भारताच्या राष्ट्रगीत ‘वंदे मातरम्’ ला 150 वर्षे पूर्ण झाल्याच्या निमित्ताने, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी शुक्रवारी नवी दिल्लीतील इंदिरा गांधी इनडोअर स्टेडियममध्ये वर्षभर चालणाऱ्या राष्ट्रव्यापी स्मरणोत्सवाचे उद्घाटन केले.
नवी दिल्ली: पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी शुक्रवारी नवी दिल्लीतील इंदिरा गांधी इनडोअर स्टेडियममध्ये राष्ट्रीय गीत ‘वंदे मातरम्’ च्या रचनेला 150 वर्षे पूर्ण झाल्याच्या निमित्ताने वर्षभर चालणाऱ्या स्मरणोत्सवाचे औपचारिक उद्घाटन केले. याप्रसंगी पंतप्रधानांनी एक स्मारक टपाल तिकीट आणि स्मारक नाणे जारी केले, तसेच ‘वंदे मातरम्’ च्या अधिकृत वेबसाइटचेही अनावरण केले.
हा कार्यक्रम 7 नोव्हेंबर 2025 ते 7 नोव्हेंबर 2026 पर्यंत आयोजित होणाऱ्या राष्ट्रव्यापी स्मरणोत्सवाची सुरुवात आहे, जो या कालातीत रचनेला 150 वर्षे पूर्ण झाल्याच्या निमित्ताने साजरा केला जात आहे. ‘वंदे मातरम्’ केवळ भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीची प्रेरणाच बनले नाही, तर आजही राष्ट्रीय गौरव, एकता आणि मातृभूमीवरील निष्ठेचे प्रतीक आहे.
वंदे मातरम् भारताच्या आत्म्याची हाक – पंतप्रधान मोदी
कार्यक्रमाला संबोधित करताना पंतप्रधान मोदी म्हणाले की, “वंदे मातरम् केवळ एक गीत नाही, तर भारताच्या आत्म्याची हाक आहे. याने स्वातंत्र्य संग्रामाच्या प्रत्येक टप्प्यात कोट्यवधी भारतीयांना प्रेरणा दिली आणि मातृभूमीसाठी बलिदानाची भावना जागृत केली. ते पुढे म्हणाले की, बंकिमचंद्र चटर्जी यांनी 1875 मध्ये रचलेले हे गीत आजही प्रत्येक भारतीयाच्या हृदयात देशभक्तीची लाट उसळवते.
पंतप्रधानांनी वंदे मातरम् ला “भारताच्या सांस्कृतिक, आध्यात्मिक आणि राष्ट्रीय एकात्मतेचे प्रतीक” असे म्हटले. जेव्हा आपण वंदे मातरम् म्हणतो, तेव्हा आपण केवळ शब्द उच्चारत नाही — आपण त्या भूमीला नमन करतो जिने आपल्याला जन्म दिला, जिने आपल्याला संस्कार दिले आणि जिने आपल्याला ओळख दिली, — असे पंतप्रधान मोदी म्हणाले.
150 वर्षांची जुनी प्रतिध्वनी: बंकिमचंद्र चटर्जी यांची ऐतिहासिक रचना
वर्ष 1875 मध्ये अक्षय नवमीच्या दिवशी बंकिमचंद्र चटर्जी यांनी वंदे मातरम् ची रचना केली होती. हे गीत प्रथम ‘बंगदर्शन’ नावाच्या साहित्यिक मासिकात त्यांच्या प्रसिद्ध कादंबरी ‘आनंदमठ’ च्या एका भागाच्या रूपात प्रकाशित झाले होते. या गीताने भारताच्या स्वातंत्र्य चळवळीत नवीन ऊर्जा आणि राष्ट्रीय चेतना जागृत केली. स्वातंत्र्यसैनिकांनी याला स्वातंत्र्याच्या लढाईचे “सांगीतिक प्रतीक” बनवले.
लाल बहादूर शास्त्री, बाळ गंगाधर टिळक, नेताजी सुभाषचंद्र बोस आणि महात्मा गांधी यांसारख्या नेत्यांनी याला स्वतंत्र भारताच्या राष्ट्रीय भावनेचे प्रतीक म्हणून सन्मान दिला.
टपाल तिकीट, स्मारक नाणे आणि डिजिटल प्लॅटफॉर्मचे अनावरण
उद्घाटन समारंभात पंतप्रधान मोदींनी वंदे मातरम् ला 150 वर्षे पूर्ण झाल्याच्या निमित्ताने एक स्मारक टपाल तिकीट (Commemorative Postage Stamp) आणि एक विशेष 150 रुपयांचे नाणे जारी केले. यासोबतच त्यांनी ‘वंदे मातरम् पोर्टल’ (www.vandemataram.gov.in) चे अनावरण केले — ही एक इंटरॅक्टिव्ह वेबसाइट आहे, ज्यात वंदे मातरम् चा इतिहास, भाषांतर, दुर्मिळ संग्रह सामग्री, गीताच्या विविध भाषांमधील रेकॉर्डिंग्ज आणि शाळांसाठी विशेष शैक्षणिक सामग्री उपलब्ध करून दिली जाईल.
पंतप्रधान म्हणाले की, डिजिटल युगात हा उपक्रम “वंदे मातरम्” ची भावना नवीन पिढीपर्यंत पोहोचवणारा दुवा बनेल. वर्षभर चालणाऱ्या या स्मरणोत्सवादरम्यान देशाच्या विविध भागांमध्ये सांस्कृतिक कार्यक्रम, नाटके, परिसंवाद, चित्रकला प्रदर्शने आणि विद्यार्थी स्पर्धा आयोजित केल्या जातील. संस्कृती मंत्रालयाने सांगितले की, या उत्सवाची सांगता 7 नोव्हेंबर 2026 रोजी एका राष्ट्रीय सांस्कृतिक महोत्सवाने केली जाईल, ज्यात देशभरातील कलाकार, विद्वान आणि तरुण सहभागी होतील.
संस्कृती मंत्री म्हणाले, वंदे मातरम् ने भारताच्या एकतेचे गायन केले, आज आपण त्याच भावनेने हा महोत्सव प्रत्येक गाव आणि प्रत्येक शाळेपर्यंत घेऊन जाऊ. ‘वंदे मातरम्’ केवळ एक राष्ट्रगीत नाही तर मातृभूमीची स्तुती आहे — ज्यात भूमीला शक्ती, समृद्धी आणि दिव्यत्वाचे रूप दिले आहे. गीतातील “सुजलां सुफलां मलयजशीतलाम्” या ओळी भारताची निसर्गरम्यता, संस्कृती आणि समृद्धीचे भावनिक चित्रण करतात.
