ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਰੱਖਿਆ ਸਬੰਧੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਤਾਬਕ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਫਰਾਂਸ ਤੋਂ 40 ਹੋਰ ਰਾਫੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਦਮ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਰੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਾ ਰਹੇ।
India To Purchase Rafale Fighter Jets: ਭਾਰਤ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਰੱਖਿਆ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਲੇਰਾਨਾ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਫੈਸਲਾ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਘਾਤਕ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ 40 ਰਾਫੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਪੁਰਾਣੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਕਾਰਨ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਚੀਨ ਲਗਾਤਾਰ ਆਪਣੀ ਹਵਾਈ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਹ ਸੌਦਾ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਵਿਚਕਾਰ ਸਰਕਾਰ-ਤੋਂ-ਸਰਕਾਰ (G2G) ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿਰਫ਼ ਗਿਣਤੀ ਵਧਾਉਣਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਰਣਨੀਤਕ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਵੀ ਹੈ।
ਰਾਫੇਲ: ਉਹ ਬ੍ਰਹਮਾਸਤਰ ਜਿਸਨੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਡਰ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ
ਰਾਫੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪਰਿਚਯ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਡਸਾਲਟ ਏਵੀਏਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਭੂਮਿਕਾ (Multirole) ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 36 ਰਾਫੇਲ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸਕੁਐਡਰਨ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਅੰਬਾਲਾ ਅਤੇ ਹਾਸ਼ਿਮਾਰਾ ਏਅਰਬੇਸ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਰਕ ਸਮਰੱਥਾ, ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠਤਾ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨ ਤਿਆਰੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਹੁਣ 40 ਹੋਰ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਫੈਸਲਾ ਹੈ।
MRFA ਯੋਜਨਾ ਅਤੇ ‘ਫਾਸਟ-ਟ੍ਰੈਕ’ ਰਾਫੇਲ ਖਰੀਦ
ਭਾਰਤ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ MRFA (Multi-Role Fighter Aircraft) ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ 114 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੌਦਾ ਫਿਲਹਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਹੈ, ਅਤੇ ਕੋਈ ਰਸਮੀ ਟੈਂਡਰ ਜਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਫਰਾਂਸ ਤੋਂ ਸਿੱਧੇ 40 ਰਾਫੇਲ ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ MRFA-ਪਲੱਸ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਭਾਰਤ ਦੌਰੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸੰਕੇਤ
ਸੂਤਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨਗੇ। ਇਸ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਨੌਸੈਨਾ ਲਈ 26 ਰਾਫੇਲ ਮਰੀਨ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਲਈ 40 ਰਾਫੇਲ ਦੀ ਡੀਲ 'ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਰਾਫੇਲ ਮਰੀਨ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ INS ਵਿਕ੍ਰਾਂਤ ਵਰਗੇ ਏਅਰਕਰਾਫਟ ਕੈਰੀਅਰਾਂ 'ਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨੌਸੈਨਾ ਦੀ ਮਾਰਕ ਸਮਰੱਥਾ ਵੀ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵਧੇਗੀ।
ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਇਹ ਖਰੀਦ?
ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਇਸ ਸਮੇਂ 31 ਸਕੁਐਡਰਨਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 42.5 ਸਕੁਐਡਰਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਿਗ-21 ਅਤੇ ਮਿਗ-27 ਨੂੰ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਤਾਕਤ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਚੁਣੌਤੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ 35-40 ਨਵੇਂ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।
ਏਅਰ ਮਾਰਸ਼ਲ ਏਪੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ, ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਖਤਰਿਆਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਰਣਨੀਤਕ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।
‘ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ’ ਦਾ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ
- ਇਸ ਵਾਰ ਰਾਫੇਲ ਡੀਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਫੋਕਸ ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ ਪਹਿਲ 'ਤੇ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਅਸੈਂਬਲਿੰਗ ਜਾਂ ਪਾਰਟਸ ਮੈਨੂਫੈਕਚਰਿੰਗ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਤਕਨੀਕੀ ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ ਵਧੇਗੀ, ਸਗੋਂ ਰੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗਾ।
- ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਸੈਫਰਨ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਇੰਜਣ ਨਿਰਮਾਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਗੱਲਬਾਤ ਵੀ ਇਸ ਦੌਰੇ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਉਤਪਾਦਨ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਰਾਫੇਲ ਦੀ ਤਾਕਤ ਕੀ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ?
- ਮਾਰਕ ਸਮਰੱਥਾ: ਰਾਫੇਲ SCALP, MICA ਅਤੇ Meteor ਵਰਗੀਆਂ ਮਿਸਾਈਲਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੈ ਜੋ 300 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਮਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
- ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਿਕ ਵਾਰਫੇਅਰ: ਇਸਦਾ SPECTRA ਸਿਸਟਮ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਰਾਡਾਰ ਅਤੇ ਮਿਸਾਈਲ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਹੈ।
- ਆਲ ਵੈਦਰ ਆਪਰੇਸ਼ਨ: ਚਾਹੇ ਰਾਤ ਹੋਵੇ, ਮਾੜਾ ਮੌਸਮ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਉਚਾਈ ਹੋਵੇ—ਰਾਫੇਲ ਹਰ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ।
- ਡੁਅਲ ਰੋਲ ਕੈਪੇਸਿਟੀ: ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਇੱਕੋ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਏਅਰ ਸੁਪੀਰੀਅਰਿਟੀ ਅਤੇ ਗਰਾਊਂਡ ਅਟੈਕ ਦੋਨੋਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਬੇਚੈਨੀ?
ਚੀਨ ਜਿੱਥੇ J-20 ਵਰਗੇ ਪੰਜਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਹਵਾਈ ਬੇੜੇ ਨੂੰ ਅਪਡੇਟ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਜੇ ਵੀ ਅਮਰੀਕੀ F-16 ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ JF-17 ਵਰਗੇ ਸੀਮਤ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਰਾਫੇਲ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸਕੁਐਡਰਨਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਰਣਨੀਤਕ ਸੰਤੁਲਨ ਵਿੱਚ ਝਟਕਾ ਲੱਗਾ ਸੀ—ਹੁਣ 40 ਹੋਰ ਜੁੜਨਗੇ ਤਾਂ ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਅਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।
ਰਣਨੀਤਕ ਮਾਹਿਰ ਬ੍ਰਹਮ ਚੇਲਾਨੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਰਾਫੇਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸਦਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਪड़ੋਸੀ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਫੇਲ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਡਿਲੀਵਰੀ 2028 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ 2031 ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ, ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਅਤੇ ਸਪੋਰਟ ਇਨਫਰਾਸਟ੍ਰਕਚਰ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਵੇਗੀ।
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ AMCA (Advanced Medium Combat Aircraft) ਵਰਗੀਆਂ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਸਟੀਲਥ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤੇਜ਼ੀ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਰਾਫੇਲ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਬਣਿਆ ਰਹੇਗਾ।
