સીબીઆઈ ડાયરેક્ટરની નિમણૂક અંગે પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી, વિરોધ પક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધી અને ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ ન્યાયમૂર્તિ સંજીવ ખન્ના વચ્ચે થયેલી મહત્વપૂર્ણ બેઠક એક પણ ઉમેદવાર પર સર્વાનુમતે સંમત થઈ શકી નથી.
નવા સીબીઆઈ વડા: દેશની સૌથી પ્રતિષ્ઠિત અને પ્રભાવશાળી તપાસ એજન્સી, કેન્દ્રીય તપાસ બ્યુરો (સીબીઆઈ) ના નવા ડાયરેક્ટરની નિમણૂક અંગે સ્થિતિ અસ્પષ્ટ રહી છે. સોમવારે પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના અધ્યક્ષતામાં થયેલી ઉચ્ચ-સ્તરીય સમિતિની બેઠક નવા ડાયરેક્ટરની પસંદગી પર સર્વાનુમતે સંમત થઈ શકી નથી. આ પસંદગી સમિતિમાં લોકસભામાં વિરોધ પક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધી અને ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ ન્યાયમૂર્તિ સંજીવ ખન્નાનો સમાવેશ થાય છે.
ત્રણેય ટોચના અધિકારીઓની આ મહત્વપૂર્ણ બેઠકમાં ઘણા વરિષ્ઠ આઈપીએસ અધિકારીઓ પર વિચારણા કરવામાં આવી હતી, પરંતુ એક પણ નામ અંતિમ કરી શકાયું ન હતું.
પસંદગી પ્રક્રિયા: સીબીઆઈ ડાયરેક્ટર કેવી રીતે પસંદ કરવામાં આવે છે?
સીબીઆઈ ડાયરેક્ટરની નિમણૂક એક ખાસ ઉચ્ચ-સ્તરીય પસંદગી સમિતિની ભલામણ પર આધારિત છે. આ સમિતિમાં ત્રણ સભ્યોનો સમાવેશ થાય છે—પ્રધાનમંત્રી, લોકસભામાં વિરોધ પક્ષના નેતા અને ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ. ડાયરેક્ટરના પદ માટે એક અધિકારીની પસંદગી કરવા માટે આ ત્રણેય વચ્ચે સર્વાનુમતે સંમતિ જરૂરી છે. સમિતિને ગૃહ મંત્રાલય અને કર્મચારી વિભાગ તરફથી વરિષ્ઠ આઈપીએસ અધિકારીઓની યાદી આપવામાં આવે છે જેમાં તેમની સેવા રેકોર્ડ, અનુભવ અને કામગીરી વિશે વિગતવાર માહિતી હોય છે. આ યાદીમાંથી, સમિતિ એક ઉમેદવારને અંતિમ કરે છે.
કોણ છે દોડમાં?
આ વખતે સીબીઆઈ ડાયરેક્ટરના પદ માટે ઘણા પ્રતિષ્ઠિત આઈપીએસ અધિકારીઓ દોડમાં છે. ૧૯૮૮ બેચના આઈપીએસ અધિકારી અને હાલમાં દિલ્હી પોલીસ કમિશનર તરીકે સેવા આપી રહેલા સંજય અરોરા આગળ છે. અન્ય મુખ્ય દાવેદારોમાં રેલ્વે સુરક્ષા દળ (આરપીએફ) ના વડા મનોજ યાદવ અને મધ્ય પ્રદેશ પોલીસના વડા કૈલાશ મકવાણાનો સમાવેશ થાય છે.
સૂત્રો દર્શાવે છે કે પસંદગી સમિતિને સબમિટ કરવામાં આવેલી વિગતવાર પેનલમાં ડીજી એસએસબી અમૃત મોહન પ્રસાદ, ડીજી બીએસએફ દલજીત ચૌધરી, ડીજી સીઆઈએસએફ આર.એસ. ભટ્ટી અને ડીજી સીઆરપીએફ જી.પી. સિંહ જેવા નામોનો પણ સમાવેશ થાય છે. જોકે, આટલી મોટી પેનલ હોવા છતાં એક સર્વાનુમત નિર્ણય પર પહોંચી શકાયું નથી, જે આ નિમણૂક પ્રક્રિયાને જટિલ બનાવે છે.
કાર્યકાળ અને સુપ્રીમ કોર્ટના માર્ગદર્શન
સીબીઆઈ ડાયરેક્ટરનો કાર્યકાળ મહત્તમ પાંચ વર્ષનો હોઈ શકે છે. સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટતા કરી છે કે કોઈ અધિકારીને ડાયરેક્ટર તરીકે ફક્ત ત્યારે જ નિયુક્ત કરી શકાય છે જો તેમની સેવામાં ઓછામાં ઓછા છ મહિના બાકી હોય. ઉપરાંત, એજન્સીની સ્વતંત્રતા અને સ્થિરતા જાળવવા માટે ઓછામાં ઓછા બે વર્ષનો કાર્યકાળ હોવો ફરજિયાત છે.
જો પસંદગી સમિતિ એક નામ પર સર્વાનુમતે સંમત થઈ શકતી નથી, તો વર્તમાન ડાયરેક્ટરનો કાર્યકાળ લંબાવી શકાય છે. આજે સ્થિતિ એવી જ લાગે છે. વર્તમાન સીબીઆઈ ડાયરેક્ટર પ્રવીણ સૂદનો કાર્યકાળ 25 મે, 2025ના રોજ પૂર્ણ થાય છે. જો નવા નામ પર ટૂંક સમયમાં સર્વાનુમતે સંમતિ ન મળે, તો તેમને એક વર્ષનો વિસ્તાર મળવાની સંભાવના છે.
પ્રવીણ સૂદ કર્ણાટક કેડરના 1986 બેચના આઈપીએસ અધિકારી છે અને મે 2023માં સીબીઆઈ વડાનો પદભાર સંભાળ્યો હતો. તે પહેલાં તેઓ કર્ણાટકના ડીજીપી હતા. સરકાર તેમના કામગીરીથી સંતુષ્ટ રહી છે, જેના કારણે કાર્યકાળમાં વિસ્તાર થવાની સંભાવના છે.
