भारतले रुससँगै अमेरिकेकैंन तेल खरिद बढाएकाे छ । ट्रम्प सरकारकाे ट्यारिफ नीति र सस्तो दरकाे फाइदा उठाउँदै भारतीय रिफाइनरी अमेरिकी क्रूड तेलमा ध्यान केन्द्रित गरिरहेका छन् । जून त्रैमासिकमा अमेरिकाबाट हुने आयात ११४% ले बढेकाे छ । यसले भारतलाई खर्च घटाउन र व्यापार घाटा कम गर्न मद्दत गर्नेछ ।
India increased oil purchases: भारतले हालै रुससँगै अमेरिकाबाट पनि कच्चा तेल खरिदकाे गति बढाएकाे छ । ट्रम्पकाे ट्यारिफकाे दबाब र आर्बिट्रेज विन्डाे (arbitrage window) खुल्नाले गर्दा भारतीय रिफाइनरीहरू अमेरिकी क्रूड तेल आयात गरिरहेका छन् । जून त्रैमासिकमा अमेरिकाबाट हुने भारतकाे तेल आयात गत वर्षकाे तुलनामा ११४% ले बढेकाे छ, जब कि रुस अझै पनि सबैभन्दा ठूलो आपूर्तिकर्ता बनेकाे छ । आईओसी, बीपीसीएल र रिलायन्स जस्ता कम्पनीहरूले ठूलो मात्रामा अमेरिकी ब्यारेल खरिद गरेका छन् । याे कदम भारतकाे ऊर्जा भण्डारमा विविधता ल्याउने, सस्तो आपूर्ति पाउने र अमेरिकासँगकाे व्यापार घाटा कम गर्ने प्रयाशकाे एक भाग हाे ।
अमेरिकाबाट खरिद किन बढ्यो
भारतीय रिफाइनरीहरूले जून त्रैमासिकमा अमेरिकी तेलतर्फ महत्वपूर्ण झुकाव देखाएका छन् । अमेरिकाबाट कच्चा तेल खरिद गत वर्षकाे तुलनामा यस पटक ११४ प्रतिशतसम्म बढेकाे छ । जून महिनामा भारतले दैनिक करिब ४.५५ मिलियन ब्यारेल कच्चा तेल आयात गर्याे । यसमा रुसकाे अंश सबैभन्दा बढी भए पनि अमेरिकाले पनि ८ प्रतिशत अंश हासिल गरेकाे छ । यसकाे कारण एसियाली बजारका लागि अमेरिकी कच्चा तेलकाे मूल्य प्रतिस्पर्धी बन्नु हाे । यसैकारण भारतलगायत धेरै एसियाली देशहरूले अमेरिकाबाट तेल खरिदकाे गति बढाएका छन् ।
कम्पनीहरूले अर्डर बढाए
यस परिवर्तन अन्तर्गत भारतीय कम्पनीहरूले अमेरिकाबाट ठूलो मात्रामा अर्डर दिएका छन् । इन्डियन आयल कर्पाेरेसन (IOC) ले पाँच मिलियन ब्यारेल, भारत पेट्रोलियम कर्पाेरेसन (BPCL) ले दुई मिलियन ब्यारेल र रिलायन्स इन्डस्ट्रिजले भिटाेल (Vitol) बाट दुई मिलियन ब्यारेल तेल खरिद गरेकाे छ । याे बाहेक गनवर (Gunvor), इक्विनार (Equinor) र मर्क्युरिया (Mercuria) जस्ता युरोपेली कम्पनीहरूले पनि भारतीय कम्पनीहरूलाई अमेरिकी तेलकाे आपूर्ति गरेका छन् ।
रुसबाट खरिद जारी
महत्वपूर्ण कुरा के छ भने अमेरिकाबाट खरिद बढाएर पनि भारतले रुसबाट तेल आयात कम गरेकाे छैन । रुस अझै पनि भारतकाे सबैभन्दा ठूलो आपूर्तिकर्ता बनेकाे छ । भारतीय रिफाइनरीहरूका लागि रुसी तेलकाे मूल्य पनि आकर्षक छ । रुसबाट प्राप्त छुटमा दिइने तेलले भारतलाई आफ्नाे ऊर्जा आवश्यकता पूरा गर्न मद्दत गरिरहेकाे छ । यद्यपि, अमेरिकाबाट बढ्दाे दबाबलाई ध्यानमा राखेर, भारतले सन्तुलन कायम गर्नका लागि अमेरिकी तेलमा पनि जोड दिन थालेकाे छ ।
केवल अमेरिका र रुस मात्र हाेइन, भारत अब अन्य देशहरूबाट पनि कच्चा तेल खरिदमा ध्यान केन्द्रित गरिरहेकाे छ । बीपीसीएलले हालै नाइजेरियाकाे युटापेट क्रूड (Utapate crude) काे पहिलाे खरिद गरेकाे छ । यसबाट के देखिन्छ भने भारत आफ्नाे तेल भण्डारमा विविधता ल्याउने रणनीति बनाइरहेकाे छ । विभिन्न ग्रेडकाे तेल खरिद गरेर भारत आफ्नाे ऊर्जा सुरक्षा मजबूत गर्न चाहन्छ ।
अमेरिकाकाे दबाब
अमेरिकाले रुसबाट तेल खरिद गर्नेमा भारतमाथि दबाब दिएकाे छ । याे बाहेक, ५० प्रतिशतसम्म ट्यारिफ बढाएर भारतलाई यसाे संकेत दिएकाे छ कि उसले अमेरिकाबाट खरिद बढाउनुपर्नेछ । यस्ताे अवस्थामा भारतले एउटा सन्तुलित मार्ग चुनेकाे छ । रुसबाट सस्तो तेल खरिद जारी राखेर अमेरिकाबाट पनि पर्याप्त मात्रामा आयात गरिरहेकाे छ । याे रणनीतिले भारतकाे व्यापार घाटा कम हुनेछ र दुवै देशसँगकाे सम्बन्ध राम्राे रहनेछ ।
एसियामा नयाँ विन्डाे खुल्यो
अमेरिकी क्रूड तेलका लागि एसियाली बजारमा एक प्रकारको आर्बिट्रेज विन्डाे खुलेकाे छ । यसकाे अर्थ यहाँ मूल्य यस्ताे आकर्षक बनेकाे छ कि खरिदकर्ताहरूलाई फाइदा भइरहेकाे छ । भारत र अन्य धेरै एसियाली देशहरूका रिफाइनरीहरूले याे अवसरकाे लाभ उठाइरहेका छन् । भारतका लागि याे महत्वपूर्ण छ किनकि विश्वकाे तेस्राे ठूलाे तेल ग्राहककाे रूपमा देशले आफ्नाे ऊर्जा आवश्यकता निरन्तर पूरा गर्नुपर्छ ।
