सेप्टेम्बर २२ देखि सैलुन, जिम र फिटनेस सेन्टरहरूमा जीएसटी दर १८% बाट घटाएर ५% मा झारिएको थियो, तर यी सेवाहरूको मूल्य १०–२०% सम्म बढेको छ। सरकारले इनपुट ट्याक्स क्रेडिट (ITC) हटाएका कारण व्यवसायीहरूको लागत बढेको छ, जसको असर ग्राहकहरूमा परेको छ। सरकारले मूल्य अनुसन्धान सुरु गरेको छ।
जीएसटी दर कटौती: सेप्टेम्बर २२ देखि लागू भएको नयाँ जीएसटी दरहरू अन्तर्गत सैलुन, जिम, योग कक्षाहरू र फिटनेस सेन्टरहरूमा कर १८% बाट घटाएर ५% मा झारिएको थियो, ताकि ग्राहकहरूलाई राहत मिलोस्। तर ITC (इनपुट ट्याक्स क्रेडिट) हटाइएको कारणले व्यवसायीहरूको लागत बढेको छ, जसले सेवाहरूको मूल्य १०–२०% सम्म बढेको छ। सरकारले यसबाट कर कटौतीको लाभ ग्राहकहरूसम्म पुग्न नसकेको स्वीकार गरेको छ र यसमाथि अनुगमन तथा कारबाही भइरहेको छ।
ग्राहकहरूको अपेक्षा तोडियो, गोजीमा भार बढ्यो
दिल्ली, मुम्बई, पुणे र जयपुर जस्ता शहरहरूमा ग्राहकहरूले जीएसटी घटेपछि पनि बिल पहिलेभन्दा बढी आउन थालेको देखे। धेरै ग्राहकहरूले सरकारले कर घटाए तापनि उनीहरूले पहिलेभन्दा बढी भुक्तानी गरिरहेको गुनासो गरे। साना शहरहरूमा पनि यही अवस्था छ, जहाँका स्थानीय सैलुन र फिटनेस क्लबहरूले पनि सेवाहरूको मूल्य बढाएका छन्।
एक ग्राहकले बताए कि पहिले जहाँ हेयरकट वा ब्यूटी सेवाको बिल १००० रुपैयाँसम्म आउँथ्यो, अहिले तिनै सेवाहरू ११०० देखि १२०० रुपैयाँमा पाइँदैछन्। जिम र योग कक्षाहरूमा पनि यही स्थिति देख्न सकिन्छ।
वास्तविक कारण के हो
मूल्यवृद्धिको सबैभन्दा ठूलो कारण इनपुट ट्याक्स क्रेडिट अर्थात् ITC हटाइनु हो। पहिले व्यवसायीहरूले आफ्ना खर्चहरूमा दिएको करको केही अंश फिर्ताको रूपमा समायोजन गर्थे। तर अब यो सुविधा बन्द गरिएको छ। यसको अर्थ यो हो कि सैलुन, फिटनेस सेन्टर र योग स्टुडियोहरूले आफ्ना हरेक खर्चमा पूरै जीएसटी तिर्नुपर्ने भएको छ।
सैलुन मालिकहरूको भनाइ छ कि बिजुली, भाडा, उपकरण र कस्मेटिक उत्पादनहरूमा उनीहरूले १८ प्रतिशतसम्म जीएसटी तिर्नुपर्छ, जसको भार अब उनीहरूले आफैं वहन गर्नुपर्छ। त्यसैले उनीहरूले मूल्य बढाउने निर्णय गरेका छन्। यदि उनीहरूले पुरानो दरमा सेवा दिइराख्ने हो भने, व्यवसाय घाटामा जान्छ।
व्यवसायीहरू भन्छन्, वृद्धि बाध्यता हो
मुम्बईका एक ठूलो सैलुन चेनका मालिकले बताए कि उनीहरूले जीएसटी घटेपछि पनि दर घटाएनन् किनभने ITC हटाइँदा उनीहरूको लागत १५ देखि २० प्रतिशत बढेको छ। उनले भने कि ग्राहकहरूलाई हामीले बढी शुल्क लिइरहेको जस्तो लाग्छ, तर वास्तवमा कर संरचना परिवर्तनले हाम्रो खर्च बढेको छ।
त्यसैगरी, धेरै जिम मालिकहरूले बताए कि उनीहरूका उपकरण र मर्मतसम्भारमा पहिले ITC को फाइदा मिल्थ्यो। तर अब हरेक खरिदमा पूरै कर तिर्नुपर्ने भएको छ, जसले गर्दा खर्च बढेको छ। उनीहरूले भने कि यदि उनीहरूले यो खर्च आफैं वहन गर्ने हो भने, व्यवसाय टिक्न सक्दैन।
सरकारले पनि समस्या मानिरहेको छ
सरकारी अधिकारीहरूले पनि स्वीकार गरेका छन् कि जीएसटी दर घटाएपछि पनि ग्राहकहरूले त्यसको पूर्ण फाइदा पाउन सकेका छैनन्। अर्थ मन्त्रालयका एक वरिष्ठ अधिकारीले बताए कि इनपुट ट्याक्स क्रेडिट हटाइएपछि धेरै सेवाहरूको मूल्य बढेको छ। सरकारलाई यस सम्बन्धमा गुनासोहरू पनि प्राप्त भएका छन्।
यद्यपि, उनले यो पनि भने कि धेरै सेवाहरूमा मूल्य तय हुँदैन, त्यसैले मूल्यहरूको अनुगमन गर्न गाह्रो छ। केही ठाउँमा अनुसन्धान सुरु गरिएको छ, तर असंगठित क्षेत्रमा नियन्त्रण राख्नु चुनौती हो।
ब्यूटी र फिटनेस उद्योगको बढ्दो गति
मूल्यवृद्धिका बाबजुद पनि सैलुन र फिटनेस उद्योगको गति सुस्त भएको छैन। टियर-२ र टियर-३ शहरहरूमा पनि अब मानिसहरू आफ्नो रूप र स्वास्थ्यमा खर्च गर्न पछि हटिरहेका छैनन्। उद्योगका तथ्यांकअनुसार, ब्यूटी र फिटनेस क्षेत्र प्रत्येक वर्ष १२ देखि १५ प्रतिशतको दरले बढिरहेको छ।
धेरै ठूला ब्रान्डहरू अब साना शहरहरूमा पनि आफ्ना सैलुन र जिमहरू खोलिरहेका छन्। यी ठाउँहरूमा ग्राहक संख्या तीव्र गतिमा बढिरहेको छ, यद्यपि, मूल्यवृद्धिले उनीहरूलाई केही सतर्क गराएको छ।
असंगठित क्षेत्रमा सबैभन्दा बढी असर
साना सैलुन र स्थानीय जिमहरूले यो परिवर्तनको सबैभन्दा बढी असर भोग्नुपरिरहेको छ। उनीहरूसँग करका जटिल प्रक्रियाहरू ह्यान्डल गर्ने स्रोतसाधन छैनन्। त्यसैले उनीहरूले सीधा खर्च ग्राहकबाट असुलिरहेका छन्। जबकि ठूला चेन कम्पनीहरूले यसलाई आफ्नो व्यापार मोडेलमा समायोजन गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्।
