દેશમાં પ્રથમ વખત શાળા શિક્ષકોની સંખ્યા 1 કરોડને પાર. શિક્ષણ મંત્રાલયના અહેવાલમાં ડ્રોપઆઉટ દરમાં ઘટાડો અને GER માં વૃદ્ધિ નોંધાઈ. વિદ્યાર્થી-શિક્ષક ગુણોત્તરમાં સુધારો અને શિક્ષણની ગુણવત્તા પર ભાર મૂકાયો.
શિક્ષણ મંત્રાલયનો અહેવાલ: દેશમાં શિક્ષણ ક્ષેત્રે નવો વિક્રમ સર્જાયો છે. શિક્ષણ મંત્રાલયના તાજા અહેવાલ મુજબ, ભારતમાં પ્રથમ વખત શાળા શિક્ષકોની સંખ્યા 1 કરોડના આંકને પાર કરી ગઈ છે. આ સિદ્ધિ 2024-25 ના શૈક્ષણિક સત્રમાં હાંસલ થઈ છે. મંત્રાલયનું કહેવું છે કે આ પગલું માત્ર શિક્ષણની ગુણવત્તા વધારવામાં મદદરૂપ નહીં થાય, પરંતુ દેશભરમાં શિક્ષણના સ્તરને વધુ ઊંચું લઈ જશે.
2024-25 માં શિક્ષકોની સંખ્યા 1,01,22,420 પહોંચી
શિક્ષણ મંત્રાલય દ્વારા ગુરુવારે જાહેર કરાયેલ યુનિફાઇડ ડિસ્ટ્રિક્ટ ઇન્ફોર્મેશન સિસ્ટમ ફોર એજ્યુકેશન પ્લસ (UDISE+) 2024-25 ના અહેવાલ મુજબ, દેશમાં કુલ શિક્ષકોની સંખ્યા 1,01,22,420 સુધી પહોંચી ગઈ છે. 2023-24 માં આ સંખ્યા 98,07,600 હતી અને 2022-23 માં 94,83,294 હતી. આમ છેલ્લા બે વર્ષમાં શિક્ષકોની સંખ્યામાં સતત વધારો નોંધાયો છે.
વિદ્યાર્થી-શિક્ષક ગુણોત્તરમાં સુધારા તરફ મોટું પગલું
શિક્ષકોની વધતી સંખ્યાની સીધી અસર વિદ્યાર્થી-શિક્ષક ગુણોત્તર (Student-Teacher Ratio) પર પડશે. પહેલા ઘણા વિસ્તારોમાં એક શિક્ષક પર વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા વધુ હોવાથી શિક્ષણની ગુણવત્તા પર અસર થતી હતી. હવે નવા શિક્ષકોની નિમણૂકથી આ અંતર ઘટશે અને વિદ્યાર્થીઓને વ્યક્તિગત ધ્યાન મળી શકશે. મંત્રાલયનું કહેવું છે કે આ પ્રયાસ શિક્ષણની ગુણવત્તાને મજબૂત કરવા સાથે ગ્રામીણ અને શહેરી વિસ્તારો વચ્ચેની અસમાનતાઓને પણ ઘટાડશે.
ડ્રોપઆઉટ દરમાં મોટો ઘટાડો
અહેવાલનો એક મહત્વપૂર્ણ પાસું એ પણ છે કે શાળા છોડી દેતા બાળકોની સંખ્યામાં સતત ઘટાડો નોંધાયો છે.
- તૈયારી સ્તર પર: ડ્રોપઆઉટ દર 3.7% થી ઘટીને 2.3% થયો છે.
- મધ્યમ સ્તર પર: આ દર 5.2% થી ઘટીને 3.5% થયો છે.
- માધ્યમિક સ્તર પર: અહીં સૌથી વધુ સુધારો જોવા મળ્યો છે, જ્યાં આ દર 10.9% થી ઘટીને 8.2% પર પહોંચ્યો છે.
આ આંકડા દર્શાવે છે કે શિક્ષણ મંત્રાલયની નીતિઓ અને પહેલ બાળકોને શાળાઓમાં જાળવી રાખવામાં સફળ થઈ રહી છે.
વિદ્યાર્થીઓના ટકી રહેવાના દરમાં સુધારો
અહેવાલમાં વિદ્યાર્થીઓના શાળામાં ટકી રહેવાના દર એટલે કે Retention Rate માં પણ સુધારાની માહિતી આપવામાં આવી છે.
- ફાઉન્ડેશનલ સ્તર પર: 98% થી વધીને 98.9%
- તૈયારી સ્તર પર: 85.4% થી વધીને 92.4%
- મધ્યમ સ્તર પર: 78% થી વધીને 82.8%
- માધ્યમિક સ્તર પર: 45.6% થી વધીને 47.2%
આ સુધારા દર્શાવે છે કે સરકારની નીતિઓ વિદ્યાર્થીઓને શાળા સાથે જોડી રાખવામાં સતત અસરકારક સાબિત થઈ રહી છે.
સકલ નોંધણી ગુણોત્તર (GER) માં વૃદ્ધિ
સકલ નોંધણી ગુણોત્તર એટલે કે Gross Enrolment Ratio (GER) શિક્ષણ પ્રણાલીનો એક મહત્વપૂર્ણ સૂચક છે. અહેવાલમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે 2024-25 માં તેમાં પણ સુધારો થયો છે.
- મધ્યમ સ્તર પર: 89.5% થી વધીને 90.3%
- માધ્યમિક સ્તર પર: 66.5% થી વધીને 68.5%
આ દર્શાવે છે કે વધુને વધુ બાળકો હવે શાળાઓમાં નોંધણી કરાવી રહ્યા છે.
ટ્રાન્ઝિશન દરમાં સુધારો
ટ્રાન્ઝિશન રેટ એટલે કે એક સ્તરથી બીજા સ્તરમાં જનાર વિદ્યાર્થીઓના દરમાં પણ વધારો થયો છે.
- ફાઉન્ડેશનલ થી તૈયારી સ્તર પર: 98.6%
- તૈયારી થી મધ્યમ સ્તર પર: 92.2%
- મધ્યમ થી માધ્યમિક સ્તર પર: 86.6%
આ આંકડાઓથી સ્પષ્ટ છે કે બાળકો હવે પ્રાથમિક થી માધ્યમિક સ્તર સુધીનો અભ્યાસ પૂર્ણ કરી રહ્યા છે.
ગ્રામીણ અને શહેરી શિક્ષણમાં અંતર ઘટાડવાની પહેલ
શિક્ષકોની સંખ્યામાં વધારાનો એક મહત્વપૂર્ણ ઉદ્દેશ ગ્રામીણ અને શહેરી શિક્ષણ વચ્ચેના અંતરને ભરવાનો પણ છે. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં લાંબા સમયથી શિક્ષક-વિદ્યાર્થી ગુણોત્તરની સમસ્યા રહી છે. હવે નવા શિક્ષકોની નિમણૂકથી આ સ્થિતિ સુધરશે અને ગ્રામીણ વિદ્યાર્થીઓને પણ ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ મળી શકશે.
ડિજિટલ શિક્ષણને પણ મળશે ગતિ
શિક્ષકોની સંખ્યા વધવાથી ડિજિટલ શિક્ષણને પણ નવી ગતિ મળવાની આશા છે. ઘણા રાજ્યોમાં સ્માર્ટ ક્લાસરૂમ અને ડિજિટલ લર્નિંગને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે. નવા શિક્ષકો આ તકનીકોને વધુ સારી રીતે લાગુ કરવામાં મદદ કરશે.
