डार्विन दिवस हरेक वर्ष फेब्रुअरी १२ मा महान वैज्ञानिक चार्ल्स डार्विनको जन्मदिनको उपलक्ष्यमा मनाइन्छ। यो दिन उहाँको उल्लेखनीय योगदान र विशेष गरी "विकासवादको सिद्धान्त" (Theory of Evolution) लाई सम्मान गर्ने दिनको रूपमा समर्पित छ। डार्विनले आफ्नो प्रसिद्ध पुस्तक "On the Origin of Species" मार्फत प्राकृतिक चयनको सिद्धान्त प्रस्तुत गर्नुभयो, जसले जीवविज्ञानको क्षेत्रमा क्रान्ति ल्यायो।
किन मनाइन्छ डार्विन दिवस?
चार्ल्स डार्विनको योगदानलाई सम्मान गर्ने उद्देश्यले डार्विन दिवस विश्वभर विभिन्न तरिकाले मनाइन्छ। उहाँको मृत्यु पश्चात् पनि डार्विनको जीवन र कार्यलाई स्मरण गर्दै विभिन्न समारोहहरू आयोजना हुँदै आएका छन्। तल उहाँको जीवन र कार्यसँग सम्बन्धित केही प्रमुख उत्सव र आयोजनाहरू उल्लेख गरिएका छन्:
* डाउन हाउस समारोह: डार्विन र उहाँको परिवारको बसोबास रहेको डाउन हाउस, लन्डनको दक्षिणी बाहिरी इलाकामा, उहाँको जीवनलाई स्मरण गर्ने महत्त्वपूर्ण केन्द्र बनेको छ।
* क्याम्ब्रिज सम्मेलन (१९०९): डार्विनको १०० औँ जन्मजयन्ती र उहाँको पुस्तक "On the Origin of Species" को ५० औँ वर्षगाँठको उपलक्ष्यमा क्याम्ब्रिजमा ४०० वैज्ञानिक र गणमान्य व्यक्तिहरूको ठूलो सम्मेलन आयोजना गरिएको थियो।
* अमेरिकन म्युजियम अफ नेचुरल हिस्ट्री (१९०९): न्यूयोर्कमा डार्विनको कांस्य प्रतिमा अनावरण गरिएको थियो। यो आयोजना न्यूयोर्क एकेडेमी अफ साइन्सेजद्वारा आयोजित गरिएको थियो।
* शिकागो उत्सव (१९५९): शिकागो विश्वविद्यालयले "On the Origin of Species" को प्रकाशनको शताब्दी वर्षलाई भव्य उत्सवको रूपमा मनायो।
* "फाइलम फेस्ट" (१९७२, १९७४, १९८९): क्यानाडामा यस अनौठो आयोजनामा विभिन्न फाइलम (जीवविज्ञान वर्गीकरण) सँग सम्बन्धित खाद्य पदार्थहरू सहितको भोजनको उत्सव मनाइयो।
* डार्विन फेस्टिवल (१९८० देखि): म्यासाचुसेट्सको सेलेम स्टेट कलेजले १९८० देखि निरन्तर "डार्विन फेस्टिवल" को आयोजना गर्दै आएको छ, जुन वैज्ञानिक व्याख्यान र अन्य गतिविधिहरूसँग जोडिएको छ।
* मानवतावादी समुदायको योगदान (१९९३ देखि): पालो अल्टो, क्यालिफोर्नियामा डा. रोबर्ट स्टीफेन्सले डार्विन दिवस समारोहको सुरुवात गर्नुभयो। यसको पहिलो आयोजना स्ट्यानफोर्ड विश्वविद्यालयमा भएको थियो।
* टेनेसी विश्वविद्यालयको कार्यक्रम (१९९७): प्राध्यापक मास्सिमो पिग्लिउचीले सार्वजनिक व्याख्यान, गतिविधि र शिक्षकहरूका लागि कार्यशालाको आयोजना गर्नुभयो, जसमा विकासवादलाई राम्रोसँग बुझाउनेमा ध्यान दिइएको थियो।
डार्विन दिवसको इतिहास
फेब्रुअरी ९, २०११ मा, क्यालिफोर्नियाका प्रतिनिधि पिट स्टार्कले अमेरिकी कंग्रेसमा एच. रेस ८१ प्रस्तुत गर्नुभयो, जसमा फेब्रुअरी १२, २०११ लाई डार्विन दिवसको रूपमा नामकरण गरिएको थियो। यस प्रस्ताव अनुसार, डार्विनलाई "वैज्ञानिक उन्नतिको योग्य प्रतीक" मानिएको थियो, र यो दिन विज्ञान र मानवताको विश्वव्यापी उत्सव मनाउने अवसर बन्यो। यो प्रस्ताव अमेरिकन ह्युमनिस्ट एसोसिएसनको सहयोगमा तयार गरिएको थियो, जसले २००८ मा स्टार्कलाई ह्युमनिस्ट अफ द इयर पुरस्कारबाट सम्मानित गरेको थियो।
