भारतले अन्तरिक्ष विज्ञान क्षेत्रमा अर्को ऐतिहासिक पाइला चालेको छ। भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान संगठन (ISRO) का अध्यक्ष भी. नारायणनले मंगलबार घोषणा गरे कि इसरो एउटा नयाँ रकेटमा काम गरिरहेको छ, जसको उचाई ४० तले भवन जत्तिकै हुनेछ।
नयाँ दिल्ली: इसरोका अध्यक्ष भी. नारायणनले मंगलबार ठूलो घोषणा गर्दै बताए कि अन्तरिक्ष एजेन्सी एउटा विशाल रकेटमा काम गरिरहेको छ, जसको उचाई लगभग ४० तले भवन जत्तिकै हुनेछ। यो रकेटले लगभग ७५,००० किलोग्राम (७५ टन) पेलोडलाई पृथ्वीको तल्लो कक्ष (लो अर्थ अर्बिट) मा स्थापित गर्न सक्षम हुनेछ। जानकारी अनुसार, लो अर्थ अर्बिट पृथ्वीबाट ६०० देखि ९०० किलोमिटरको उचाईमा हुन्छ, जहाँ सामान्यतया सञ्चार र अवलोकन उपग्रहहरू स्थापित गरिन्छन्।
भी. नारायणनले यो नयाँ रकेटको तुलना भारतको पहिलो रकेटसँग गरे, जुन डा. ए.पी.जे. अब्दुल कलामको नेतृत्वमा बनाइएको थियो। उनी भन्छन्, भारतको पहिलो रकेट १७ टनको थियो र यसले केवल ३५ किलो वजन पृथ्वीको तल्लो कक्ष (LEO) मा लैजान सक्थ्यो। आज हामी ७५,००० किलो वजन लैजाने रकेटको कल्पना गरिरहेका छौं, जसको उचाई ४० तले भवन जत्तिकै हुनेछ। यो हाम्रो प्रगतिको कथा हो।
यो रकेट किन छ खास?
यो नयाँ रकेट भारतको प्राविधिक क्षमता र आत्मनिर्भरताको प्रतीक हुनेछ।
- ७५ टन वजन क्षमता: यो कुनै पनि देशको लागि ठूलो उपलब्धि हो, किनकि यति धेरै पेलोड लैजानु अत्यन्तै जटिल र खर्चिलो काम हो।
- स्वदेशी प्रविधिको प्रयोग: इसरोले यो रकेटमा पूर्ण रूपमा स्वदेशी प्रविधिको प्रयोग गरिरहेको छ, जसले भारतको आत्मनिर्भरतालाई मजबुत बनाउनेछ।
- विश्वव्यापी प्रतिस्पर्धामा अग्रता: अमेरिका र युरोपका अन्तरिक्ष एजेन्सीहरू जस्तै अब भारत पनि भारी उपग्रहहरू र अन्तरिक्ष स्टेशनहरू स्थापित गर्न सक्षम हुनेछ।
- रणनीतिक मजबुती: यो रकेटले सैन्य सञ्चार, पृथ्वी निरीक्षण र नेभिगेसन मिशनहरूमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ।
इसरोको वर्तमान र भविष्यका मिशनहरू
भारतको यो महत्वाकांक्षी रकेट प्रोजेक्ट यस्तो समयमा आएको छ, जब इसरो धेरै ठूला मिशनहरूमा काम गरिरहेको छ।
- NAVIC Satellite: भारतको स्वदेशी नेभिगेसन सिस्टम, जसलाई ‘Navigation with Indian Constellation’ (NAVIC) भनिन्छ, त्यो अझ मजबुत गरिंदैछ। यस वर्ष इसरोले NAVIC Satellite लन्च गर्नेछ, जसले भारतको आफ्नै GPS सिस्टमलाई अझ प्रभावकारी बनाउनेछ।
- GSAT-7R उपग्रह: भारतीय नौसेनाको लागि डिजाइन गरिएको GSAT-7R सञ्चार उपग्रह चाँडै लन्च हुनेछ। यसले वर्तमान GSAT-7 (रुक्मिणी) को स्थान लिनेछ र समुद्रमा भारतको निगरानी क्षमतालाई मजबुत बनाउनेछ।
- टेक्नोलॉजी डिमॉन्स्ट्रेशन Satellite (TDS): यो उपग्रहले भविष्यका मिशनहरूको लागि नयाँ प्रविधिको परीक्षण गर्नेछ। यो प्रयोगले भारतलाई अझ अद्यावधिक र जटिल अन्तरिक्ष परियोजनाहरूतर्फ लैजानेछ।
- अमेरिकाको सञ्चार उपग्रहको प्रक्षेपण: भारतको LVM3 रकेटले यस वर्ष अमेरिकाको AST SpaceMobile कम्पनीको ६,५०० किलोको ब्लॉक-२ ब्लूबर्ड स्याटेलाइटलाई लन्च गर्नेछ। यो स्याटेलाइटले संसारका स्मार्टफोनहरूलाई सिधै अन्तरिक्षबाट इन्टरनेट कनेक्शन दिन सक्षम हुनेछ। यो मिशनले भारतको अन्तर्राष्ट्रिय विश्वसनीयतालाई अझ मजबुत बनाउनेछ।
- अन्तरिक्ष स्टेशनको योजना: भी. नारायणनले बताए कि २०३५ सम्ममा भारतले ५२ टनको अन्तरिक्ष स्टेशन निर्माण गर्नेछ। यसका साथै इसरो शुक्र ग्रहको लागि ऑर्बिटर मिशनको पनि तयारी गरिरहेको छ।
इसरोले यसअघि नै नेक्स्ट जनरेशन लॉन्च व्हेईकल (NGLV) मा काम गरिरहेको छ, जसमा पहिलो चरण पुनर्वापर गर्न योग्य हुनेछ। नयाँ ४० तले रकेट यस दिशामा एउटा ठूलो पाइला साबित हुन सक्छ। यसले केवल अन्तरिक्ष मिशनको खर्च मात्र कम गर्ने छैन, बरु भारत विश्व बजारमा लन्च सर्विसेसको ठूलो खेलाडी बन्नेछ।
