सोमबारमा भगवान शिव र चन्द्रमाको पूजाको विशेष महत्त्व छ। ज्योतिष शास्त्रका अनुसार यस दिन भन्टा, प्याज, लसुन, कालो तिल, मासु र रक्सी जस्ता चीजहरूको सेवन गर्नु हुँदैन, किनभने यिनीहरूले चन्द्रमाको शुभतालाई प्रभावित गर्न सक्छन् र मानसिक अस्थिरता बढाउन सक्छन्।
सोमबारका उपायहरू: सोमबारको दिन हिन्दू धर्ममा भगवान शिव र चन्द्रमालाई समर्पित मानिन्छ। ज्योतिषाचार्यहरूका अनुसार यस दिन तामसिक भोजन गर्दा चन्द्रमा कमजोर हुन्छ, जसले व्यक्तिको मन र भावनाहरूमा नकारात्मक असर पार्छ। त्यसैले सोमबार भन्टा, प्याज, लसुन, कालो तिल र मांसाहार जस्ता चीजहरूबाट परहेज गर्नु शुभ मानिन्छ। सात्विक भोजन गर्दा चन्द्र दोष शान्त हुन्छ र मनमा शान्ति तथा सन्तुलन कायम रहन्छ।
सोमबारको दिन किन विशेष छ?
सनातन धर्ममा हप्ताको प्रत्येक दिनको सम्बन्ध कुनै न कुनै देवता र ग्रहसँग जोडिएको छ। सोमबार भगवान शिव र चन्द्रमासँग सम्बन्धित छ। यस दिन शिवजीको पूजा, जलाभिषेक, रुद्राभिषेक र व्रत गर्ने परम्परा धेरै प्रचलित छ। मानिन्छ कि सोमबारको व्रत गर्नाले भगवान शिवको आशीर्वाद प्राप्त हुन्छ र चन्द्रमाका दोषहरू शान्त हुन्छन्।
धार्मिक मान्यता अनुसार, शिवजीले चन्द्रमालाई आफ्नो मस्तकमा धारण गर्नुहुन्छ। त्यसैले सोमबार मनलाई शान्त, सन्तुलित र सात्विक राख्ने आचरण र आहार अपनाउन सल्लाह दिइन्छ। तामसिक वा उग्र स्वभावका भोजनले यो सन्तुलनलाई बिगार्न सक्छन्।
ज्योतिषीय कारण
ज्योतिष शास्त्रका अनुसार चन्द्रमाले व्यक्तिको मानसिक स्वास्थ्य, विचार, भावना र निर्णय क्षमतामा सीधा प्रभाव पार्छ। जब चन्द्रमा बलियो हुन्छ, तब व्यक्तिको मन शान्त रहन्छ, सोच स्पष्ट हुन्छ र आत्मविश्वास कायम रहन्छ। तर यदि चन्द्रमा कमजोर भयो भने, व्यक्तिलाई चिन्ता, अनिद्रा, तनाव र भ्रम जस्ता समस्याहरूले घेर्छन्।
त्यसैले सोमबारको दिन सात्विक भोजन गर्ने परम्परा छ। यसले शरीरलाई हल्का राख्नुका साथै मानसिक रूपमा पनि व्यक्तिलाई स्थिर बनाइराख्छ। त्यस्तै, केही विशेष खाद्य पदार्थहरू छन् जसलाई यस दिन खानबाट बच्नुपर्छ।
सोमबारमा कुन-कुन चीजहरूबाट बच्ने?
