નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર 2025ની ઘોષણા 10 ઑક્ટોબરે થશે. અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પે પુરસ્કાર માટે પ્રયાસ કર્યા, પરંતુ નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે જીતવું મુશ્કેલ છે. આ વર્ષે સંભવિત વિજેતાઓમાં આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ અને શાંતિ પ્રયાસકર્તાઓ સામેલ છે.
Nobel Peace Prize 2025: નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર (Nobel Peace Prize) 2025ની ઘોષણા આ વર્ષે 10 ઑક્ટોબરે કરવામાં આવશે. અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે આ પુરસ્કાર મેળવવા માટે ઘણા પ્રયાસો કર્યા છે, જેમાં ગાઝા પીસ પ્લાનનો સમાવેશ થાય છે. જોકે નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે ટ્રમ્પના હાથમાં આ પુરસ્કાર આવવાની શક્યતા ઓછી છે. આ પાછળનું કારણ તેમની આંતરરાષ્ટ્રીય નીતિઓ અને વિવાદાસ્પદ પગલાંને માનવામાં આવી રહ્યા છે. આવા સંજોગોમાં સવાલ એ ઊભો થાય છે કે જો ટ્રમ્પ વિજેતા નહીં હોય તો આ પુરસ્કાર કોને મળી શકે છે.
ટ્રમ્પના પ્રયાસોનું નિષ્ણાતો દ્વારા મૂલ્યાંકન
ઓસ્લો સ્થિત નોર્વેજીયન નોબેલ સમિતિ પુરસ્કાર વિજેતાની ઘોષણા શુક્રવારે કરશે. ટ્રમ્પે દાવો કર્યો કે તેમણે આઠ સંઘર્ષોને ઉકેલ્યા છે અને તેથી તેઓ આ પુરસ્કારના હકદાર છે. પરંતુ આંતરરાષ્ટ્રીય બાબતોના નિષ્ણાતો આ વાત સાથે સહમત નથી. સ્વીડિશ પ્રોફેસર પીટર વાલેન્સ્ટાઈને જણાવ્યું કે આ વર્ષે ટ્રમ્પ વિજેતા નહીં હોય. તેમનું કહેવું છે કે આવતા વર્ષે ટ્રમ્પની પહેલના પરિણામો વધુ સ્પષ્ટ થશે.
ઓસ્લોના શાંતિ સંશોધન સંસ્થાના વડા નીના ગ્રેગરે ટ્રમ્પના કાર્યોને નોબેલ આદર્શોને અનુરૂપ માન્યા નથી. તેમણે કહ્યું કે ગાઝામાં શાંતિ પ્રયાસો છતાં ટ્રમ્પની નીતિઓ આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગ અને રાષ્ટ્રો વચ્ચે ભાઈચારાની વિરુદ્ધ રહી છે. આ ઉપરાંત, તેમણે એમ પણ જણાવ્યું કે ટ્રમ્પે ઘણીવાર બહુપક્ષીય સંધિઓથી અમેરિકાને અલગ કર્યું, વ્યાપાર યુદ્ધો છેડ્યા, ગ્રીનલેન્ડ પર કબજાની ધમકી આપી, શહેરોમાં રાષ્ટ્રીય રક્ષકો તૈનાત કર્યા અને અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાને નબળી પાડી.
નોબેલ સમિતિનો દૃષ્ટિકોણ
નોબેલ સમિતિના અધ્યક્ષ જૉર્જન વાટ્ને ફ્રાઈડનેસએ જણાવ્યું કે વિજેતાની પસંદગી કરતી વખતે સમગ્ર વ્યક્તિત્વ અને તેમના કામનું આકલન કરવામાં આવે છે. સૌથી પહેલા એ જોવામાં આવે છે કે તેમણે શાંતિ માટે ખરેખર શું યોગદાન આપ્યું છે. આ પ્રક્રિયામાં ફક્ત તેમના વ્યક્તિગત કાર્યો જ નહીં પરંતુ તેમના દ્વારા સમર્થિત સંસ્થાકીય પાસાઓને પણ મહત્વ આપવામાં આવે છે.
સંભવિત વિજેતાઓની યાદી
આ વર્ષે નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર માટે કુલ 338 નોમિનેશન પ્રાપ્ત થયા છે. આમાં 244 વ્યક્તિગત નામો અને 94 સંસ્થાઓના નામો સામેલ છે. સૌથી વધુ નામો 2016માં 376 હતા. 2025માં કોઈ સ્પષ્ટ વિજેતાને નામાંકિત કરવું મુશ્કેલ છે, પરંતુ ઘણા નામો ચર્ચામાં છે.
