सरकार E20 पेट्रोल जस्तै डिजेलमा पनि मिश्रित इन्धन (blended fuel) ल्याउने तयारीमा छ। यद्यपि, यसमा इथानोललाई सिधै प्रयोग नगरी आइसोब्युटेनोल (isobutanol) मिसाइनेछ। यो प्रयोग अहिले परीक्षणको चरणमा छ। यसको उद्देश्य प्रदूषण घटाउनु र देशको तेल आयातमा (oil import)थप निर्भरता कम गर्नु हो, तर यसको अन्तिम मिति अझै तोकिएको छैन।
मिश्रित डिजेल: भारत सरकारले देशव्यापी रूपमा E20 पेट्रोलको आपूर्ति सफलतापूर्वक सुरु गरेको छ, जसमा २०% इथानोल र ८०% पेट्रोल हुन्छ। अब डिजेलमा पनि यसरी नै मिश्रित इन्धन ल्याउने तयारी भइरहेको छ। यद्यपि, डिजेलमा इथानोल मिसाउने यसअघिको प्रयास असफल भएको थियो, त्यसैले यसपटक आइसोब्युटेनोलको प्रयोग गरिनेछ। केन्द्रीय सडक यातायात मन्त्री नितीन गडकरीले यो प्रयोग परीक्षणको चरणमा रहेको र यसको विस्तार गर्ने निर्णय प्रयोगको नतिजा माथि निर्भर गर्ने बताएका छन्।
डिजेलमा इथानोल मिसाउने अघिल्लो प्रयास असफल भएको थियो
मिडिया रिपोर्ट अनुसार, सरकारले यसअघि डिजेलमा १०% इथानोल मिसाउने प्रयोग गरेको थियो। यो प्रयोग सफल भएन। त्यसपछि अहिले डिजेलमा आइसोब्युटेनोल मिसाउने प्रयास सुरु गरिएको छ। केन्द्रीय सडक यातायात र राजमार्ग मन्त्री नितीन गडकरीले हालै यो जानकारी दिएका थिए। उनले यो अझै प्रयोगात्मक चरणमा रहेको र डिजेलमा आइसोब्युटेनोल मिसाएर बेच्ने निर्णय आगामी नतिजा माथि निर्भर रहने बताए।
E20 पेट्रोल: देशमा लागू भएको छ
भारतमा E20 पेट्रोल देशव्यापी रूपमा उपलब्ध छ। यसमा २०% इथानोल र ८०% पेट्रोल हुन्छ। इथानोल मुख्यतया उखु, मकै र चामल जस्ता अन्नहरूबाट बन्छ। यो अप्रिल २०२३ मा निश्चित पेट्रोल पम्पहरूमा सुरु भएको थियो र अप्रिल २०२५ सम्ममा देशव्यापी रूपमा लागू हुनेछ। यसअघि E10 पेट्रोल प्रयोगमा थियो, जसमा केवल १०% इथानोल हुन्थ्यो।
सरकारको उद्देश्य
सरकारको उद्देश्य तेल आयात घटाउनु र वातावरणीय प्रदूषण कम गर्नु हो। E20 पेट्रोलको सफलता पछि, अब डिजेलमा मिश्रित इन्धन (blending) ल्याउने तयारी यस दिशामा अर्को कदम हो। आइसोब्युटेनोल डिजेललाई वातावरणमैत्री मानिएको छ र यसले डिजेलको प्रयोगमा सुधार हुने आशा छ। सरकारको विचार छ कि यो नयाँ सूत्र (formula) ले परम्परागत डिजेलबाट हुने प्रदूषण घटाउनेछ र देशको इन्धन सुरक्षालाई मजबुत गर्नेछ।
संभावित चुनौतीहरू र प्रतिक्रिया
तथापि, यस नयाँ प्रयोग बारे गाडी मालिक र सेवा केन्द्रहरूले केही चिन्ता व्यक्त गरेका छन्। उनीहरूको भनाइ छ कि धेरै इथानोल वा यसको वैकल्पिक इन्धनले पुरानो गाडीहरूको माइलेज (mileage) घटाउन सक्छ र इन्जिनमा असर पार्न सक्छ। केन्द्रीय मन्त्रीले यसमा भनेका छन् कि E20 पेट्रोलको बारेमा सोशल मिडियामा उठेका टिप्पणीहरू वास्तविकतातमा आधारित थिएनन् र सर्वोच्च अदालतले यस विषयमा दायर गरिएका याचिकाहरू खारेज गरेको थियो।
आइसोब्युटेनोल डिजेल: के परिवर्तनहरू हुनेछन्
आइसोब्युटेनोल इथानोलबाट बन्ने एक रसायन हो। यसलाई डिजेलमा मिसाउँदा इन्धनको गुणस्तर र वातावरणीय प्रभाव सुधारिने अपेक्षा छ। यो प्रयोग अहिले परीक्षणको चरणमा छ र यदि यो सफल भयो भने भविष्यमा देशव्यापी रूपमा मिश्रित डिजेल उपलब्ध गराइनेछ। यसले तेल आयातमा निर्भरता मात्रै घटाउने छैन, बल्कि हरियो इन्धनको प्रयोगलाई पनि प्रोत्साहन दिनेछ।
