होली केवल रंगहरूको पर्व मात्र होइन, भारतको विविधता र सांस्कृतिक समृद्धिको प्रतीक पनि हो। यो पर्व देशभर विभिन्न रूपमा मनाइन्छ, जहाँ प्रत्येक प्रदेशका आफ्नै अनौठा परम्परा र उत्सवका तरिकाहरू छन्। २०२५ को होलीको तयारी तीव्र रूपमा भइरहेको छ र यस पटक पनि देशका विभिन्न भागहरूमा होली आफ्नै विशेष शैलीमा मनाइनेछ। आउनुहोस्, भारतका विभिन्न राज्यहरूमा यो रंगहरूको उत्सव कसरी मनाइन्छ भनेर जानौँ।
- ब्रजको लाठमार होली – जहाँ महिलाहरूले प्रेमका लाठीले प्रहार गर्छन् स्थान: बरसाना र नन्दगाँव, उत्तर प्रदेश
मथुरा र वृन्दावनको होली विश्वप्रसिद्ध छ, तर त्यसमा पनि सबैभन्दा अनौठो लाठमार होली हो। यो परम्परा भगवान श्रीकृष्ण र राधाका लीलाहरूसँग जोडिएको छ। बरसानामा महिलाहरूले पुरुषहरूलाई लाठीले प्रहार गर्छन् र पुरुषहरूले आफ्नो रक्षा गर्ने प्रयास गर्छन्। यो दृश्य हेर्न देश–विदेशबाट हजारौँ मानिसहरू भेला हुन्छन्।
लाठमार होलीका विशेष कुराहरू:
- महिलाहरूले पुरुषहरूमाथि लाठीले प्रहार गर्छन्, जसलाई पुरुषहरूले ढाल लिएर रोक्ने प्रयास गर्छन्।
- श्रीकृष्ण र राधाको प्रेमकथा नाट्यमय रूपमा प्रस्तुत गरिन्छ।
- यस क्रममा अबीर र रंगहरूका छिटाहरूसहित भजन–कीर्तन गरिन्छ।
- मथुरा–वृन्दावनको फूलको होली – भक्ति र रंगहरूको संगम स्थान: बाँके बिहारी मन्दिर, वृन्दावन र द्वारकाधीश मन्दिर, मथुरा
भगवान कृष्णको नगरी मथुरा–वृन्दावनको होली सबैभन्दा भव्य हुन्छ। यहाँ होलीको सुरुवात फूलको होलीबाट हुन्छ, जसमा रंगहरूको सट्टा फूलहरूको मात्र प्रयोग गरिन्छ।
फूलको होलीका विशेष कुराहरू:
- बाँके बिहारी मन्दिरमा पुजारीहरूले भक्तहरूमाथि फूल वर्षाउँछन्।
- भजन र नृत्यसहित होली मनाइन्छ।
- वातावरणमैत्री यो होली हेर्न ठूलो भीड जम्मा हुन्छ।
- पञ्जाबको होला मोहल्ला – योद्धाहरूको होली स्थान: आनन्दपुर साहिब, पञ्जाब
सिख समुदायले होलीको एक दिन अघि होला मोहल्ला मनाउँछन्, जुन गुरु गोविन्द सिंहजीले सुरु गर्नुभएको थियो। यो केवल रंगहरूको उत्सव मात्र होइन, बहादुरी र पराक्रम देखाउने पर्व पनि हो।
होला मोहल्लाका विशेष कुराहरू:
- सिख योद्धाहरू घोडचढी, तरबारबाजी र युद्धकौशल प्रदर्शन गर्छन्।
- विशेष लङ्गर (भोजन सेवा)को आयोजना गरिन्छ।
- परम्परागत भाङ्ग्रा र गिद्दा नृत्य गरिन्छ।
- राजस्थानको गेर र डोलको होली – शाही शैलीमा रंगहरूका छिटाहरू स्थान: जयपुर र जोधपुर, राजस्थान
राजस्थानको होली पनि अनौठो हुन्छ, जसलाई ‘गेर होली’ र ‘डोलको होली’ भनेर चिनिन्छ।
गेर होली (जयपुर र जोधपुर):
- पुरुष र महिलाहरू परम्परागत पोशाकमा ढोल–नगाडा सहित नृत्य गर्छन्।
- हात्ती, ऊँट र घोडाको सवारीसहित होली मनाइन्छ।
