દૂરસંચાર વિભાગ (DoT) એ ASTR નામનું AI આધારિત સિસ્ટમ લોન્ચ કર્યું છે, જે નકલી દસ્તાવેજોથી જારી કરાયેલા સિમ કાર્ડને ઓળખીને તેને બ્લોક કરશે. આ ફેસ રેકગ્નિશન ટેકનોલોજી પર આધારિત છે અને સિમ ફ્રોડ અટકાવવામાં મદદ કરશે, જેનાથી યુઝર્સની સુરક્ષા વધશે.
ASTR સિસ્ટમ: દેશમાં મોબાઇલ યુઝર્સની સુરક્ષાને લઈને દૂરસંચાર વિભાગ (DoT)એ એક મોટું પગલું ભર્યું છે. હવે નકલી દસ્તાવેજો દ્વારા લેવામાં આવેલા સિમ કાર્ડને ઓળખવા અને તેમને બ્લોક કરવાનું કામ આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (AI)ને સોંપવામાં આવી રહ્યું છે. આ માટે, DoTએ એક અત્યાધુનિક AI-આધારિત સિસ્ટમ ASTR (Artificial Intelligence and Facial Recognition-based Subscriber Verification Tool) વિકસાવી છે, જે ટેલિકોમ સેક્ટરને છેતરપિંડી-મુક્ત અને સુરક્ષિત બનાવશે.
ASTR શું છે અને તે કેવી રીતે કામ કરશે?
ASTR એટલે કે AI-Based Facial Recognition Tool એક એવી સિસ્ટમ છે, જે ટેલિકોમ ગ્રાહકોની ચહેરાની ઓળખના આધારે તેમની સત્યતાની પુષ્ટિ કરે છે.
જ્યારે કોઈ નવું સિમ કાર્ડ જારી કરવામાં આવે છે અથવા પહેલાથી હાજર ગ્રાહકોના ડેટાની તપાસ થાય છે, ત્યારે ASTR તે વ્યક્તિના સબમિટ કરેલા દસ્તાવેજો અને ચહેરાના ફોટાનું AI ટેકનોલોજીથી મેચિંગ કરે છે.
જો સિસ્ટમને શંકા થાય છે કે દસ્તાવેજો નકલી છે અથવા ફેસ ડેટા મેચ થતો નથી, તો તે સિમને આપમેળે બ્લોક કરી દેવામાં આવશે. આનાથી માત્ર નકલી સિમને અટકાવી શકાશે નહીં, પરંતુ છેતરપિંડીના કેસો પર પણ લગામ લાગશે.
સાઇબર ફ્રોડ પર લગામ લાગશે
છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં ભારતમાં સાયબર છેતરપિંડીના કેસોમાં ભારે વધારો જોવા મળ્યો છે. ખાસ કરીને નકલી સિમ કાર્ડ દ્વારા OTP છેતરપિંડી, નકલી બેંક કોલ્સ, KYC કૌભાંડ જેવા ગુના વધ્યા છે.
DoTએ જણાવ્યું કે તાજેતરના દિવસોમાં 4.2 કરોડથી વધુ સિમ કાર્ડ એવાં મળ્યાં જે નકલી અથવા ગેરકાયદેસર દસ્તાવેજોના આધારે લેવામાં આવ્યાં હતાં. તેનો ઉપયોગ છેતરપિંડી માટે કરવામાં આવ્યો હતો. સંચાર સાથી પોર્ટલ દ્વારા આ નંબરોની ફરિયાદો મળી હતી, જેના આધારે તેમને બ્લોક કરવામાં આવ્યા.
AI શીલ્ડ બનશે ડિજિટલ સુરક્ષાનું રખેવાળ
DoTએ આ આખી સિસ્ટમને 'AI શીલ્ડ' નામ આપ્યું છે, જે દેશના ટેલિકોમ નેટવર્કને છેતરપિંડીથી બચાવવાનું એક નવું અને મજબૂત કવચ હશે. તે માત્ર એક ટેકનિકલ સોલ્યુશન જ નહીં, પરંતુ એક ડિજિટલ ટ્રસ્ટ બિલ્ડિંગ ટૂલ તરીકે પણ જોવામાં આવી રહ્યું છે.
AI શીલ્ડની મદદથી હવે સિમ ફ્રોડ માટે ઉપયોગમાં લેવાતા નકલી ઓળખપત્રો, ડુપ્લિકેટ ફોટા અને બાયોમેટ્રિક મેનિપ્યુલેશનને ઓળખી શકાશે.
નવા ઇકોસિસ્ટમનું ગઠન
આ પહેલ હેઠળ, DoTએ એક નવું ઇકોસિસ્ટમ બનાવ્યું છે, જે ટેલિકોમ કંપનીઓ, કસ્ટમર વેરિફિકેશન એજન્સીઓ અને સિક્યોરિટી ઓથોરિટીઝને એકબીજા સાથે જોડીને એક મજબૂત સુરક્ષા માળખું તૈયાર કરે છે.
ટેલિકોમ ઓપરેટર્સને હવે AI ટૂલ્સ દ્વારા ગ્રાહકના વેરિફિકેશનને ક્રોસ-ચેક કરવાનું ફરજિયાત રહેશે. આખી પ્રક્રિયા ડિજિટલી, ઝડપી અને સચોટ હશે, જેનાથી કોઈપણ પ્રકારની માનવીય ભૂલ અથવા ભ્રષ્ટાચારની કોઈ શક્યતા રહેશે નહીં.
યુઝર્સને મળશે સુરક્ષિત નેટવર્ક
આ પહેલ માત્ર ટેલિકોમ ઓપરેટર્સ માટે જ નહીં, પરંતુ સામાન્ય યુઝર્સ માટે પણ સુરક્ષાની ગેરંટી છે. હવે યુઝર્સને અજાણ્યા નંબરથી વારંવાર આવતા નકલી કોલ્સ અથવા ફ્રોડ મેસેજથી રાહત મળશે.
AI શીલ્ડનો બીજો ફાયદો એ હશે કે સિમ એક્ટિવેશન પહેલાં જ અસલી અને નકલી ગ્રાહકો વચ્ચે તફાવત કરી શકાશે, જેનાથી સિસ્ટમમાં પારદર્શિતા અને વિશ્વાસ વધશે.
કેવી રીતે કામ કરશે
- ગ્રાહક નવું સિમ લેવા માટે તેના દસ્તાવેજો અને ફોટો આપે છે.
- ASTR સિસ્ટમ AI દ્વારા દસ્તાવેજો અને ચહેરાનું મેચિંગ કરે છે.
- જો મેચ થાય છે, તો સિમ એક્ટિવ થઈ જાય છે, નહીંતર સિમને બ્લોક કરી દેવામાં આવે છે.
- જો પહેલાંથી ચાલુ સિમમાં કોઈ ગરબડ જણાય છે, તો તેને આપમેળે ડિએક્ટિવેટ કરવામાં આવશે.
ભવિષ્યમાં વધશે ટેકનોલોજીની ભૂમિકા
DoTનું કહેવું છે કે આ તો માત્ર શરૂઆત છે. આવનારા સમયમાં, ASTR અને AI શીલ્ડ જેવાં ટૂલ્સને વધુ સારાં બનાવવામાં આવશે, જેથી બાયોમેટ્રિક સુરક્ષા, વોઇસ વેરિફિકેશન અને આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ ડ્રિવન એનાલિટિક્સનો ઉપયોગ કરીને સિમ ફ્રોડને જડમૂળથી નાબૂદ કરી શકાય.
