भोपालस्थित अखिल भारतीय आयुर्विज्ञान संस्थान (AIIMS) ले एक अत्याधुनिक चिकित्सा प्रविधिको दिशामा महत्वपूर्ण कदम चालिएको छ। अब मिर्गौलासँग सम्बन्धित जटिल शल्यक्रियालाई अझ बढी सही र सुरक्षित बनाउनका लागि त्यहाँको यूरोलोजी टिम, डा. केतन मेहराको नेतृत्वमा, ३D प्रिन्टिङ प्रविधिको प्रयोग गरिरहेको छ।
यस प्रविधिको माध्यमबाट डाक्टरहरूले शल्यक्रिया गर्नुअघि बिरामीको मिर्गौलाको हूबहू ३D मोडेल तयार गर्न सक्नेछन्, जसबाट उनीहरूलाई शल्यक्रियाको योजना बनाउनमा ठूलो सहजता मिल्नेछ।
यस प्रविधि कसरी काम गर्दछ?
यस परियोजनाको केन्द्रबिन्दु हो, बिरामी-विशिष्ट ३D प्रिन्ट गरिएका मोडेलहरू। यी मोडेलहरू बिरामीको CT वा MRI स्क्यानको सहायताले तयार गरिन्छन्, जसमा मिर्गौलाको बनावट, पत्थरीको अवस्था र वरपरका अङ्गहरूको स्थिति पूर्ण रूपमा स्पष्ट हुन्छ। यसबाट डाक्टरहरूलाई शल्यक्रियाको क्रममा कुन बाटोबाट पुग्नुपर्छ र कुन ठाउँमा जोखिम हुनसक्छ भन्ने बुझ्न मद्दत मिल्छ।
विशेष गरी PCNL (Percutaneous Nephrolithotomy) जस्ता प्रक्रियाहरूमा यो ३D प्रिन्टिङ प्रविधि क्रान्तिकारी साबित हुनसक्छ, किनकि यो प्रक्रिया सामान्यतया निकै जटिल हुन्छ।
कोष र उपकरण
यस परियोजनालाई मध्य प्रदेश विज्ञान र प्रौद्योगिकी परिषद् (MPCST) बाट ९ लाख रुपैयाँको अनुसन्धान अनुदान प्रदान गरिएको छ। यस रकममध्ये ७ लाख रुपैयाँ रेजिन-आधारित उच्च-रिजोलुसन ३D प्रिन्टर खरिद गर्न प्रयोग गरिनेछ, भने बाँकी २ लाख रुपैयाँ जुनियर रिसर्च फेलोको २ वर्षको तलबका लागि निर्धारण गरिएको छ। AIIMS भोपालको यस परियोजनामा डा. विक्रम वट्टी, कार्डियोथोरेसिक र भास्कुलर शल्यक्रिया विभागबाट, सह-प्रमुख अनुसन्धानकर्ताको रूपमा जोडिएका छन्।
चिकित्सा क्षेत्रमा परिवर्तनको आशा
AIIMS का निर्देशक डा. अजय सिंह भन्छन् कि यो पहलले स्वास्थ्य सेवा प्रणालीमा परिशुद्ध शल्यक्रियालाई बढावा दिनेछ र भारतलाई स्वास्थ्य प्रविधिको क्षेत्रमा नयाँ उचाइमा पुर्याउनेछ। उनीहरूले यो पनि भनेका छन् कि ३D प्रिन्टिङ प्रविधिबाट जटिल शल्यक्रिया मात्र सजिलो हुनेछैन, तर यसबाट बिरामीको निको हुने दर पनि छिटो हुनेछ र अस्पतालमा बस्नुपर्ने समय कम हुनसक्छ।
भविष्यका सम्भावनाहरू
यो प्रविधि भविष्यमा केवल मिर्गौला मात्र नभई मुटु, मस्तिष्क, कलेजो र अर्थोपेडिक शल्यक्रियामा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसका साथै यो चिकित्सा विद्यार्थीहरूका लागि पनि एक उत्कृष्ट सिकाइ उपकरण बन्न सक्छ, किनकि उनीहरूले सिद्धान्त पढ्नुको सट्टा वास्तविक जस्तै मोडेलमा अभ्यास गर्न सक्नेछन्। AIIMS भोपालको यो पहल भारतमा चिकित्सा नवीनता र प्रविधिलाई मिलाएर बनाइएको एक प्रभावशाली उदाहरण हो, जुन आउने वर्षहरूमा अन्य संस्थाहरूका लागि प्रेरणा बन्न सक्छ।
