भारतीय वायुसेनेची ताकद आणखी वाढवण्यासाठी, संरक्षण मंत्रालय लवकरच मध्यम वाहतूक विमानांच्या (MTA) खरेदीची प्रक्रिया सुरू करण्याच्या तयारीत आहे.
नवी दिल्ली: भारतीय वायुसेनेच्या (IAF) सामरिक क्षमता आणि हवाई वाहतूक शक्तीमध्ये मोठी वाढ होणार आहे. संरक्षण मंत्रालय लवकरच सुमारे 80 मध्यम वाहतूक विमानांच्या (MTA) खरेदीची प्रक्रिया सुरू करणार आहे. ही खरेदी ‘मेक इन इंडिया’ उपक्रमांतर्गत केली जाईल, ज्यामुळे केवळ वायुसेनेची ताकद वाढणार नाही, तर भारताच्या संरक्षण उत्पादन आत्मनिर्भरतेला (आत्मनिर्भर भारत) देखील नवी दिशा मिळेल.
सूत्रांनुसार, डिसेंबर 2025 च्या अखेरपर्यंत संरक्षण संपादन परिषदेकडून (DAC) या प्रकल्पाला मंजुरी मिळण्याची शक्यता आहे. त्यानंतर, पुढील वर्षी जानेवारीमध्ये निविदा प्रक्रिया औपचारिकपणे सुरू केली जाईल.
तीन देशांमधील कंपन्यांमध्ये स्पर्धा
- अमेरिकेची लॉकहीड मार्टिन (Lockheed Martin) त्यांच्या C-130J सुपर हरक्यूलिस विमानासह स्पर्धेत आहे.
- ब्राझीलची एम्ब्रेयर (Embraer) त्यांच्या KC-390 मिलेनियम विमानाची ऑफर देत आहे.
- युरोपच्या एअरबस डिफेन्स अँड स्पेस (Airbus Defence and Space) ने त्यांच्या A400M विमानाचा प्रस्ताव ठेवला आहे.
या तिन्ही कंपन्यांमध्ये चुरशीची स्पर्धा अपेक्षित आहे, कारण भारतीय वायुसेनेला अशी विमाने हवी आहेत जी 18 ते 30 टन मालवाहू क्षमता बाळगू शकतील आणि विविध रणांगणांवर वेगाने तैनात करता येतील.
‘मेक इन इंडिया’ अंतर्गत उत्पादन केंद्र उभारले जाईल
हा करार ‘मेक इन इंडिया’ धोरणांतर्गत केला जाईल. निवडलेल्या कंपनीला भारतातच एक उत्पादन लाइन स्थापित करावी लागेल, जेणेकरून भविष्यात विमानांचे उत्पादन आणि देखभाल येथेच केली जाईल. या पावलामुळे भारत केवळ परदेशी अवलंबित्व कमी करणार नाही, तर देशांतर्गत संरक्षण उत्पादन उद्योगालाही बळकटी देईल. या प्रकल्पामुळे देशात हजारो रोजगार संधी निर्माण होतील आणि संरक्षण तंत्रज्ञान हस्तांतरणाला (टेक्नॉलॉजी ट्रान्सफर) देखील चालना मिळेल असा अंदाज आहे.
या निविदा प्रक्रियेत परदेशी कंपन्यांनी भारतीय भागीदारांसह बोली लावली आहे: लॉकहीड मार्टिनने टाटा ॲडव्हान्स्ड सिस्टम्स लिमिटेड (TASL) सोबत भागीदारी केली आहे. एम्ब्रेयरने महिंद्रा अँड महिंद्रासोबत एकत्र प्रस्ताव सादर केला आहे. तर एअरबसने अद्याप अधिकृतपणे आपली भागीदारी जाहीर केलेली नाही, तरीही ती भारतात C-295 वाहतूक विमान प्रकल्पावर आधीपासूनच काम करत आहे.
उल्लेखनीय आहे की, एअरबस आणि टाटा ॲडव्हान्स्ड सिस्टम्स लिमिटेड (TASL) भारतीय वायुसेनेसाठी 56 C-295 वाहतूक विमानांच्या निर्मितीच्या ₹21,935 कोटींच्या प्रकल्पात एकत्र काम करत आहेत.
भारतीय वायुसेनेच्या गरजा
भारतीय वायुसेनेच्या सध्याच्या वाहतूक क्षमतेमध्ये C-17 ग्लोबमास्टर, C-130J सुपर हरक्यूलिस आणि जुनी An-32 विमाने समाविष्ट आहेत. यापैकी अनेक विमाने जुनी झाली आहेत आणि त्यांची मालवाहू क्षमता मर्यादित आहे. नवीन MTA प्रकल्पांतर्गत वायुसेनेला अशी विमाने मिळतील जी उच्च उंचीवरील ऑपरेशन्स, आपत्कालीन मदत आणि फॉरवर्ड बेसवर तैनाती यांसारख्या गरजा पूर्ण करू शकतील.
एका वरिष्ठ संरक्षण अधिकाऱ्यांच्या मते, नवीन वाहतूक विमाने भारतीय वायुसेनेची लॉजिस्टिक क्षमता दुप्पट करतील आणि युद्ध किंवा आपत्कालीन परिस्थितीत त्वरित प्रतिसाद देण्यासाठी उपयुक्त ठरतील. भारताने गेल्या काही वर्षांपासून संरक्षण क्षेत्रात आत्मनिर्भर होण्याच्या दिशेने अनेक मोठी पाऊले उचलली आहेत. स्वदेशी लढाऊ विमान तेजस (Tejas), ॲडव्हान्स्ड लाइट हेलिकॉप्टर ध्रुव (Dhruv) आणि अर्जुन टँक यांसारख्या प्रकल्पांनंतर, हा करार आता भारताला वाहतूक विमान उत्पादनातही महत्त्वाचे स्थान मिळवून देऊ शकतो.
