ફિલિપ નોએલ બેકર ઇતિહાસના એકમાત્ર એવા એથ્લેટ છે જેમણે રમતગમત અને માનવતા બંનેમાં પોતાનું ઉદાહરણ પૂરું પાડ્યું. તેમણે 1920માં ઓલિમ્પિક પદક અને 1959માં નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર જીતીને એક અનોખો વિશ્વ રેકોર્ડ બનાવ્યો.
નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર અને ઓલિમ્પિક મેડલ: લંડનના મહાન ખેલાડી ફિલિપ નોએલ બેકરે રમતગમત જગત અને વૈશ્વિક શાંતિ બંનેમાં ઇતિહાસ રચ્યો. તેમણે 1920માં ઓલિમ્પિકમાં સિલ્વર મેડલ જીત્યા બાદ 1959માં નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર મેળવ્યો. બેકરને આ સન્માન યુદ્ધ-વિરોધી પ્રયાસો અને માનવતાની સેવા માટે આપવામાં આવ્યું, જેનાથી તેઓ વિશ્વના એકમાત્ર ખેલાડી બન્યા જેમણે બંને સર્વોચ્ચ સન્માન પ્રાપ્ત કર્યા.
રમતગમત અને શાંતિ બંનેમાં ઇતિહાસ રચ્યો
ફિલિપ નોએલ બેકર વિશ્વના એકમાત્ર એવા એથ્લેટ છે જેમણે રમતગમત અને માનવતા બંને ક્ષેત્રોમાં અવિસ્મરણીય છાપ છોડી. તેમણે 1920માં ઓલિમ્પિક રમતોમાં રજત પદક જીતીને બ્રિટનને ગૌરવ અપાવ્યું અને તેના ચાર દાયકા પછી 1959માં નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર મેળવીને વિશ્વ ઇતિહાસમાં પોતાનું નામ સુવર્ણ અક્ષરોમાં અંકિત કરાવ્યું.
બેકરની આ સિદ્ધિ એટલા માટે પણ ખાસ છે કારણ કે તેમણે સાબિત કર્યું કે ખેલદિલી અને સામાજિક જવાબદારી એકબીજાના પૂરક છે. જ્યાં મેદાન પર તેઓ સ્પર્ધાત્મકતાનું ઉદાહરણ બન્યા, ત્યાં જીવનમાં તેમણે સંઘર્ષ, ન્યાય અને શાંતિ માટે કાર્ય કરીને દુનિયા સમક્ષ એક આદર્શ સ્થાપિત કર્યો.
લંડનમાં જન્મ, અભ્યાસ અને રમતગમત બંનેમાં શ્રેષ્ઠ
ફિલિપ નોએલ બેકરનો જન્મ 1 નવેમ્બર 1889ના રોજ લંડનમાં થયો હતો. તેમણે 1913માં કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાંથી એમ.એ.ની ડિગ્રી મેળવી. ઇતિહાસ અને અર્થશાસ્ત્રના વિદ્યાર્થી હોવા છતાં, તેઓ અભ્યાસની સાથે રમતગમતમાં પણ એટલા જ સક્રિય રહ્યા અને તેમની મહેનતથી યુનિવર્સિટીના શ્રેષ્ઠ ખેલાડીઓમાં સ્થાન મેળવ્યું.
કેમ્બ્રિજમાં અભ્યાસ દરમિયાન તેમણે અનેક એથ્લેટિક સ્પર્ધાઓમાં ભાગ લીધો અને ઘણા ખિતાબ પોતાના નામે કર્યા. તેમની ધગશ અને ફિટનેસ તેમને ઝડપથી બ્રિટિશ ઓલિમ્પિક ટીમ સુધી લઈ ગઈ, જ્યાંથી તેમની અસાધારણ રમતગમત કારકિર્દીની શરૂઆત થઈ.
બે વાર ઓલિમ્પિકમાં રમ્યા, રજત પદક જીત્યો
ફિલિપ નોએલ બેકરે 1912 અને 1920ના ઓલિમ્પિક રમતોમાં ગ્રેટ બ્રિટનનું પ્રતિનિધિત્વ કર્યું. 1912ના સ્ટોકહોમ ઓલિમ્પિકમાં તેમણે 1500 મીટરની રેસના ફાઇનલ સુધી પહોંચીને શાનદાર પ્રદર્શન કર્યું, પરંતુ પદકથી થોડા પાછળ રહી ગયા.
