आज संयुक्त राज्य अमेरिका विश्वकै सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्र भएको देशको रूपमा उभिएको छ। यसले विश्वकै सबैभन्दा शक्तिशाली सेना र सबैभन्दा बहुमूल्य अन्तर्राष्ट्रिय मुद्राको दाबी गर्दछ। तर, यो सधैँ यस्तो थिएन। एक समय थियो जब यो देश गरिबी र पराधीनतासँग जुधिरहेको थियो। क्रिस्टोफर कोलम्बसलाई सन् १४९२ मा अमेरिकाको खोज गरेको श्रेय दिइएता पनि, वास्तवमा सन् १८९८ को स्पेनी-अमेरिकी युद्धपछि मात्र अमेरिका महाशक्ति बनेको हो। प्रायः प्रविधिको भूमि भनेर चिनिने अमेरिका आफ्नो निरन्तर नवप्रवर्तनका लागि परिचित छ। यो आविष्कारहरूको लागि एक विश्वव्यापी केन्द्रको रूपमा कार्य गर्दछ, जसमा हवाईजहाज र कम्प्युटरदेखि लिएर मोबाइल फोन, आलुको चिप्स र प्रकाश बल्ब सम्मका उदाहरणहरू समावेश छन्। यो एक बलियो अर्थतन्त्र भएको देश हो, जहाँ विश्वका धनी व्यक्तिहरू बसोवास गर्छन् र यसको कुल गार्हस्थ उत्पादन (GDP) सबैभन्दा उच्च छ। आउनुहोस्, यस लेखमा अमेरिका विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली राष्ट्र कसरी बन्यो भन्ने केही रोचक तथ्यहरूमा विचार गरौँ।
संक्षिप्त अमेरिकी इतिहास:
सन् १४९२ मा, क्रिस्टोफर कोलम्बस भारत पुग्ने समुद्री मार्ग खोज्ने उद्देश्यले समुद्री यात्रामा निस्किए। हप्ताउँसम्म कुनै पनि भूमि नदेखी यात्रा गरेपछि, अन्ततः भूमि देख्दा कोलम्बसलाई लाग्यो कि उनी भारत पुगेका छन्। यद्यपि, उनको खोजले अनजानमै यूरोपलाई अमेरिकाको भूभागसँग परिचित गरायो। यूरोपेली राष्ट्रहरू अमेरिकामा आफ्नो उपनिवेश स्थापना गर्न प्रतिस्पर्धामा लागे, जसमा अन्ततः इंग्ल्यान्ड सफल भयो। १७ औँ शताब्दीमा तेह्र उपनिवेशहरूको स्थापनासँगै अमेरिकामा बेलायती शासनको सुरुवात भयो। भारतको शोषण जस्तै, इंग्ल्यान्डले अमेरिकालाई पनि गम्भीर आर्थिक शोषणको शिकार बनायो।
सन् १७७३ मा जर्ज वाशिङ्टनको नेतृत्वमा तेह्र उपनिवेशहरूले स्वतन्त्रताको घोषणा गरे र क्रमशः सम्पूर्ण अमेरिकालाई स्वतन्त्र गराए। राष्ट्रले १९ औँ शताब्दीको अन्त्यसम्म आफ्नो सीमा विस्तार गरिरह्यो र आधुनिक अमेरिकाको रूपमा आफ्नो अस्तित्व बलियो बनायो।
राजनीतिक व्यक्तित्व थोमस पेनले सुझाव दिए अनुसार, संयुक्त राज्य अमेरिकाले आधिकारिक रूपमा जुलाई ४, १७७६ मा आफ्नो स्वतन्त्रताको घोषणा गर्यो।
हाल, अमेरिकामा पचास राज्यहरू समावेश छन्, जसमध्ये अलास्का र हवाई मुख्यभूमिबाट अलग छन्। क्यानाडाले अलास्कालाई बाँकी संयुक्त राज्य अमेरिकाबाट अलग गर्दछ, जबकि हवाई प्रशान्त महासागरमा अवस्थित छ। लगभग ३३ करोड जनसङ्ख्या भएको अमेरिका चीन र भारतपछि विश्वमा तेस्रो सबैभन्दा धेरै जनसङ्ख्या भएको देश हो।
अमेरिकामा मानिसहरूको प्रारम्भिक बसोबास:
वैज्ञानिकहरूको अनुमान छ कि लगभग १५,००० वर्षअघि, मानिसहरू रूसको साइबेरियाबाट बेरिंग भूमि पुलको माध्यमबाट अमेरिकी महाद्वीपमा आएका थिए। बेरिंगिया भनेर चिनिने यो भूमि पुल एशियाको साइबेरियाली क्षेत्रलाई उत्तरी अमेरिकाको अलास्कासँग जोड्दथ्यो, जुन अहिले पानीमुनि डुबेको छ। बेरिंगियाको माध्यमबाट, मानिसहरू पहिला अलास्का पुगे र त्यसपछि अमेरिकी महाद्वीपका अन्य भागहरूमा फैलिए। समयसँगै, उनीहरूले खेती गर्न र जीविकाको लागि शिकार गर्न सिके।
अमेरिका-स्पेन युद्ध:
अमेरिकाले आफ्नो क्षेत्र विस्तार गर्न धेरै युद्धहरू लड्यो। सन् १८९८ मा क्युबाको विषयलाई लिएर स्पेनसँग एक महत्वपूर्ण संघर्ष भयो, जसको परिणामस्वरूप अमेरिका विजयी भयो। यस विजयपछि स्पेनले प्रशान्त महासागरमा रहेको प्युर्टो रिको र फिलिपिन्स टापु अमेरिकालाई हस्तान्तरण गर्यो। फलस्वरूप, अमेरिका महाशक्ति बन्न पुग्यो। यसले प्रथम विश्वयुद्ध र द्वितीय विश्वयुद्ध दुवैमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्यो।
द्वितीय विश्वयुद्धमा अमेरिकाले ब्रिटेन, फ्रान्स, रूस र जर्मनीलाई ठूलो क्षति पुर्यायो। अन्य देशहरूलाई महत्वपूर्ण क्षति हुँदा अमेरिका तुलनात्मक रूपमा अक्षुण्ण रह्यो। जर्मनीको पराजयपछि जर्मनीले आफ्नो सबै प्रविधि र अन्तरिक्ष कार्यक्रम अमेरिकामा सार्यो। अन्तरिक्ष प्रविधिको लाभ उठाउँदै, अमेरिका चन्द्रमामा अवतरण गर्ने पहिलो देश बन्यो, जसले महाशक्तिको रूपमा आफ्नो स्थितिलाई बलियो बनायो। द्वितीय विश्वयुद्धपछि संयुक्त राष्ट्रको स्थापना भयो, जहाँ सुरक्षा परिषद्को गठनमा अमेरिकाले महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्यो।
अमेरिकामा घरेलु संघर्ष:
अमेरिकाले सन् १८६१ देखि १८६५ सम्म आफ्ना उत्तरी र दक्षिणी राज्यहरूबीच मुख्यतः दासप्रथाको मुद्दामा गृहयुद्धको सामना गर्नुपर्यो। एक पक्षले दासप्रथाको उन्मूलनको समर्थन गर्यो, जबकि अर्कोले विरोध गर्यो। अन्ततः, उत्तरी राज्यहरूले दासप्रथालाई अन्त्य गरे, जसले उत्पीडनको युगको अन्त्य गर्यो। यो युद्ध, जसमा ७ लाख सैनिक र ३० लाख नागरिकको मृत्यु भयो, अमेरिकी इतिहासका सबैभन्दा घातक संघर्षहरू मध्ये एक थियो।
अमेरिकाको अर्थतन्त्र:
संयुक्त राज्य अमेरिका विश्वको सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्र भएको दाबी गर्दछ, जसको मुख्य विशेषता पूँजीवादी मिश्रित अर्थतन्त्र हो। यो यसको प्रचुर प्राकृतिक स्रोतहरूको कारण हो। अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषका अनुसार, अमेरिकाको GDP २१.४४ ट्रिलियन डलर छ, वार्षिक GDP वृद्धि दर २.३% छ। अमेरिकी अर्थतन्त्रको स्थिर वृद्धिको श्रेय अनुसन्धान, विकास र पूँजीमा निरन्तर लगानीलाई दिइन्छ।
संयुक्त राज्य अमेरिका विश्वव्यापी रूपमा वस्तुहरूको सबैभन्दा ठूलो आयातकर्ता र दोस्रो ठूलो निर्यातकर्ता हो। अमेरिकी डलर विश्वभर प्राथमिक आरक्षित मुद्रा हो। अमेरिकामा प्रचुर मात्रामा प्राकृतिक स्रोतहरू जस्तै तामा, जस्ता, म्याग्नेसियम, टाइटेनियम, तरल प्राकृतिक ग्यास, सल्फर र फस्फेट पाइन्छ।