સુદાન ઇમરજન્સી રિસ્પોન્સ રૂમ એક મહત્વપૂર્ણ સંસ્થા છે, જેણે 2023ના ગૃહ યુદ્ધ પછી નાગરિકોને જીવનરક્ષક સહાય પૂરી પાડી હતી. આમાં યુવા સ્વયંસેવકો, ચિકિત્સકો અને ઇજનેરોનો સમાવેશ થાય છે. ક્રેમલિનના ટીકાકાર એલેક્સી નવલનીની વિધવા યૂલિયા નવલનાયા પણ સંભવિત ઉમેદવાર છે. તેમણે રશિયામાં ભ્રષ્ટાચાર અને સત્તાના દુરૂપયોગ વિરુદ્ધ અભિયાન ચલાવ્યું.
સંયુક્ત રાષ્ટ્રના મહાસચિવ એન્ટોનિયો ગુટેરેસ, UNHCR, UNRWA અને આંતરરાષ્ટ્રીય ન્યાયાધિકરણ જેવી સંસ્થાઓ પણ પુરસ્કારની સંભવિત યાદીમાં છે. પ્રેસની સ્વતંત્રતા માટે કામ કરનારા પત્રકારો અને સંગઠનો પણ આ વર્ષે ચર્ચામાં છે.
નોબેલ પુરસ્કાર પસંદગી પ્રક્રિયા
નોબેલ પુરસ્કારની પ્રક્રિયા એક વર્ષ પહેલા શરૂ થાય છે. વર્ષ 2025 માટે પસંદગી પ્રક્રિયા સપ્ટેમ્બર 2024માં શરૂ થઈ હતી. આ પ્રક્રિયામાં સંસદ સભ્યો, સરકારો, યુનિવર્સિટીના કુલપતિઓ, પ્રોફેસરો, શાંતિ સંસ્થાઓ, વિદેશ નીતિ સંસ્થાઓના નેતાઓ અને ભૂતપૂર્વ વિજેતાઓ નોમિનેશન જમા કરાવે છે.
નોમિનેશન પ્રક્રિયા જાન્યુઆરીના અંત સુધીમાં પૂર્ણ થાય છે. ત્યારબાદ નોમિનેશન ઓસ્લો સ્થિત નોર્વેજીયન નોબેલ સમિતિને મોકલવામાં આવે છે. ફેબ્રુઆરી અને માર્ચ વચ્ચે નોમિનેશનની છણાવટ કરવામાં આવે છે અને સલાહકારો દ્વારા સમીક્ષા કરાવવામાં આવે છે. માર્ચથી ઓગસ્ટ સુધી સમિતિ ઉમેદવારોના કામ અને યોગદાનનો ગહન અભ્યાસ કરે છે. ઓક્ટોબરમાં વિજેતાની પસંદગી બહુમતી મતદાનથી કરવામાં આવે છે અને આ નિર્ણય અંતિમ માનવામાં આવે છે.
એવોર્ડ સેરેમની
નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર વિજેતાને 10 ડિસેમ્બરે ઓસ્લોમાં એવોર્ડ સેરેમનીમાં સન્માનિત કરવામાં આવશે. આમાં તેમને મેડલ, પ્રમાણપત્ર અને એક અધિકૃત દસ્તાવેજ પ્રદાન કરવામાં આવે છે.
ઓનલાઈન નોમિનેશન અને ડેડલાઈન
નોમિનેશન ઓનલાઈન કરવામાં આવે છે અને ફોર્મ સપ્ટેમ્બરથી ફેબ્રુઆરી સુધી ઉપલબ્ધ રહે છે. 31 જાન્યુઆરીની મધ્યરાત્રિ સુધીમાં તમામ નોમિનેશન જમા કરવા જરૂરી છે. ડેડલાઈન પછી આવેલા નોમિનેશનને આવતા વર્ષના પુરસ્કાર માટે ધ્યાનમાં લેવામાં આવે છે. સમિતિ વિશેષ પરવાનગી આપવા પર મોડેથી પણ નોમિનેશન સ્વીકારી શકે છે.
આ પ્રકારે નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર 2025ની પ્રક્રિયા અને સંભવિત વિજેતાઓનો સંપૂર્ણ પરિદૃશ્ય સ્પષ્ટ થાય છે. ટ્રમ્પના પ્રયાસો છતાં નિષ્ણાતોનો અભિપ્રાય તેમના પક્ષમાં નથી અને આ વર્ષે પુરસ્કારનું સ્વરૂપ મોટાભાગે સંસ્થાકીય અથવા આંતરરાષ્ટ્રીય શાંતિ પ્રયાસો પર કેન્દ્રિત રહેવાની શક્યતા છે.