જોકે, આઠ વર્ષ પછી 1920ના એન્ટવર્પ ઓલિમ્પિકમાં તેમણે શાનદાર વાપસી કરી. 1500 મીટર રેસમાં બેકરે પોતાની ગતિ અને સંયમથી દર્શકોને પ્રભાવિત કર્યા અને માત્ર એક સેકન્ડના અંતરથી રજત પદક પોતાના નામે કર્યો. આ સિદ્ધિએ તેમને બ્રિટનના અગ્રણી એથ્લેટ્સમાં સામેલ કરી દીધા.
રમતગમતથી રાજકારણ અને પછી શાંતિના માર્ગે
રમતગમતમાંથી નિવૃત્તિ લીધા પછી ફિલિપ નોએલ બેકરે પોતાનું જીવન માનવતા અને શાંતિના કાર્યોને સમર્પિત કર્યું. તેમણે યુદ્ધોના શાંતિપૂર્ણ ઉકેલ માટે ઘણા સંગઠનોની સ્થાપના કરી અને પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધમાં લશ્કરી સેવા આપવાનો ઇનકાર કર્યો. તેના બદલે, તેમણે ઇટાલીમાં બ્રિટિશ એમ્બ્યુલન્સ યુનિટમાં સ્વયંસેવક તરીકે સેવા આપી.
પાછળથી તેમણે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર (UN)માં પણ અનેક જવાબદાર ભૂમિકાઓ ભજવી અને વૈશ્વિક શાંતિ પ્રયાસોમાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપ્યું. તેમના નેતૃત્વ અને વિચારોએ યુદ્ધગ્રસ્ત દેશોને શાંતિ અને સહઅસ્તિત્વનો માર્ગ બતાવ્યો, જે આજે પણ તેમની વિરાસત તરીકે યાદ કરવામાં આવે છે.
રાજકારણ અને લેખનમાં પણ ઊંડી છાપ છોડી
ફિલિપ નોએલ બેકર માત્ર ખેલાડી કે શાંતિ-સેવક જ નહીં, પરંતુ એક દૂરંદેશી રાજનેતા પણ હતા. તેમણે બ્રિટિશ સંસદમાં 36 વર્ષ સુધી સંસદસભ્ય તરીકે સેવા આપી અને 1929માં કોવેન્ટ્રીથી પ્રથમ વખત ચૂંટાયા. રાજકારણમાં તેમનું ધ્યાન હંમેશા આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગ અને નિઃશસ્ત્રીકરણ પર કેન્દ્રિત રહ્યું.
આ સાથે, તેમણે બે મહત્વપૂર્ણ પુસ્તકો — “The League of Nations at Work” (1926) અને “Disarmament” (1934) — લખ્યા, જેમાં તેમણે વિશ્વ શાંતિ અને રાજદ્વારીની દિશામાં ગહન વિચારો રજૂ કર્યા. આ રચનાઓએ તેમને એક વિચારશીલ લેખક અને વૈશ્વિક શાંતિના માર્ગદર્શક તરીકે સ્થાપિત કર્યા.
નોબેલ શાંતિ પુરસ્કારથી અમર સન્માન પ્રાપ્ત થયું
1959માં ફિલિપ નોએલ બેકરને નોબેલ શાંતિ પુરસ્કારથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા. આ પુરસ્કાર તેમને રાષ્ટ્ર સંઘ, સંયુક્ત રાષ્ટ્ર અને યુદ્ધ શરણાર્થીઓ માટેના તેમના ઉલ્લેખનીય યોગદાનને કારણે આપવામાં આવ્યો. તેઓ પ્રથમ અને અત્યાર સુધીના એકમાત્ર ઓલિમ્પિયન છે જેમણે આ સન્માન પ્રાપ્ત કર્યું.
નોબેલ સન્માન પછી પણ તેમણે પોતાનું કામ ચાલુ રાખ્યું અને જીવનના અંતિમ વર્ષો સુધી યુદ્ધ અને હિંસા વિરુદ્ધ શાંતિની હિમાયત કરતા રહ્યા. 9 ઓક્ટોબર 1982ના રોજ લંડનમાં તેમનું અવસાન થયું, પરંતુ તેમના વિચારો અને કાર્યો આજે પણ આવનારી પેઢીઓને પ્રેરિત કરે છે.
