ચૂંટણી પંચે બિહાર SIR પર સુપ્રીમ કોર્ટને જણાવ્યું કે કોઈ પણ પાત્ર મતદારનું નામ નોટિસ અને સુનાવણી વિના યાદીમાંથી દૂર કરવામાં આવશે નહીં. સમયમર્યાદા 1 સપ્ટેમ્બર, 2025 છે.
બિહાર SIR: બિહારમાં મતદાર યાદીઓની વિશેષ સઘન સુધારણા (Special Intensive Revision - SIR) અંગે, ચૂંટણી પંચે સુપ્રીમ કોર્ટમાં એક એફિડેવિટ દાખલ કરી છે. પંચે સ્પષ્ટતા કરી છે કે કોઈપણ પાત્ર મતદારનું નામ નોટિસ અને સુનાવણી વિના મતદાર યાદીમાંથી દૂર કરવામાં આવશે નહીં. SIRનો પ્રથમ તબક્કો પૂર્ણ થઈ ગયો છે અને ડ્રાફ્ટ યાદી 1 ઓગસ્ટ, 2025 ના રોજ બહાર પાડવામાં આવી હતી. દાવાઓ અને વાંધાઓ દાખલ કરવાની અંતિમ તારીખ 1 સપ્ટેમ્બર, 2025 નક્કી કરવામાં આવી છે.
સુપ્રીમ કોર્ટમાં ચૂંટણી પંચનું એફિડેવિટ
બિહારમાં મતદાર યાદીઓની વિશેષ સઘન સુધારણા અંગે દાખલ કરવામાં આવેલી અરજીની સુનાવણી દરમિયાન, ચૂંટણી પંચે સુપ્રીમ કોર્ટમાં વિગતવાર એફિડેવિટ દાખલ કરી હતી. તેમાં, પંચે સ્પષ્ટતા કરી છે કે કોઈપણ પાત્ર મતદારનું નામ અગાઉ નોટિસ અને સુનાવણીની તક આપ્યા વિના યાદીમાંથી દૂર કરવામાં આવશે નહીં.
પંચે જણાવ્યું હતું કે કોઈપણ નામ દૂર કરવા માટે ત્રણ આવશ્યક પગલાં ફરજિયાત છે—પ્રથમ, મતદારને નોટિસ આપવી; બીજું, સુનાવણી માટે તક આપવી; અને ત્રીજું, સક્ષમ અધિકારી દ્વારા કારણો સાથેનો આદેશ જારી કરવો.
ADRના આક્ષેપો અને સુપ્રીમ કોર્ટનું વલણ
આ કેસમાં અરજી એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ (Association for Democratic Reforms - ADR) દ્વારા દાખલ કરવામાં આવી હતી. ADRએ આક્ષેપ કર્યો હતો કે બિહારમાં 6.5 મિલિયન મતદારોના નામ મતદાર યાદીમાંથી ખોટી રીતે દૂર કરવામાં આવ્યા હતા, અને આ પ્રક્રિયામાં પારદર્શિતા જાળવવામાં આવી ન હતી. ઉપરાંત, દૂર કરાયેલા મતદારોની યાદી જાહેર કરવામાં આવી ન હતી.
6 ઓગસ્ટના રોજ, સુપ્રીમ કોર્ટે ચૂંટણી પંચને પરિસ્થિતિ સ્પષ્ટ કરતું એફિડેવિટ દાખલ કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો. કોર્ટે જણાવ્યું હતું કે પારદર્શિતા અને નિષ્પક્ષતા સુનિશ્ચિત કરવાની જવાબદારી ચૂંટણી પંચની છે. આ બાબતની આગામી સુનાવણી 13 ઓગસ્ટ, 2025 ના રોજ નિર્ધારિત છે.
SIRનો પ્રથમ તબક્કો પૂર્ણ, ડ્રાફ્ટ યાદી બહાર પાડવામાં આવી
ચૂંટણી પંચે તેના વધારાના એફિડેવિટમાં જણાવ્યું છે કે SIRનો પ્રથમ તબક્કો પૂર્ણ થઈ ગયો છે. ડ્રાફ્ટ મતદાર યાદી 1 ઓગસ્ટ, 2025 ના રોજ પ્રકાશિત કરવામાં આવી છે. આ તબક્કામાં, બૂથ લેવલ ઓફિસર્સ (Booth Level Officers - BLOs) ઘરે-ઘરે જઈને મતદારોના નામ અને દસ્તાવેજો એકત્રિત કર્યા.
કુલ 7.89 કરોડ મતદારોમાંથી 7.24 કરોડ લોકોએ તેમના નામની પુષ્ટિ કરી અને જરૂરી દસ્તાવેજો સબમિટ કર્યા. આ પ્રક્રિયામાં જે નામો ચૂકી ગયા હોય તેનો સમાવેશ કરવા પર પણ ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો.
