सतत पडणाऱ्या मुसळधार पावसामुळे राजस्थानमधील टोंक जिल्ह्यातील बीसलपूर धरण प्रथमच जुलै महिन्यात आपल्या कमाल जलभराव क्षमतेपर्यंत पोहोचले. पाण्याची पातळी वाढल्यानंतर गुरुवारी सायंकाळी 4 वाजून 56 मिनिटांनी धरणाचे एक गेट उघडण्यात आले. यापूर्वी बीसलपूर धरणाचे दरवाजे 18 ऑगस्टपूर्वी कधीही उघडले गेले नव्हते.
गेट उघडण्यापूर्वी पूजा-अर्चा आणि सुरक्षा व्यवस्था
गेट उघडण्याची प्रक्रिया पारंपरिक पूजा-अर्चा करून सुरू करण्यात आली. टोंकच्या जिल्हाधिकारी कल्पना अग्रवाल आणि देवळी मतदारसंघाचे भाजप आमदार राजेंद्र गुर्जर यांनी धार्मिक विधीनंतर धरणाचे बटण दाबून गेट उघडले. धरणाच्या एकूण 18 गेटपैकी सध्या फक्त 10 नंबरचे गेट उघडण्यात आले आहे.
गेट उघडण्यापूर्वी, दुपारी 12 वाजल्यापासून सायरन वाजवून आणि मुनादी करून (दवंडी पिटवून)खालच्या भागातील लोकांना सतर्क करण्यात आले होते. प्रशासनाने सुरक्षेची व्यापक व्यवस्था केली, ज्यामुळे कोणतीही जीवितहानी होऊ नये. गेट उघडताच मोठ्या संख्येने स्थानिक लोक हे दृश्य पाहण्यासाठी पोहोचले आणि तेथे जत्रेसारखे वातावरण तयार झाले. अनेकांनी फोटो आणि व्हिडिओ काढले, तर काहींनी टाळ्या वाजवून आणि मिठाई वाटून आनंद व्यक्त केला.
धरणातून जयपूर-अजमेरसारख्या शहरांना होतो पाणीपुरवठा
बीसलपूर धरण राजस्थानमधील सर्वात महत्त्वाच्या जलस्रोतांपैकी एक आहे. या धरणाचे पाणी केवळ टोंकलाच नव्हे, तर जयपूर, अजमेर आणि इतर शहरांमध्ये पिण्यासाठी पुरवले जाते. याव्यतिरिक्त, आसपासच्या जिल्ह्यांतील शेतकऱ्यांना सिंचनासाठी देखील याच धरणातून पाणी मिळते. धरण बांधल्यापासून या भागातील पाण्याची टंचाई बऱ्याच अंशी कमी झाली आहे.
धरण उघडण्याची ही घटना या दृष्टीनेही खास मानली जात आहे, कारण यापूर्वी कधीही जुलैमध्ये याचे गेट उघडले गेले नव्हते. हे धरण 556 कोटी रुपये खर्चून बांधले गेले. याची उंची सुमारे 40 मीटर आणि लांबी 574 मीटर आहे. यात बनास नदीचे आणि पावसाचे पाणी साठवले जाते. गेट उघडताच पाणी थेट बनास नदीत सोडले जात आहे, जी आधीच दुथडी भरून वाहत आहे.
आतापर्यंत आठ वेळा उघडले आहेत गेट
बीसलपूर धरणाचे गेट आतापर्यंत एकूण आठ वेळा उघडले गेले आहेत. पहिल्यांदा हे गेट 18 ऑगस्ट 2004 रोजी उघडण्यात आले होते. त्यानंतर 2006, 2014, 2016, 2019, 2022 आणि 2024 मध्ये ही प्रक्रिया पुन्हा करण्यात आली. परंतु 2025 मध्ये प्रथमच जुलै महिन्यातच गेट उघडण्याची वेळ आली.
अधिकार्यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, संभाव्य धोका टाळण्यासाठी आवश्यक ती खबरदारी घेण्यात आली आहे. नदीच्या खालच्या बाजूला असलेल्या गावांमध्ये पूरस्थिती निर्माण होऊ नये, यासाठी योग्य उपाययोजना केल्या आहेत. संबंधित विभागांना सतर्क राहण्याचा इशारा देण्यात आला आहे आणि परिस्थितीवर लक्ष ठेवले जात आहे.
बीसलपूर धरण जुलैमध्ये उघडणे हे असामान्य असले तरी आवश्यक पाऊल होते. मुसळधार पाऊस आणि पाण्याच्या पातळीचा वाढता दबाव पाहता प्रशासनाने योग्य वेळी निर्णय घेऊन संभाव्य संकट टाळले. त्याच वेळी, ही घटना लोकांमध्ये चर्चेचा विषय बनली, ज्यामुळे मोठ्या संख्येने लोक धरण पाहण्यासाठी पोहोचले आणि त्यांनी हा क्षण कॅमेऱ्यात कैद केला.