१. भन्टा
ज्योतिष र आयुर्वेद दुवैका अनुसार भन्टालाई तामसिक भोजनको श्रेणीमा राखिएको छ। तामसिक भोजन त्यो हो जसले मनलाई अस्थिर, उत्तेजित वा अल्छी बनाउँछ। सोमबार भन्टाको सेवन गर्दा सात्विकतामा कमी आउँछ।
मानिन्छ कि भन्टा खाँदा आलस्य र उग्रता बढ्छ, जसले व्यक्ति ध्यान र पूजामा एकाग्र हुन सक्दैन। यही कारणले सोमबारको व्रत वा पूजा गर्ने दिन भन्टाबाट परहेज गर्नुपर्छ।
२. कालो तिल
कालो तिलको सम्बन्ध शनि देवसँग मानिन्छ। शनि र चन्द्रमाको स्वभावमा ठूलो भिन्नता हुन्छ। जहाँ चन्द्रमा भावना र कोमलताको प्रतीक हो, त्यहीँ शनि कठोर अनुशासन र तपस्याको।
ज्योतिष शास्त्रमा भनिएको छ कि सोमबार कालो तिलको सेवन गर्दा मन भारी हुन सक्छ र मानसिक सन्तुलन बिग्रन सक्छ। यो दिन शिवजीको पूजाका लागि हो, त्यसैले शनिदेवसँग सम्बन्धित पदार्थहरूको सेवन यस दिन टार्नु राम्रो हुन्छ।
३. लसुन र प्याज
लसुन र प्याजलाई तामसिक भोजनको श्रेणीमा राखिएको छ। यिनको सेवन गर्दा शरीरमा गर्मी र उत्तेजना बढ्छ। सोमबार यी चीजहरूबाट परहेज गर्नु यस कारणले आवश्यक मानिएको छ किनभने यिनीहरूले मानसिक अशान्ति उत्पन्न गर्न सक्छन्।
ध्यान र साधनाको समयमा, मनलाई शान्त राख्नका लागि सात्विक आहार जस्तै फल, दूध र हल्का भोजन लिन सल्लाह दिइन्छ। लसुन र प्याजको सेवनले ध्यान र एकाग्रतालाई प्रभावित गर्न सक्छ, त्यसैले यस दिन यिनबाट टाढा रहनु नै राम्रो हुन्छ।
४. तितो वा टर्रो भोजन
चन्द्रमा शरीरमा कफ र पित्तको सन्तुलनको कारक मानिन्छ। सोमबार अत्यधिक तितो वा टर्रो पदार्थहरूको सेवन गर्दा यो सन्तुलन बिग्रन सक्छ।
नीम वा अन्य तितो चीजहरू खाँदा शरीरमा पित्त र कफ दुवै बढ्छन्, जसले चिडचिडाहट, बेचैनी र नकारात्मकता बढ्छ। त्यसैले यस दिन हल्का, मीठो र शान्त स्वभावको भोजन गर्न सल्लाह दिइन्छ।
५. मासु र रक्सी
धार्मिक दृष्टिकोणले सोमबारको दिन मांसाहार र रक्सीको सेवन वर्जित मानिएको छ। मासु र रक्सी दुवैले तामसिक प्रवृत्तिलाई बढाउँछन्। यिनले मन र शरीर दुवैमा अशान्ति ल्याउँछन्।
चन्द्रमा भावनाहरूको ग्रह हो, त्यसैले यी चीजहरूको सेवनले भावनात्मक अस्थिरता बढ्न सक्छ। साथै, भगवान शिवको पूजाको दिन यिनको सेवन धार्मिक रूपमा अनुचित मानिएको छ।
चन्द्रमामा असर
ज्योतिष शास्त्रमा भनिएको छ कि सोमबार तामसिक भोजन गर्दा चन्द्रमा कमजोर हुन्छ। यसको सीधा असर व्यक्तिको मन र भावनाहरूमा पर्छ। कमजोर चन्द्रमाले व्यक्तिलाई अस्थिर, उदास र असमञ्जसमा पार्न सक्छ।
यसको विपरीत, सात्विक भोजन जस्तै फल, दूध, दही र हल्का भोजनले मनलाई शान्त र स्थिर बनाइराख्छन्। जब व्यक्ति सात्विकतातिर बढ्छ, तब उसको मानसिक र भावनात्मक सन्तुलन राम्रो हुन्छ, र यही चन्द्रमाको शुभतालाई बलियो बनाउँछ।
सोमबारमा कस्तो आहार हुनुपर्छ?
सोमबारको दिन व्रत बस्ने मानिसहरू सामान्यतया फलाहार गर्छन्। दूध, दही, फल, बदाम, साबुदाना र पर्याप्त मात्रामा पानी पिउनु फाइदाजनक हुन्छ।
यदि कसैले व्रत बस्दैन भने पनि, यस दिन हल्का, सात्विक र पौष्टिक भोजन गर्न सल्लाह दिइन्छ। धेरै मसलेदार, तारेको वा तामसिक भोजन नगर्नुहोस्।
यसका साथै, शिवलिंगमा जल, दूध वा चामल चढाउनु र "ॐ नमः शिवाय" को जाप गर्नु चन्द्र दोषलाई शान्त पार्न मद्दत गर्छ।
सात्विकताबाट पाइन्छ मानसिक शान्ति
ज्योतिषाचार्यहरू विश्वास गर्छन् कि सोमबार सात्विक आहार र संयमित दिनचर्या अपनाउँदा व्यक्तिभित्र शान्ति, सन्तुलन र सकारात्मकता बढ्छ। चन्द्रमालाई शान्त ग्रह मानिन्छ, त्यसैले यसको प्रभाव सीधा मनमा पर्छ।
तामसिक भोजनले चन्द्रमाको ऊर्जालाई कमजोर गर्छ, जबकि सात्विक आहारले त्यसलाई बलियो बनाउँछ। यही कारणले सोमबारको दिन केवल धार्मिक रूपमा मात्र होइन, मानसिक स्वास्थ्यको दृष्टिकोणले पनि धेरै महत्त्वपूर्ण छ।