डोलको होली (भीलवाडा):
- ३०० वर्ष पुरानो परम्परा अनुसार, पुरुषहरू एकआपसमा काठका डोलची (बाल्टी)ले पानी हाल्छन्।
- महिलाहरू यो होलीमा भाग लिँदैनन्, तर गीत र भजन गाउँदै वातावरण रमाइलो बनाउँछन्।
- बङ्गालको डोल यात्रा – राधा–कृष्णको प्रेमको रंगीन उत्सव स्थान: पश्चिम बङ्गाल
बङ्गालमा होलीलाई डोल यात्रा भनिन्छ। यहाँ यो पर्व धेरै नम्रतापूर्वक र भक्तिभावले मनाइन्छ।
डोल यात्राका विशेष कुराहरू:
- राधा–कृष्णका मूर्तिहरू झुलामा राखेर शोभायात्रा निकालिन्छ।
- मानिसहरूले अबीर (गुलाल) उडाएर भक्तिभावले होली मनाउँछन्।
- शान्तिनिकेतनमा विश्वभारती विश्वविद्यालयका विद्यार्थीहरू परम्परागत नृत्य र गीतसहित होली उत्सव मनाउँछन्।
- महाराष्ट्रको रंगपञ्चमी – धुमधामले मनाइने होली स्थान: मुम्बई, पुणे र नाशिक
महाराष्ट्रमा होलीपछि पाँचौँ दिन रंगपञ्चमी मनाइन्छ। यस दिन सडकहरूमा धुमधामले रंगको होली खेल्ने गरिन्छ।
रंगपञ्चमीका विशेष कुराहरू:
- यस दिन सम्पूर्ण महाराष्ट्र अबीर र रंगले भरिएको हुन्छ।
- मुम्बईमा गोविन्दा टोलीले मटकी फोडेर होली उत्सव मनाउँछ।
- परम्परागत खानाहरू जस्तै पुरणपोली र ठन्डीको आनन्द लिइन्छ।
- दक्षिण भारतको होली – भक्ति र परम्पराहरूको संगम
दक्षिण भारतमा होली यति धुमधामले मनाइँदैन, तर यहाँ यो पर्वको आफ्नै महत्त्व छ।
- तमिलनाडुमा यसलाई कामदहन भनिन्छ, जसमा कामदेवको बलिदानको स्मरण गरिन्छ।
- केरलामा होली धेरै मनाइँदैन, तर केही भागहरूमा मानिसहरू परम्परागत तरिकाले रंग लगाउँछन्।
- कर्नाटकमा होलीमा लोकनृत्य र परम्परागत गीतहरूको आयोजना गरिन्छ।
होली २०२५: देशभर पर्यटकहरूका लागि विशेष अवसर
प्रत्येक वर्ष लाखौँ विदेशी पर्यटकहरू भारतमा होली मनाउन आउँछन्, विशेष गरी मथुरा, वृन्दावन, वाराणसी, जयपुर र पुष्करमा। २०२५ को होलीको समयमा यी स्थानहरू सबैभन्दा चर्चामा रहनेछन्, जहाँ रंगहरूको अद्भुत दृश्य देख्न सकिन्छ।
पर्यटकहरूका लागि होली मनाउने विशेष स्थानहरू:
- मथुरा–वृन्दावन (उत्तर प्रदेश) – भक्ति र रंगको होली
- पुष्कर (राजस्थान) – विदेशी पर्यटकहरूको मनपर्ने ठाउँ
- शान्तिनिकेतन (पश्चिम बङ्गाल) – रवीन्द्रनाथ टागोरको सांस्कृतिक होली
- आनन्दपुर साहिब (पञ्जाब) – होला मोहल्लाको बहादुरी उत्सव
भारतमा होली केवल रंगहरूको पर्व मात्र होइन, संस्कृति, परम्परा र भक्तिको संगम हो। प्रत्येक राज्यमा यसलाई मनाउने आ–आफ्नै अलग तरिका छ, तर एउटा कुरा जसले यसलाई जोड्छ त्यो हो प्रेम र सद्भावको सन्देश। २०२५ को होली पनि सम्पूर्ण देशमा रंगीन शैलीमा मनाइनेछ, जहाँ प्रत्येक शहर आफ्नो परम्परा अनुसार रंगले भरिएको हुनेछ।
```
