જો તમે ક્યારેય Google Maps પર તમારા ઘરનું સરનામું ટાઇપ કર્યું છે, તો સંભવ છે કે તમને રસ્તાની સાથે સાથે ઘરનું 360-ડિગ્રી બાહ્ય દૃશ્ય પણ દેખાયું હોય. તેને Street View કહેવામાં આવે છે, અને આ સુવિધા હવે ઘણા ભારતીય શહેરો સુધી પહોંચી ગઈ છે. જોકે, સાયબર સુરક્ષા નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે, જે સરળતાથી આ સુવિધા મદદ કરે છે, તેટલી જ સરળતાથી તે તમારી ખાનગી માહિતીને પણ બધાની સામે લાવી શકે છે. આ જ કારણ છે કે, તાજેતરના મહિનામાં, 'ઘરને બ્લર કરો' ઝુંબેશ વિશ્વભરના યુઝર્સમાં ઝડપથી લોકપ્રિય થઈ રહી છે.
સ્ટ્રીટ વ્યૂ: સગવડતા પાછળ છુપાયેલું જોખમ
Googleની ખાસ કેમેરા કાર અને બેક-પેક સિસ્ટમ મોટાભાગે જાહેર રસ્તાઓને રેકોર્ડ કરે છે. આ ઉચ્ચ-રિઝોલ્યુશન તસવીરોને જોડીને એક પેનોરેમિક દૃશ્ય તૈયાર કરવામાં આવે છે, જેને યુઝર્સ ઝૂમ-ઇન અથવા ઝૂમ-આઉટ કરીને જોઈ શકે છે. પરંતુ ડેટા થિંક-ટેન્ક પ્રાઇવેસી લેન્સ ઇન્ડિયાના જણાવ્યા અનુસાર, 'આ સુવિધાથી કોઈ પણ અજાણ્યો વ્યક્તિ ઘરની બનાવટ, બેકયાર્ડનો દરવાજો, બારીઓની રચના અને ત્યાં સુધી કે સિક્યોરિટી કેમેરાની દિશા પણ જોઈ શકે છે.' આ માહિતી એ લોકો માટે સોનામાં સુગંધ જેવી હોઈ શકે છે જે તમારી ગેરહાજરી અથવા ઘરેલું સંપત્તિ વિશે જાણવા માગે છે.
ગુનેગારો કેવી રીતે ફાયદો ઉઠાવે છે?
- સંપત્તિનો અંદાજ – મોટી બાઉન્ડ્રી-વોલ, કાર-પોર્ટમાં પાર્ક કરેલી મોંઘી કાર, સ્વિમિંગ પૂલ જેવા સંકેતો સંપત્તિની કિંમતનો અંદાજ લગાવવામાં મદદ કરે છે.
- એન્ટ્રી-પોઇન્ટની ઓળખ – મુખ્ય ગેટ અથવા બારીઓના નબળા ભાગો વિઝ્યુઅલી ચકાસી શકાય છે.
- રૂટિનનો સંકેત – ઘણી વખત તસવીરોમાં અખબાર અથવા ડિલિવરી બોક્સ દેખાય છે, જે દર્શાવે છે કે ઘર ક્યારે ખાલી રહે છે.
આ જ કારણ છે કે યુરોપમાં જર્મની, નેધરલેન્ડ્સ અને ફ્રાન્સ જેવા દેશોએ પહેલાથી જ 'ઓપ્ટ-આઉટ' મોડેલ અપનાવીને મોટી સંખ્યામાં ઘરોને બ્લર કરી દીધા છે. ભારતમાં આ સુવિધા ઓછા લોકોને ખબર હોવાને કારણે હજુ શરૂઆતના તબક્કામાં છે, પરંતુ નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે ભવિષ્યમાં તેનો વ્યાપ ઝડપથી વધશે.
બ્લર કરાવવાનો સીધો ફાયદો
- ખાનગી માહિતીની સુરક્ષા – ઘરનું સરનામું જાહેરમાં દેખાશે જ નહીં, તો કોઈ બહારનો વ્યક્તિ તમારી પ્રોપર્ટીનું મૂલ્યાંકન નહીં કરી શકે.
- ડિજિટલ ફૂટપ્રિન્ટ ઘટાડવું – સોશિયલ મીડિયા અને જાહેર વેબસાઇટ્સ પર પહેલાથી જ ઘણી ખાનગી માહિતી પથરાયેલી છે; ઘરને બ્લર કરવું તે ‘ડિજિટલ ધૂમ્રપૂંજ’ ને વધુ ઘટ્ટ બનાવે છે.
- માનસિક આરામ – એ જાણવું કે તમારું કુટુંબ ઓછી દૃશ્ય-શ્રેણીમાં છે, તે ઘણા લોકોને માનસિક શાંતિ આપે છે.
સાયબર કાયદાના નિષ્ણાત રિદ્ધિમા વર્મા કહે છે, 'ભારતીય આઇટી-કાયદામાં હજી સુધી સ્ટ્રીટ વ્યૂ જેવી જાહેરમાં ઉપલબ્ધ ઇમેજના વિષયમાં સ્પષ્ટ માર્ગદર્શિકા ઓછી છે. એવામાં સ્વૈચ્છિક બ્લર સૌથી મજબૂત સંરક્ષણ-વ્યૂહ સાબિત થઈ શકે છે.'
