नेपाळमध्ये माजी राजा ज्ञानेंद्र शाह यांनी ‘जेन-झे’ (Gen Z) च्या निदर्शनांनंतर जनतेशी संवाद साधला. ते मंदिरांना भेटी देत आहेत आणि राजेशाही समर्थक हालचालींना पुन्हा सक्रिय करत आहेत.
नेपाळमधील निदर्शने: नेपाळमध्ये राजेशाही समर्थकांच्या आंदोलनाच्या जवळपास सहा महिन्यांनंतर, माजी राजा ज्ञानेंद्र शाह पुन्हा सक्रिय झाले आहेत. २००८ मध्ये राजेशाही संपुष्टात आल्यानंतर, ज्ञानेंद्र शाह सामान्य नागरिक म्हणून जीवन जगत होते. अलीकडील काळात, त्यांनी मंदिरे आणि तीर्थस्थळांना भेटी देण्यास सुरुवात केली आहे आणि सामान्य लोकांशी जोडण्याचा प्रयत्न केला आहे.
राजेशाही समर्थक आंदोलनादरम्यान, जनतेने "राजा परत या, देश वाचवा" अशा घोषणा दिल्या होत्या. आता, जनरेशन झेड (Gen Z) च्या निदर्शनांनंतर माजी राजांच्या सक्रियतेने राजकीय वर्तुळात चर्चेचा विषय बनला आहे.
१७ वर्षांनंतर राजकीय पुनरागमनाचे संकेत
२००८ मध्ये नेपाळमध्ये राजेशाही संपुष्टात आल्यानंतर, ज्ञानेंद्र शाह यांनी सुमारे १७ वर्षे शांत जीवन जगले. ते काठमांडूमधील निर्मल निवास येथे राहत होते आणि काही काळ त्यांनी आपल्या नागार्जुन पर्वतावरील फार्महाऊसमध्येही घालवला. मार्च २०२५ मध्ये ते काठमांडूला परतले तेव्हा हजारो समर्थकांनी त्यांचे भव्य स्वागत केले आणि निर्मल निवासपर्यंत त्यांची मिरवणूक काढली.
मे २०२५ मध्ये, त्यांनी कुटुंबासह शाही महालाला भेट दिली आणि पूजा-अर्चा केली. जाणकारांच्या मते, या हालचाली त्यांच्या राजकीय पुनरागमनाचे संकेत असू शकतात.
अलीकडील काळात, माजी राजाने पोखरासह इतर भागांतील मंदिरे आणि तीर्थस्थळांना भेटी दिल्या. त्यांचा प्रयत्न सामान्य लोकांशी संपर्क साधण्याचा राहिला आहे. तज्ञांचे मत आहे की ही पाऊले केवळ धार्मिक किंवा सांस्कृतिक नाहीत, तर राजकीय संकेत देखील आहेत.
राष्ट्रीय प्रजातंत्र पक्ष आणि राजेशाहीची मागणी
राष्ट्रीय प्रजातंत्र पक्ष (RPP) उघडपणे राजेशाहीची पुनर्स्थापना आणि नेपाळला हिंदू राष्ट्र बनवण्याची मागणी करत आहे. देशात वाढती महागाई, भ्रष्टाचार आणि बेरोजगारी यामुळे जनतेमध्ये असंतोष वाढला आहे. अशा परिस्थितीत, माजी राजांचे पुनरागमन आणि सक्रियता हे प्रश्न निर्माण करते की नेपाळमध्ये राजेशाही पुन्हा परत येऊ शकते का?
राजकीय तज्ञ म्हणतात की राजेशाही समर्थक हालचाली आणि जनतेतील असंतोष यांच्यात संतुलन राखण्याचे आव्हान सध्याच्या सरकारसाठी मोठे आहे.
नेपाळच्या राजकीय इतिहासाची झलक
नेपाळच्या राजकारणाने दशकांमध्ये अनेक चढ-उतार पाहिले आहेत. प्रमुख घटना खालीलप्रमाणे आहेत:
- १९५१: लोकचळवळीतून राणा राजवटीचा अंत झाला.
- १९५९: नेपाळमध्ये प्रथमच लोकशाही निवडणुका घेण्यात आल्या.
- १९६०: राजा महेंद्र यांनी संसद विसर्जित करून पंचायत प्रणाली लागू केली.
- १९९०: जनआंदोलनातून बहुपक्षीय लोकशाही आणि घटनात्मक राजेशाही पुनर्संचयित झाली.
- १९९६-२००६: माओवादी बंडाळी दरम्यान राजेशाही संपुष्टात आणण्याची मागणी तीव्र झाली.
- २००१: दरबार हत्याकांडातील राजा बीरेंद्र आणि राजघराण्यातील अनेक सदस्य मारले गेले, ज्ञानेंद्र शाह पुन्हा राजा बनले.
- २००५: राजा ज्ञानेंद्र यांनी सर्व सत्ता स्वतःच्या हाती घेतली आणि संसद विसर्जित केली.
- २००६: जनआंदोलनातून संसदेची पुनर्स्थापना झाली आणि राजेशाहीची शक्ती कमी झाली.
- २००८: राजेशाहीचा अंत आणि लोकशाही गणराज्याची घोषणा.
- २०१५: नवीन संविधान स्वीकारण्यात आले, संघीय रचना आणि ७ प्रांतांची स्थापना.
- २०२२: सामान्य निवडणुका आणि त्रिशंकू संसद, अस्थिर युतीचे सरकार बनले.
- २०२४: के.पी. शर्मा ओली चौथ्यांदा पंतप्रधान झाले.
- २०२५: सरकारविरोधात ‘जेन-झे’ (Gen Z) चे निदर्शन, के.पी. शर्मा ओली यांचा राजीनामा.
