કર્ણાટક હાઈકોર્ટે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ 'એક્સ'ની અરજી ફગાવીને ભારતમાં કાયદાનું પાલન ફરજિયાત બનાવ્યું. કોર્ટે કહ્યું કે ટેકડાઉન આદેશો અને કન્ટેન્ટ નિયંત્રણ સરકારના અધિકારક્ષેત્રમાં આવે છે.
કર્ણાટક: કર્ણાટક હાઈકોર્ટે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ 'એક્સ'ની અરજીને ફગાવીને એક મોટો નિર્ણય સંભળાવ્યો છે. એક્સે કેન્દ્ર સરકારના ટેકડાઉન આદેશને પડકાર્યો હતો, પરંતુ કોર્ટે સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું કે ભારતમાં કાર્યરત તમામ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ્સે દેશના કાયદાઓનું પાલન કરવું ફરજિયાત છે. આ નિર્ણય સોશિયલ મીડિયા અને ડિજિટલ મીડિયાના નિયમનની દ્રષ્ટિએ ઘણો મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે.
એક્સે શા માટે પડકાર આપ્યો હતો?
એક્સે કર્ણાટક હાઈકોર્ટમાં અરજી દાખલ કરતી વખતે દલીલ કરી કે માહિતી ટેકનોલોજી અધિનિયમ, 2000ની કલમ 79(3)(બી) સરકારી અધિકારીઓને કોઈ કન્ટેન્ટને અવરોધિત કરવાનો અધિકાર આપતી નથી. કંપનીનું કહેવું હતું કે આવા ટેકડાઉન આદેશો ફક્ત કલમ 69એ અને માહિતી ટેકનોલોજી (જાહેર જનતા દ્વારા માહિતીની પહોંચ અવરોધિત કરવાની પ્રક્રિયા અને સુરક્ષા ઉપાયો) નિયમો, 2009 હેઠળ જ માન્ય ગણી શકાય છે.
આ ઉપરાંત, એક્સે કોર્ટને એ પણ વિનંતી કરી કે તેની વિરુદ્ધ વિવિધ મંત્રાલયો દ્વારા દંડાત્મક કાર્યવાહી રોકી દેવામાં આવે અને તેને સરકારના 'સહયોગ' પોર્ટલ સાથે જોડાવા માટે ફરજ ન પાડવામાં આવે.
અરજી પર સુનાવણી
એક્સની અરજી પર મહિનાઓ સુધી સુનાવણી ચાલી. દલીલો પૂરી થયા બાદ 29 જુલાઈએ કોર્ટે પોતાનો નિર્ણય સુરક્ષિત રાખ્યો. આ દરમિયાન, કોર્ટે એ પણ નોંધ લીધી કે ડિજિટલ અને સોશિયલ મીડિયામાં સંચારનું નિયમન હંમેશા સરકાર અને પ્રશાસનનો વિષય રહ્યો છે.
જસ્ટિસ એમ નાગપ્રસન્નાએ આદેશ સંભળાવતા કહ્યું કે માહિતી અને સંચારનો પ્રસાર હંમેશા નિયંત્રિત અને નિયમન હેઠળ રહ્યો છે. માધ્યમ કોઈ પણ હોય, તેની સુરક્ષા અને નિયંત્રણ સરકારની જવાબદારી છે.
કોર્ટનો મુખ્ય તર્ક
કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું કે એક્સ જેવા સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ ભારતમાં કામ કરવા માટે ભારતીય કાયદાઓના દાયરામાં આવે છે. ટેકડાઉન આદેશો અને કન્ટેન્ટને નિયંત્રિત કરવાના ઉપાયો ભારત સરકારના અધિકારક્ષેત્રમાં છે.
કોર્ટે કહ્યું કે એ ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે કે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ્સ ફક્ત તકનીકી માધ્યમ છે, પરંતુ તેના દ્વારા ફેલાતી માહિતી અને સામગ્રી સમાજ પર અસર કરે છે. તેથી, નિયમન અને કાયદાનું પાલન કરવું પ્લેટફોર્મની જવાબદારી છે.
ડિજિટલ મીડિયા પર કાયદાનું પાલન શા માટે જરૂરી?
ભારતમાં ડિજિટલ અને સોશિયલ મીડિયાનો ઝડપથી વધતો પ્રભાવ સરકાર માટે નવી પડકારો લાવી રહ્યો છે. ફેક્ટ-ચેકિંગ, ફેક ન્યૂઝ, હેટ સ્પીચ અને ઓનલાઈન ઉત્પીડન જેવા મુદ્દાઓને જોતા પ્લેટફોર્મ્સ પર કાયદાનું પાલન ફરજિયાત કરી દેવામાં આવ્યું છે.
સરકાર અને સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ્સનો સહયોગ
સરકારે પહેલેથી જ કહ્યું છે કે ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ્સને નાગરિકોની સુરક્ષા અને જાહેર હિત માટે સહયોગ કરવો પડશે. આ હેઠળ, ટેકડાઉન આદેશો અને 'સહયોગ' પોર્ટલ સાથે જોડાવા ફરજિયાત છે. આ પગલું ભારતમાં ઓનલાઈન સુરક્ષા અને નાગરિક અધિકારોની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરે છે.
શું હોય છે ટેકડાઉન આદેશ?
ટેકડાઉન આદેશનો અર્થ છે કોઈ કન્ટેન્ટ, પોસ્ટ અથવા માહિતીને ઇન્ટરનેટ પરથી હટાવવી કે અવરોધિત કરવી. આ આદેશ ભારત સરકાર દ્વારા જારી કરવામાં આવે છે અને તેના હેઠળ પ્લેટફોર્મ્સને કોઈપણ વિવાદાસ્પદ કે ગેરકાયદેસર સામગ્રીને હટાવવી પડે છે.
કલમ 79(3)(બી) હેઠળ પ્લેટફોર્મ્સ ફક્ત તકનીકી માધ્યમ તરીકે સુરક્ષિત રહે છે, પરંતુ વાસ્તવિક નિયંત્રણ અને આદેશ કલમ 69એ અને સંબંધિત નિયમો હેઠળ આવે છે.
