नवी दिल्ली: रशियाने विदेशी मेसेजिंग ॲप्सवरील अवलंबित्व कमी करण्याच्या दिशेने एक मोठे पाऊल उचलले आहे. सरकारने घोषणा केली आहे की 1 सप्टेंबर 2025 पासून सर्व सरकारी अधिकाऱ्यांसाठी नवीन स्वदेशी मेसेजिंग ॲप 'MAX' चा वापर अनिवार्य असेल. हा निर्णय डेटा सुरक्षा आणि राष्ट्रीय हितसंबंधांचे रक्षण करण्याच्या दृष्टीने घेण्यात आला आहे.
WhatsApp च्या जागी MAX ॲप का आणले जात आहे?
युक्रेन युद्धापासून रशियाने अमेरिकेच्या टेक कंपन्यांविरुद्ध कठोर भूमिका घेतली आहे. मेटा (Meta), जी WhatsApp आणि Facebook सारख्या सेवा चालवते, रशियाने यापूर्वीच तिला 'अतिवादी संघटना' म्हणून घोषित केले आहे. रिपोर्ट्सनुसार, रशियामध्ये सुमारे 68% लोक दररोज WhatsApp वापरतात. आता सरकारला नको आहे की सरकारी अधिकारी विदेशी प्लॅटफॉर्मवर संवाद साधतील. त्यामुळे एक स्थानिक आणि पूर्णपणे नियंत्रित मेसेजिंग प्लॅटफॉर्म MAX स्वीकारला जात आहे, जेणेकरून डेटा देशातच सुरक्षित राहील आणि संवेदनशील माहिती बाहेरील शक्तींपर्यंत पोहोचू नये.
MAX ॲप काय आहे आणि ते कोणी बनवले?
MAX ॲप रशियाची प्रसिद्ध टेक कंपनी VK ने विकसित केले आहे. VK ही तीच कंपनी आहे जी 'VK Video' नावाचे प्लॅटफॉर्म देखील चालवते, जे रशियाचे यूट्यूबसारखे व्हिडिओ प्लॅटफॉर्म आहे. VK ची स्थापना पावेल ड्यूरोव्ह यांनी केली होती, जे नंतर टेलीग्रामचे संस्थापक बनले.
तरी MAX ॲप WhatsApp किंवा Telegram सारखे पारंपरिक मेसेजिंग प्लॅटफॉर्म नाही. हे ॲप सरकारला यूझर्सवर बारकाईने लक्ष ठेवण्याची क्षमता देते. यात कॅमेरा, मायक्रोफोन, लोकेशन, फाइल्स, कॉन्टॅक्ट्स यांसारख्या माहितीवर पूर्ण प्रवेश असतो. याव्यतिरिक्त, हे ॲप बॅकग्राउंडमध्ये डिव्हाइसला पूर्णपणे ॲक्सेस करू शकते, ज्यामुळे प्रायव्हसीबद्दल (गोपनीयतेबद्दल) चिंता वाढल्या आहेत.
MAX कधीपासून लागू होईल?
रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांनी आदेश जारी केला आहे की 1 सप्टेंबर 2025 पासून सर्व सरकारी अधिकाऱ्यांनी अनिवार्यपणे MAX ॲपचा वापर करणे आवश्यक आहे. यासोबतच रशियाने त्या विदेशी ॲप्सवर बंदी घालण्याची योजना आखली आहे, जे त्या देशांशी संबंधित आहेत ज्यांनी रशियावर आर्थिक किंवा राजकीय निर्बंध लादले आहेत. हे पाऊल रशियाची डिजिटल सार्वभौमत्वाची (Digital Sovereignty) अधिक मजबूत करण्याच्या दिशेने उचललेले दिसते.
प्रायव्हसीबद्दल (गोपनीयतेबद्दल) काय आहेत चिंता?
तांत्रिक तज्ञांनी आणि मानवाधिकार संघटनांनी MAX ॲपबद्दल गंभीर चिंता व्यक्त केली आहे. अनेक रिपोर्ट्समध्ये दावा केला आहे की हे ॲप एक प्रकारचे स्पायवेअर (spyware) बनू शकते. हे यूझरच्या प्रत्येक हालचालीवर लक्ष ठेवते आणि खाजगी डेटा VK च्या सर्व्हरवर पाठवू शकते, जे कथितपणे रशियन सुरक्षा एजन्सीशी जोडलेले असू शकतात. यामुळे नागरिकांच्या स्वातंत्र्य आणि गोपनीयतेवर गंभीर प्रश्न उभे राहिले आहेत.
WhatsApp आणि Telegram देखील बॅन (ban) केले जातील?
रशियाने यापूर्वीच Facebook आणि Instagram सारख्या सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर बंदी घातली आहे. आता संकेत मिळत आहेत की WhatsApp ला देखील लवकरच पूर्णपणे प्रतिबंधित केले जाऊ शकते. तर Telegram, जे रशियन मूळचे ॲप आहे, पण आता पूर्णपणे स्वतंत्रपणे संचालित होते, ते देखील सरकारी रडारवर आले आहे कारण ते रशियन डेटा नियमांचे पूर्णपणे पालन करत नाही.
