सरकार E20 पेट्रोलप्रमाणेच आता डिझेलमध्येही मिश्रित इंधन (blended fuel) आणण्याच्या तयारीत आहे. मात्र, त्यात इथेनॉल थेट न वापरता आयसोब्युटेनॉल (isobutanol) मिसळले जाईल. हा प्रयोग सध्या चाचणीच्या टप्प्यात आहे. प्रदूषण कमी करणे आणि देशाची तेल आयातीवरील (oil import) निर्भरता कमी करणे हे यामागचे उद्दिष्ट आहे, परंतु यासाठीची अंतिम मुदत अद्याप निश्चित झालेली नाही.
मिश्रित डिझेल: भारत सरकारने संपूर्ण देशभरात E20 पेट्रोलचा पुरवठा यशस्वीपणे सुरू केला आहे, ज्यात 20% इथेनॉल आणि 80% पेट्रोल असते. आता डिझेलमध्येही याच पद्धतीने मिश्रित इंधन आणण्याची तयारी सुरू आहे. तथापि, डिझेलमध्ये इथेनॉल मिसळण्याचा यापूर्वीचा प्रयत्न अयशस्वी ठरला होता, त्यामुळे यावेळी आयसोब्युटेनॉलचा वापर केला जाईल. केंद्रीय रस्ते वाहतूक मंत्री नितीन गडकरी यांनी सांगितले की, हा प्रयोग चाचणीच्या टप्प्यात आहे आणि त्याच्या विस्ताराचा निर्णय प्रयोगांच्या निष्कर्षांवर अवलंबून असेल.
डिझेलमध्ये इथेनॉल मिसळण्याचा पूर्वीचा प्रयत्न अयशस्वी ठरला
मिडीया रिपोर्ट्सनुसार, सरकारने यापूर्वी डिझेलमध्ये 10% इथेनॉल मिसळण्याचा प्रयोग केला होता. हा प्रयोग यशस्वी झाला नव्हता. त्यानंतर आता डिझेलमध्ये आयसोब्युटेनॉल मिसळण्याचे प्रयत्न सुरू करण्यात आले आहेत. केंद्रीय रस्ते वाहतूक आणि महामार्ग मंत्री नितीन गडकरी यांनी नुकतीच ही माहिती दिली. त्यांनी सांगितले की, हा अजून प्रायोगिक टप्प्यात आहे आणि डिझेलमध्ये आयसोब्युटेनॉल मिसळून ते विकण्याचा निर्णय आगामी निष्कर्षांवर अवलंबून राहील.
E20 पेट्रोल: देशात लागू झाले आहे
भारतात E20 पेट्रोल संपूर्ण देशभरात उपलब्ध आहे. त्यात 20% इथेनॉल आणि 80% पेट्रोल असते. इथेनॉल प्रामुख्याने ऊस, मका आणि तांदूळ यांसारख्या धान्यांपासून बनवले जाते. एप्रिल 2023 मध्ये निवडक पेट्रोल पंपांवर याची सुरुवात झाली होती आणि एप्रिल 2025 पर्यंत ते संपूर्ण देशभरात लागू झाले आहे. यापूर्वी E10 पेट्रोल वापरात होते, ज्यात केवळ 10% इथेनॉल असते.
सरकारचे उद्दिष्ट
सरकारचा उद्देश तेल आयात कमी करणे आणि पर्यावरणीय प्रदूषण कमी करणे हा आहे. E20 पेट्रोलच्या यशानंतर आता डिझेलमध्ये मिश्रित इंधन (blending) आणण्याची तयारी हे या दिशेने एक दुसरे पाऊल आहे. आयसोब्युटेनॉल डिझेल पर्यावरणास अनुकूल मानले जात आहे आणि त्यामुळे डिझेलच्या वापरात सुधारणा होण्याची आशा आहे. सरकारचे मत आहे की या नवीन सूत्राने (formula) पारंपरिक डिझेलमुळे होणारे प्रदूषण कमी होईल आणि देशाची इंधन सुरक्षा मजबूत होईल.
संभाव्य आव्हाने आणि प्रतिक्रिया
तथापि, या नवीन प्रयोगाबद्दल वाहन मालक आणि सेवा केंद्रांनी काही चिंता व्यक्त केल्या आहेत. त्यांचे म्हणणे आहे की जास्त इथेनॉल किंवा त्याच्या पर्यायी इंधनामुळे जुन्या गाड्यांची मायलेज (mileage) कमी होऊ शकते आणि इंजिनवर परिणाम होऊ शकतो. केंद्रीय मंत्र्यांनी यावर सांगितले की E20 पेट्रोलबद्दल सोशल मीडियावर उपस्थित केल्या गेलेल्या टीका या वास्तविकतेवर आधारित नव्हत्या आणि सर्वोच्च न्यायालयाने या विषयावर दाखल केलेल्या याचिका फेटाळून लावल्या आहेत.
आयसोब्युटेनॉल डिझेल: काय बदल होतील
आयसोब्युटेनॉल हे इथेनॉलपासून बनणारे एक रसायन आहे. ते डिझेलमध्ये मिसळल्याने इंधनाची गुणवत्ता आणि पर्यावरणीय परिणाम सुधारण्याची अपेक्षा आहे. हा प्रयोग सध्या चाचणीच्या टप्प्यात आहे आणि तो यशस्वी झाल्यास भविष्यात संपूर्ण देशभरात मिश्रित डिझेल उपलब्ध केले जाऊ शकते. यामुळे केवळ तेल आयातीवरील निर्भरता कमी होणार नाही, तर हरित इंधनाच्या वापरातही प्रोत्साहन मिळेल.
