આર્થરાઈટિસ એ સાંધા સંબંધિત એક સમસ્યા છે, જેમાં સોજો, દુખાવો અને જકડન થાય છે. તે કોઈપણ ઉંમરના વ્યક્તિને અસર કરી શકે છે, ખાસ કરીને વૃદ્ધોમાં વધુ સામાન્ય છે. વધુ વજન, ઈજા, આનુવંશિક પરિબળો અને ઓટોઈમ્યુન રિએક્શન તેના મુખ્ય કારણો છે. નિયમિત કસરત, સ્વસ્થ આહાર, વજન નિયંત્રણ અને ડોક્ટરની સલાહથી બચાવ શક્ય છે.
આર્થરાઈટિસ: આર્થરાઈટિસ એ સાંધામાં સોજો, દુખાવો અને જકડન પેદા કરતો સામાન્ય રોગ છે, જે વૃદ્ધોની સાથે કોઈપણ ઉંમરના વ્યક્તિને અસર કરી શકે છે. તેના મુખ્ય કારણોમાં વધતી ઉંમર, વધુ વજન, ઈજા, ઓટોઈમ્યુન રિએક્શન અને આનુવંશિક પરિબળોનો સમાવેશ થાય છે. મહિલાઓમાં રૂમેટોઈડ આર્થરાઈટિસનું જોખમ વધુ હોય છે. નિષ્ણાતોના મતે, નિયમિત હળવી કસરત, સ્ટ્રેચિંગ, કેલ્શિયમ અને વિટામિન-ડી યુક્ત આહાર અને વજન નિયંત્રણથી લક્ષણો ઘટાડી શકાય છે, જ્યારે દુખાવો કે સોજો થાય ત્યારે તરત જ ડોક્ટરનો સંપર્ક કરવો જરૂરી છે.
આર્થરાઈટિસ શું છે
આર્થરાઈટિસ એક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યા છે જેમાં સાંધામાં સોજો, દુખાવો અને જકડન થાય છે. તેના ઘણા પ્રકારો છે, જેમાં ઓસ્ટિયોઆર્થરાઈટિસ અને રૂમેટોઈડ આર્થરાઈટિસ સૌથી સામાન્ય છે.
ઓસ્ટિયોઆર્થરાઈટિસમાં સાંધાના કાર્ટિલેજ એટલે કે હાડકાં વચ્ચેનો નરમ ભાગ ધીમે ધીમે ઘસાવા લાગે છે. જેના કારણે સાંધામાં દુખાવો, જકડન અને ચાલવા-ફરવામાં મુશ્કેલી અનુભવાય છે.
રૂમેટોઈડ આર્થરાઈટિસ એક ઓટોઈમ્યુન સ્થિતિ છે. આમાં શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ ભૂલથી પોતાના જ સાંધા પર હુમલો કરે છે. જેનાથી સોજો, દુખાવો અને અસ્વસ્થતા વધી જાય છે.
આ ઉપરાંત ગાઉટ અને બાયોઈન્ફ્લેમેટરી આર્થરાઈટિસ જેવી સ્થિતિઓ પણ જોવા મળે છે. તમામ પ્રકારના આર્થરાઈટિસમાં સમયસર ઓળખ અને સારવાર ખૂબ જ જરૂરી છે.
આર્થરાઈટિસના લક્ષણો
આર્થરાઈટિસના લક્ષણો શરૂઆતમાં હળવા હોઈ શકે છે. શરૂઆતના સંકેતોમાં સાંધામાં હળવો દુખાવો, સવારે ઉઠતી વખતે જકડન અને હળવો સોજો શામેલ છે.
જેમ જેમ સ્થિતિ ગંભીર થાય છે, સાંધાને હલાવવામાં મુશ્કેલી, સ્નાયુઓમાં નબળાઈ, થાક અને લાંબા સમય સુધી દુખાવો રહી શકે છે. સામાન્ય રીતે ઘૂંટણ, કમર, કાંડા અને આંગળીઓના સાંધા પ્રભાવિત થાય છે.
લાંબા સમય સુધી સોજો રહેવાથી સાંધાના હાડકાં અને કાર્ટિલેજ પણ ખરાબ થઈ શકે છે. તેથી લક્ષણો દેખાય કે તરત જ તપાસ અને સારવાર કરાવવી જરૂરી છે.
આર્થરાઈટિસથી બચવાના ઉપાયો
- નિયમિત હળવી કસરત અને સ્ટ્રેચિંગ કરવાથી સાંધા મજબૂત રહે છે.
- સ્વસ્થ આહાર લેવો જરૂરી છે. તેમાં કેલ્શિયમ અને વિટામિન ડી યુક્ત વસ્તુઓ શામેલ હોય.
- વધુ વજનથી બચો કારણ કે તે સાંધા પર દબાણ વધારે છે.
- લાંબા સમય સુધી એક જ સ્થિતિમાં બેસવાથી કે ઊભા રહેવાથી બચવું જોઈએ.
- ધૂમ્રપાન અને દારૂથી દૂર રહેવું ફાયદાકારક છે.
- જો સાંધામાં દુખાવો, સોજો કે લાલાશ દેખાય તો તરત જ ડોક્ટરની સલાહ લો.
આર્થરાઈટિસના કારણો
ડો. અખિલેશ યાદવના મતે, આર્થરાઈટિસના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે. સૌથી સામાન્ય કારણોમાં વધતી ઉંમર, સાંધા પર વધુ પડતું દબાણ, ઈજા કે ચોટ, આનુવંશિક પરિબળો અને ઓટોઈમ્યુન રિએક્શન છે.
મહિલાઓમાં પુરુષોની સરખામણીમાં રૂમેટોઈડ આર્થરાઈટિસનું જોખમ વધુ હોય છે. ઓસ્ટિયોઆર્થરાઈટિસ સામાન્ય રીતે 50 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકોમાં જોવા મળે છે.
વધુ વજન અને શારીરિક પ્રવૃત્તિ પણ સાંધા પર દબાણ વધારી શકે છે. ઈજા અથવા વારંવાર સાંધા પર દબાણ લાવતી રમતો અને કાર્યો જેમ કે ભારે વજન ઉપાડવું, જોખમ વધારે છે.
ધૂમ્રપાન, ખરાબ આહાર અને લાંબા સમય સુધી ચાલતો સોજો પણ આર્થરાઈટિસના જોખમને વધારી શકે છે. સમયસર ઓળખ અને સાવચેતીથી આ બીમારીને રોકી શકાય છે.
