भारत आणि बांग्लादेशमधील सध्याच्या राजकीय तणावाच्या पार्श्वभूमीवर, एप्रिलमध्ये बँकॉकमध्ये होणाऱ्या बिम्सटेक (BIMSTEC) शिखर परिषदेत पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि बांग्लादेशच्या अंतरिम सरकार प्रमुख मोहम्मद युनूस यांची भेट होण्याची शक्यता वाढली आहे. ही बैठक झाल्यास ती दोन्ही देशांसाठी अत्यंत महत्त्वाची ठरेल, कारण शेख हसीना यांच्या सत्तेवरून हटल्यानंतर भारत-बांग्लादेश संबंधात तणाव निर्माण झाला आहे.
शेख हसीनांच्या सत्तेवरून हटल्यानंतर तणाव का वाढला?
बांग्लादेशच्या माजी पंतप्रधान शेख हसीना यांचे भारतसोबत नेहमीच घनिष्ठ संबंध होते. परंतु अलीकडेच बांग्लादेशमध्ये झालेल्या सत्तांतरामुळे मोहम्मद युनूस यांना अंतरिम सरकारचे नेतृत्व सोपवण्यात आले आहे, ज्यामुळे भारत-बांग्लादेश संबंधात अनिश्चिततेचे वातावरण निर्माण झाले आहे. बांग्लादेशमध्ये सत्तांतरा नंतर अल्पसंख्यांकांवर होणाऱ्या वाढत्या हल्ल्यांवर, राजकीय हिंसेवर आणि कट्टरपंथी संघटनांच्या वाढत्या प्रभावावर भारतने चिंता व्यक्त केली आहे. भारताचे मत आहे की हसीना यांच्या कार्यकाळात भारत-बांग्लादेश संबंध मजबूत होते, परंतु आता परिस्थिती बदलू शकते.
BIMSTEC: सात देशांचे शक्तिशाली संघटन
BIMSTEC (Bay of Bengal Initiative for Multi-Sectoral Technical and Economic Cooperation) हे बंगालच्या उपसागरातील सात देशांचे एक प्रमुख संघटन आहे, जे आर्थिक, तांत्रिक आणि सुरक्षा सहकार्याला चालना देण्यासाठी कार्यरत आहे. या गटात भारत, बांग्लादेश, भूतान, म्यानमार, नेपाळ, श्रीलंका आणि थायलंडचा समावेश आहे. BIMSTEC चे शेवटचे शिखर परिषद 30 मार्च 2022 रोजी श्रीलंकेच्या राजधानी कोलंबो येथे व्हर्च्युअली आयोजित करण्यात आले होते.
BIMSTEC शिखर परिषद 2025: बँकॉकमधील महत्त्वाची बैठक
या वर्षी एप्रिल 2025 मध्ये थायलंडच्या बँकॉक येथे BIMSTEC शिखर परिषद होणार आहे, ज्यामध्ये सदस्य देश आर्थिक सहकार्य, प्रादेशिक स्थिरता आणि सुरक्षेशी संबंधित महत्त्वाच्या मुद्द्यांवर चर्चा करतील. यावेळी बांग्लादेशला BIMSTEC चे नवीन अध्यक्ष बनवले जाईल, ज्यामुळे संघटनेतील त्याची भूमिका अधिक वाढेल.
बांग्लादेशमध्ये गेल्या वर्षी ऑगस्टमध्ये झालेल्या तख्तापालटानंतरपासून परिस्थिती तणावात आहे. अल्पसंख्यांकांवर अत्याचारासह पंतप्रधान शेख हसीना यांच्या आवामी लीग पक्षाच्या नेत्यांवर आणि कार्यकर्त्यांवर सतत हल्ले होत आहेत. या परिस्थितीबाबत ऑगस्टपासून भारत आणि बांग्लादेशमध्ये उच्चस्तरीय चर्चा सुरू आहेत.
भारतीय परराष्ट्रमंत्री एस. जयशंकर यांनी आतापर्यंत बांग्लादेशच्या अंतरिम सरकारच्या परराष्ट्र सल्लागार तौहीद हुसेन यांच्याशी दोनदा भेट केली आहे. याशिवाय, परराष्ट्र सचिव विक्रम मिस्री हे डिसेंबर 2024 मध्ये ढाका दौऱ्यावर गेले होते, जिथे त्यांनी सध्याच्या राजकीय परिस्थितीवर चर्चा केली. या दौऱ्यादरम्यान मिस्री यांनी नोबेल पुरस्कार विजेते मोहम्मद युनूस यांचीही भेट घेतली होती.
भारताचे हे राजनैतिक प्रयत्न स्पष्टपणे दाखवित आहेत की तो बांग्लादेशमध्ये स्थिरता निर्माण करण्यासाठी आणि आपल्या शेजारील देशासोबत संबंध संतुलित ठेवण्यासाठी सतत प्रयत्न करत आहे.
