન્વય જોવા મળે છે. મોટાં શહેરો અને પ્રખ્યાત પર્યટન સ્થળોની ચમક-ચમકથી અલગ, ભારતના ગ્રામીણ ક્ષેત્રો આજે પર્યટનનું નવું કેન્દ્ર બની રહ્યા છે. ગ્રામીણ પર્યટન માત્ર પ્રવાસનો એક અનોખો અનુભવ પ્રદાન કરતું નથી, પરંતુ સ્થાનિક સમુદાયોને આર્થિક રીતે સશક્ત પણ બનાવે છે. ભારત સરકાર અને વિવિધ રાજ્ય સરકારો 'અતુલ્ય ભારત' (Incredible India) અને ગ્રામીણ પર્યટન વિકાસ યોજનાઓ હેઠળ આ ગામોમાં માળખાગત સુવિધાઓ, હોમસ્ટે સુવિધાઓ અને સ્થાનિક સંસ્કૃતિના પ્રચાર-પ્રસાર પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે.
માણા ગામ, ઉત્તરાખંડ
ધાર્મિક અને ઐતિહાસિક મહત્વ
ઉત્તરાખંડના ચમોલી જિલ્લામાં આવેલું માણા ગામ, ભારતનું અંતિમ ગામ કહેવાય છે અને તે તિબ્બત સીમાની નજીક વસેલું છે. ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ આ ગામ અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે માનવામાં આવે છે કે મહાભારત કાળમાં પાંડવોએ અહીં વિસામો કર્યો હતો અને અહીં જ વ્યાસ ગુફામાં મહાભારતની રચના થઈ હતી. માણા ગામની પ્રાકૃતિક સુંદરતા, શાંત વાતાવરણ અને ધાર્મિક મહત્વ તેને એક આદર્શ પર્યટન સ્થળ બનાવે છે. અહીં વ્યાસ ગુફા, ગણેશ ગુફા અને ભીમ પુલ જેવાં સ્થળો પ્રવાસીઓને આકર્ષે છે. દેહરાદૂનનું જોલી ગ્રાન્ટ એરપોર્ટ અહીંનું નજીકનું એરપોર્ટ છે, જ્યારે ઋષિકેશ નજીકનું રેલ્વે સ્ટેશન છે.
શેખાવાટી, રાજસ્થાન
કલા અને વિરાસત
રાજસ્થાનના શેખાવાટી ક્ષેત્રને "રાજસ્થાનની ખુલ્લી આર્ટ ગેલેરી" કહેવામાં આવે છે. અહીંનાં ગામો, જેમ કે મંડાવા, નવાલગઢ અને ફતેહપુર, પોતાની ઐતિહાસિક હવેલીઓ અને રંગબેરંગી ભીંતચિત્રો માટે જાણીતાં છે. આ ક્ષેત્ર રાજસ્થાની લોક કલા, પરંપરાગત ખાનપાન અને ગ્રામીણ મહેમાનનવાજીના અનુભવ માટે જાણીતું છે. જયપુર અને બિકાનેરથી સડક માર્ગે શેખાવાટી સરળતાથી પહોંચી શકાય છે. જયપુરનું સંગાનેર એરપોર્ટ સૌથી નજીકનું હવાઈ અડ્ડો છે.
ખજુરાહોના ગામ
સંસ્કૃતિ અને જીવનશૈલી
મધ્ય પ્રદેશનું ખજુરાહો વિશ્વ વિખ્યાત મંદિરો માટે જાણીતું છે, પરંતુ તેની આસપાસના ગ્રામીણ વિસ્તારો પણ ઓછા આકર્ષક નથી. અહીંનાં ગામો પરંપરાગત બજારો, સ્થાનિક હસ્તકલા અને ગ્રામીણ જીવનશૈલીનું જીવંત ચિત્ર રજૂ કરે છે. પ્રવાસીઓ આ ગામોમાં સ્થાનિક પરિવારો સાથે સમય વિતાવીને તેમની સંસ્કૃતિ, રીતિ-રિવાજો અને ખાનપાનને નજીકથી સમજી શકે છે. ખજુરાહો પાસે હવાઈ અડ્ડો અને રેલ્વે સ્ટેશન બંને ઉપલબ્ધ છે, જેનાથી આ ક્ષેત્ર સરળતાથી પહોંચી શકાય છે.
ડિસ્કિટ, લદ્દાખ
શાંતિ અને આધ્યાત્મિકતા
લદ્દાખની નુબ્રા વેલીમાં આવેલું ડિસ્કિટ ગામ, પ્રકૃતિ પ્રેમીઓ અને આધ્યાત્મિક શાંતિની શોધમાં લાગેલાં પ્રવાસીઓ માટે એક આદર્શ સ્થળ છે. આ ગામ ડિસ્કિટ મઠ અને ત્યાં આવેલી વિશાળ મૈત્રેય બુદ્ધ પ્રતિમા માટે જાણીતું છે. સાથે જ અહીં ઊંટ સફારી, સ્થાનિક તહેવારો, જેમ કે દોસમોચે ઉત્સવ અને પરંપરાગત લદ્દાખી જીવનશૈલીનો અનુભવ કરી શકાય છે. લેહથી સડક માર્ગે ડિસ્કિટ પહોંચી શકાય છે, અને નજીકનું એરપોર્ટ પણ લેહમાં જ આવેલું છે.
આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક યોગદાન
ગ્રામીણ પર્યટનના વધતા મહત્વને જોતાં, નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે તે માત્ર પ્રવાસીઓને સ્થાનિક સંસ્કૃતિ અને પ્રકૃતિ સાથે જોડતું નથી, પરંતુ તેનાથી ગ્રામીણ યુવાનોને રોજગારીની તકો, પરંપરાગત કલાનું સંરક્ષણ અને સતત પર્યટનનો આધાર પણ મળે છે. આ પ્રકારનું પર્યટન ગ્રામીણ ક્ષેત્રોમાં જીવન ધોરણ સુધારવામાં પણ સહાયક બની રહ્યું છે.
જો તમે પણ આગામી રજાઓમાં ભીડભાડથી દૂર એક શાંત, સાંસ્કૃતિક અને પ્રાકૃતિક અનુભવની શોધમાં છો, તો આ ગામોની મુલાકાતને તમારી સૂચિમાં સામેલ કરો. આ ગામો ન માત્ર તમારા આત્માને શાંતિ આપશે, પરંતુ ભારતની અસલી તસવીરથી પણ રૂબરૂ કરાવશે. તમારી આગામી યાત્રા યોજનામાં કોઈ એક ગામને જરૂર સામેલ કરો અને આ જાણકારીને તમારા મિત્રો અને પરિજનો સાથે શેર કરો, જેથી વધુમાં વધુ લોકો ભારતના આ અછૂતા રત્નોથી પરિચિત થઈ શકે.