यस प्रस्तावको उद्देश्य डार्विनको योगदानलाई सम्मान गर्नु र हाम्रो समाजमा विज्ञानको महत्त्वपूर्ण भूमिकामा विचार गर्नु थियो। अमेरिकन ह्युमनिस्ट एसोसिएसनका कार्यकारी निर्देशक रोय स्पेकहार्टले यसलाई धर्मनिरपेक्ष आन्दोलनको महत्त्वपूर्ण कदम बताउनुभयो, जसले वैज्ञानिक तर्क र डार्विनको वैज्ञानिक प्रभावलाई प्रमुखतापूर्वक प्रस्तुत गर्दछ।
त्यसपछि, जनवरी २२, २०१३ मा, न्यु जर्सीका प्रतिनिधि रश डी. होल्ट, जुनियरले विज्ञानको मानवतामा भूमिका चिन्न फेब्रुअरी १२ लाई डार्विन दिवसको रूपमा मान्यता दिने प्रस्ताव प्रस्तुत गर्नुभयो।
२०१५ मा, डेलावेयरका गभर्नर ज्याक मार्केलले फेब्रुअरी १२ लाई "चार्ल्स डार्विन दिवस" को रूपमा घोषणा गर्नुभयो, जसले डेलावेयरलाई अमेरिकाको पहिलो राज्य बनायो जसले औपचारिक रूपमा यो दिनलाई चिन्हित गर्यो। साथै, फेब्रुअरी २, २०१५ मा प्रतिनिधि जिम हिम्सले हाउस रेजोलुसन ६७ प्रस्तुत गर्नुभयो, जसमा फेब्रुअरी १२ लाई डार्विन डेको रूपमा नामकरण गर्ने प्रस्ताव राखिएको थियो।
डार्विन दिवस कार्यक्रम र समारोह
१९९० को दशकको अन्त्यमा, अमाण्डा चेसवर्थ र रोबर्ट स्टीफेन्सले डार्विन दिवसलाई प्रवर्द्धन गर्न एउटा अनौपचारिक प्रयासको सह-स्थापना गरे। २००१ मा, चेसवर्थ न्यु मेक्सिको सर्नुभयो र उहाँले "डार्विन डे प्रोग्राम" लाई औपचारिक रूपमा समावेश गर्नुभयो। यस कार्यक्रम मार्फत स्टीफेन्सले डार्विन दिवसको महत्त्व व्याख्या गर्नुभयो र यसलाई एउटा अन्तर्राष्ट्रिय उत्सवको रूपमा प्रस्तुत गर्नुभयो।
२००२ मा, चेसवर्थले "डार्विन डे कलेक्सन वन: द सिंगल बेस्ट आइडिया, एभर" नामक एउटा महत्त्वपूर्ण पुस्तक संकलन र सम्पादन गर्नुभयो, जसको उद्देश्य चार्ल्स डार्विनको वैज्ञानिक योगदानलाई व्यापक रूपमा प्रस्तुत गर्नु थियो। यो पुस्तक लोकप्रिय संस्कृति र शैक्षिक कार्य बीचको सम्बन्धलाई दर्शाउँथ्यो।
२००४ मा, न्यु मेक्सिकोमा स्थापित कर्पोरेसन विघटन गरियो र यसका सबै स्रोतहरू "डार्विन डे सेलिब्रेसन" लाई हस्तान्तरण गरियो, जुन अहिले क्यालिफोर्नियामा एउटा गैर-नाफामूलक संस्थाको रूपमा कार्यरत छ। डार्विन डे सेलिब्रेसनले आफ्नो वेबसाइट पुन: डिजाइन गर्यो, जसमा डार्विनको योगदानमा जानकारीका साथ उत्सव कार्यक्रमहरूको बारेमा विवरण प्रदान गरिएको छ। यो वेबसाइटलाई अहिले इन्टरनेशनल डार्विन डे फाउन्डेसनद्वारा सञ्चालन गरिन्छ, जुन अमेरिकन ह्युमनिस्ट एसोसिएसनको स्वायत्त कार्यक्रम हो।
यसबाहेक, डार्विन दिवस जर्जिया विश्वविद्यालयमा पनि मनाइन्छ। यहाँ "अरिजिन अफ स्पीशीज" को प्रकाशनको १५० औँ वर्षगाँठ र डार्विनको जन्मको २०० औँ वर्षगाँठको अवसरमा कार्यक्रमहरू आयोजना गरिन्छ। यसैगरी, लङ आइल्याण्डको नैतिक मानवतावादी सोसाइटी र दक्षिणी इलिनोइस विश्वविद्यालयले पनि यो दिनलाई विभिन्न कार्यक्रमहरू मार्फत मनाउँछन्।