કેવી રીતે તમારા ઘરને બ્લર કરવું – તબક્કાવાર માર્ગદર્શિકા
- Google Maps ખોલો: બ્રાઉઝર અથવા મોબાઇલ એપ પર જાઓ અને તમારું પૂરું સરનામું લખો.
- સ્ટ્રીટ વ્યૂ આઇકોન પસંદ કરો: પીળા 'પેગમેન' ને ખેંચીને તમારા ઘરની સામેના રસ્તા પર છોડો.
- 'Report a problem' પર ક્લિક કરો: આ વિકલ્પ સ્ક્રીનના નીચે-જમણા ખૂણામાં દેખાશે.
- બ્લર એરિયા ચિહ્નિત કરો: ખુલતા ફોર્મમાં લાલ બોક્સને ખેંચીને તમારા ઘર પર સેટ કરો.
- વિગતો લખો: 'Request blurring' હેઠળ કારણ આપો—દા.ત. 'આ મારું રહેઠાણ છે અને હું વ્યક્તિગત સુરક્ષા માટે તેને બ્લર કરવા માંગુ છું.'
- ઇમેઇલ પુષ્ટિ: વૈકલ્પિક રીતે ઇમેઇલ ભરો જેથી Google પ્રક્રિયાની સ્થિતિ મોકલી શકે.
- સબમિટ કરો: એકવાર વિનંતી સફળતાપૂર્વક સબમિટ થઈ જાય પછી, Google તમને સમીક્ષામાં લેશે.
ધ્યાન રાખો, Googleએ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે બ્લર કાયમી છે; ભવિષ્યમાં તેને રિવર્સ કરી શકાતું નથી. તેથી બ્લર કરતા પહેલા ખાતરી કરો કે તમે તૈયાર છો.
શું ભારતીય કાયદો આ પહેલને સમર્થન આપે છે?
જોકે, ઇન્ફોર્મેશન ટેક્નોલોજી એક્ટ 2000 માં 'પર્સનલ ડેટા પ્રોટેક્શન' ની કલમો સીધી રીતે સ્ટ્રીટ વ્યૂને સંબોધતી નથી, પરંતુ ડિજિટલ પર્સનલ ડેટા પ્રોટેક્શન બિલ 2024 નો મુસદ્દો હવે રાજ્યસભામાં પેન્ડિંગ છે. તેમાં જાહેરમાં ઉપલબ્ધ ઇમેજરીથી સંભવિત જોખમોનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. નિષ્ણાતોને આશા છે કે બિલ પાસ થયા બાદ યુઝર્સને તેમની વર્ચ્યુઅલ સંપત્તિ-ચિત્રોને ભૂંસવા અથવા છુપાવવાનો કાનૂની અધિકાર મળશે.
નિષ્ણાતોની સલાહ: જાગૃત રહો, સુરક્ષિત રહો
- નિયમિત તપાસ: બે-ત્રણ મહિને એકવાર સ્ટ્રીટ વ્યૂ ખોલીને જુઓ કે કોઈ નવી ઇમેજ અપલોડ થઈ નથી.
- પડોશીઓને જણાવો: સામૂહિક જાગૃતિથી કોઈ એક ઘરની બ્લર ઇમેજ બીજાઓના ઘરોને પણ પ્રેરિત કરશે.
- ઘણા ખૂણાથી વિચારો: ફક્ત ઘરનો મુખ્ય દરવાજો જ નહીં, બગીચા અથવા પાછળનો ગેટ પણ બ્લર કરાવો.
સાયબર સુરક્ષા કન્સલ્ટન્ટ અરુણેશ ઘોષ કહે છે, 'જેમ આપણે દરવાજા પર તાળું લગાવીએ છીએ, તેમ ઓનલાઇન લોકેશન-ડેટા પર પણ 'ડિજિટલ તાળું' લગાવવું એ સમયની માંગ છે.'
ટેકનોલોજી જેટલી ઝડપથી આગળ વધી રહી છે, તેનાથી પણ વધારે ઝડપથી જોખમ વિકસી રહ્યું છે. Google Maps Street Viewનો લાભ લેતા, લોકો મુસાફરીમાં રસ્તો શોધવાથી લઈને નવી જગ્યાઓનો વર્ચ્યુઅલ પ્રવાસ કરી રહ્યા છે. પરંતુ તે જ સુવિધા જો તમારા ઘરની સુરક્ષામાં તિરાડ પાડે, તો તેને નજરઅંદાજ કરવી એ સમજદારી નથી. ઘરને બ્લર કરાવવું એ ન તો જટિલ પ્રક્રિયા છે, ન તો તેમાં કોઈ ચાર્જ લાગે છે. ફક્ત થોડા ક્લિક્સમાં તમે તમારી પ્રાઇવસીની એક મજબૂત દીવાલ ઊભી કરી શકો છો.