મોટા પાયે વહીવટી અને જાહેર ભાગીદારી
SIR પ્રક્રિયામાં, રાજ્યભરના 38 જિલ્લા ચૂંટણી અધિકારીઓ, 243 મતદાર નોંધણી અધિકારીઓ, 77,895 BLOs, 2.45 લાખ સ્વયંસેવકો અને 1.60 લાખ બૂથ-સ્તરના એજન્ટો સક્રિયપણે સામેલ હતા.
ચૂકી ગયેલા મતદારોની યાદી રાજકીય પક્ષોને સમય સમય પર આપવામાં આવી હતી જેથી તેઓ પણ તેમના સ્તરેથી સુધારણા માટે સૂચનો આપી શકે. સ્થળાંતરિત કામદારોની નોંધણી માટે 246 અખબારોમાં હિન્દી જાહેરાતો પ્રકાશિત કરવામાં આવી હતી.
આ ઉપરાંત, ઓનલાઈન અને ઓફલાઈન બંને રીતે ફોર્મ ભરવાની સુવિધાઓ પૂરી પાડવામાં આવી હતી. શહેરી સંસ્થાઓમાં વિશેષ શિબિરોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. યુવાનો માટે અગાઉથી નોંધણી અને વરિષ્ઠ નાગરિકો અને દિવ્યાંગ વ્યક્તિઓ માટે વિશેષ સહાય પૂરી પાડવા માટે 2.5 લાખ સ્વયંસેવકોને તૈનાત કરવામાં આવ્યા હતા.
દાવા-વાંધાઓ માટેની અંતિમ તારીખ 1 સપ્ટેમ્બર છે
ચૂંટણી પંચના જણાવ્યા અનુસાર, 1 ઓગસ્ટથી 1 સપ્ટેમ્બર, 2025 સુધી દાવાઓ અને વાંધાઓ દાખલ કરી શકાય છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, કોઈપણ મતદાર જે તેમના નામમાં સુધારો કરવા, ઉમેરવા અથવા દૂર કરવા માટે વાંધો નોંધાવવા માંગે છે, તેઓ સંબંધિત ફોર્મ ભરીને BLO અથવા મતદાર નોંધણી અધિકારીને સબમિટ કરી શકે છે.
તમામ દાવાઓ સાત કાર્યકારી દિવસોમાં નિકાલ કરવામાં આવશે. જો કોઈ મતદાર નિર્ણયથી અસંતુષ્ટ હોય, તો તેઓ ERO (Electoral Registration Officer)ને અપીલ કરી શકે છે. અંતિમ અપીલ રાજ્યના મુખ્ય ચૂંટણી અધિકારીને કરી શકાય છે.
પારદર્શિતા અને માહિતી પ્રસારણ પર ભાર
ચૂંટણી પંચે જણાવ્યું હતું કે સમગ્ર પ્રક્રિયા પર દૈનિક પ્રેસ રિલીઝ બહાર પાડવામાં આવી રહી છે જેથી લોકોને સમયસર તમામ અપડેટ્સ મળી શકે. મતદારોને જાગૃત કરવા માટે વિવિધ માધ્યમો—અખબારો, રેડિયો, સોશિયલ મીડિયા અને સરકારી નોટિસનો ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે. પંચ માને છે કે મતદાર યાદીની શુદ્ધતા એ લોકશાહીનો પાયો છે અને તેમાં કોઈપણ પ્રકારની બેદરકારી અથવા પક્ષપાત સહન કરવામાં આવશે નહીં.
સુપ્રીમ કોર્ટની દેખરેખ હેઠળની પ્રક્રિયા
ADRની અરજી અને સુપ્રીમ કોર્ટના હસ્તક્ષેપ બાદ આ પ્રક્રિયા વધુ સંવેદનશીલ બની ગઈ છે. કોર્ટે સ્પષ્ટતા કરી છે કે જો કોઈ પણ પાત્ર મતદારનું નામ ખોટી રીતે દૂર કરવામાં આવ્યું હોય, તો તે મતદાનના અધિકારનું ઉલ્લંઘન સમાન છે.
SIR પ્રક્રિયા શા માટે જરૂરી છે?
વિશેષ સઘન સુધારણાનો હેતુ મતદાર યાદીને સચોટ અને અદ્યતન રાખવાનો છે. સરનામામાં ફેરફાર, સ્થળાંતર અથવા દસ્તાવેજોમાં ભૂલો જેવાં અનેક કારણોસર નામ સમય સમય પર ચૂકી શકાય છે. તેવી જ રીતે, મૃત વ્યક્તિઓ અથવા ખોટી એન્ટ્રીઓના નામ દૂર કરવા પણ મહત્વપૂર્ણ છે.
