भगवान श्री रामको स्वरूप र स्वभाव कस्तो थियो? वाल्मीकिको नजरबाट हेर्नुहोस्
भगवान श्री राम एउटा यस्तो नाम हो जुन सुन्नेबित्तिकै हाम्रो मनमा एउटा धमिलो छवि आउँछ, तर के तपाईँलाई थाहा छ भगवान राम मानव रूपमा कसरी प्रकट हुनुभएको थियो? उहाँको कपाल, आँखा, अनुहार कस्तो थियो र उहाँको आवाज कस्तो थियो? यी सबै कुराहरू हामी कल्पना मात्र गर्न सक्छौं, तर रामायणमा वाल्मीकिले भगवान रामको मानव शरीरको वर्णन यसरी गरेका छन् कि यसलाई पढेपछि तपाईँको मनमा भगवान रामको स्पष्ट छवि बन्नेछ। त्यसैले आउनुहोस्, यस लेखको माध्यमबाट जानौं कि भगवान श्री राम कस्तो देखिनुहुन्थ्यो।
टाउको र कपाल
भगवान रामलाई त्रिशिर्श्वन नामले पनि चिनिन्छ। रामायण अनुसार यसको अर्थ हो कि उनको मस्तिष्कमा तीनवटा वृत्त थिए। तीनवटा विशेषताले युक्त हुनुको अर्थ पनि यही हो। वाल्मीकि रामायणका अनुसार भगवान रामको कपाल लामो थियो।
अनुहार
भगवान रामको सुन्दरताको वर्णन गर्न वाल्मीकिले "शुभनान" शब्द प्रयोग गरेका थिए। रामको अनुहारको कोमलता र सुन्दरतालाई चन्द्रमा र सूर्यको सुन्दरतासँग तुलना गरेर व्यक्त गरिएको छ।
आँखा
उहाँका आँखा कमलको फूल जस्तै ठूला थिए। उहाँका आँखाको कुनाको रातो रङ ताम्रक्ष र लोहिताशको रूपमा व्यक्त भएको छ।
नाक
भगवान रामलाई महानासिक पनि भनिएको छ। नाकको महत्व अर्थात् उठेको र लामो नाक हुनु हो।
कान
भगवान रामका कानका लागि "चतुर्दशसमादवंद" र "दशवृत" शब्द प्रयोग गरिएको छ। यसको अर्थ कान बराबर र ठूला थिए भन्ने हुन्छ। वाल्मीकिले उहाँका कानमा शुभ कुण्डल लगाउने गर्थे।
हात
भगवान रामको हातको औंलामा चारै वेदको प्राप्ति भएको संकेत दिने रेखा थियो, जसको कारण उहाँलाई चतुष्फल भनिन्थ्यो।
पेट र नाभी
उहाँको पेट त्रिशुचोन्नट विशेषण अनुसार तीन रेखा र त्रिवली विशेषण अनुसार तीन रेखाले जोडिएको थियो।
खुट्टा
रामका सम र कमल जस्ता खुट्टाका लागि टीकाकारहरूले चतुर्दशसमादवंद र दशपदम विश्लेषणको प्रयोग गरेका छन्।
शरीरको रङ कस्तो थियो?
रामायणका अनुसार, वाल्मीकिले उल्लेख गरेका छन् कि भगवान श्री रामको रङ संसारको जस्तै थियो, अर्थात् उहाँको शरीर नीलो र कालो थियो। यस्तो साधारण मानिसको रङ कहाँ देख्न पाइँदैन, तपाईँले फोटोमा देखिरहनुभएको जस्तै रङ भगवान श्री रामको पनि थियो।
भगवान राम कति अग्लो हुनुहुन्थ्यो?
रामायणका अनुसार, भगवान राम लगभग ६ देखि ७ फिट अग्लो हुनुहुन्थ्यो।
श्री रामको स्वभाव
श्री राम कसैको दोष देख्नुहुन्नथ्यो। उहाँ सधैँ शान्त रहनुहुन्थ्यो र मीठो बोल्नुहुन्थ्यो। यदि कसैले श्री रामलाई तीतो शब्द बोल्थ्यो भने श्री रामले त्यस कुराको जवाफ दिनुहुन्थेन। यदि कसैले एक पटक मात्र उपकार गर्यो भने उहाँ सधैँ त्यो एक उपकारबाट सन्तुष्ट हुनुहुन्थ्यो। उहाँले आफ्नो मनलाई वशमा राख्नुभएको थियो। श्रीरामलाई कसैको सयौं अपराध याद रहँदैनथ्यो। उहाँको मुखबाट कहिल्यै झुटो कुरा निस्कँदैनथ्यो। उहाँले बुढापाकाहरुको सम्मान गर्नुहुन्थ्यो। उहाँको प्रजाजनबीच प्रेम थियो। श्री राम दयालु हुनुहुन्थ्यो, क्रोधमाथि विजय प्राप्त गर्नुभएको थियो र ब्राह्मणहरूको पूजा गर्नुहुन्थ्यो। उहाँलाई संकटमा परेका मानिसहरूमाथि दया लाग्थ्यो।
श्री रामका गुणहरू
श्री राम वीर हुनुहुन्थ्यो। संसारमा उहाँ जस्तो अरु कोही थिएन। उहाँ विद्वान एवं बुद्धिमान हुनुहुन्थ्यो। उहाँ स्वस्थ हुनुहुन्थ्यो। श्री राम सधैँ युवा नै रहनुभयो। उहाँ राम्रो वक्ता हुनुहुन्थ्यो। श्रीराम देश-कालका तत्त्वहरूका ज्ञाता हुनुको साथसाथै समस्त विद्याका पनि ज्ञाता हुनुहुन्थ्यो। उहाँ वेद र सैन्य विज्ञानमा आफ्ना पिताभन्दा पनि बढी जानकार हुनुहुन्थ्यो। उहाँको स्मरण शक्ति अद्भुत थियो। कहिलेकाहीँ उहाँको क्रोध वा प्रसन्नता व्यर्थ हुँदैनथ्यो, अर्थात् उहाँले त्यसको फल पनि पाउनुहुन्थ्यो। उहाँलाई चीजहरू छोड्न र सङ्कलन गर्न आउँथ्यो। श्री रामले शस्त्राभ्यासमा समय दिनुको साथसाथै ज्ञान, सच्चरित्रता र महात्माहरूसँग समय बिताउनुहुन्थ्यो र ज्ञानीहरूबाट सधैँ केही न केही सिक्नुहुन्थ्यो। र सधैँ मीठो बोल्नुहुन्थ्यो। उहाँ अरूसँग कुरा गर्दा राम्रा कुरा गर्नुहुन्थ्यो, जसले गर्दा अगाडिको मान्छेको उत्साह र आत्मविश्वास बढ्ने गर्दथ्यो। वीर भएर पनि श्रीरामले कहिल्यै आफ्नो शक्तिमा घमण्ड गर्नुभएन।
