भारतको डिजिटल सुरक्षा सँग सम्बन्धित प्रमुख सरकारी निकाय इलेक्ट्रोनिक्स तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालय (MeitY) र इन्डियन कम्प्युटर इमरजेन्सी रेस्पोन्स टिम (CERT-In) ले हालै एउटा महत्वपूर्ण सूचना जारी गरेका छन्। यस सूचनामा आइफोन र एन्ड्रोइड दुवै प्रयोगकर्ताहरूले आफ्नो मोबाइल सफ्टवेयर तुरुन्त अपडेट गर्नुपर्ने कुरा उल्लेख गरिएको छ, नत्र उनीहरूको व्यक्तिगत डाटा ह्याकरहरूको हातमा पर्न सक्छ।
खतरा के हो?
CERT-In ले चेतावनी दिएको छ कि हालै एउटा गम्भीर जीरो-डे भेल्नरेबिलिटी पत्ता लागेको छ, जसको प्रयोग गरेर ह्याकरहरूले प्रयोगकर्ताको जानकारी बिना नै मोबाइलमा पहुँच प्राप्त गर्न सक्छन्। यसबाट तपाईंको च्याट, इमेल र फोटोहरू मात्र नभई बैंकिङ एप्स र पासवर्डहरू समेत जोखिममा पर्न सक्छन्। यो बग विशेष गरी Apple iOS को संस्करण १७.५.१ भन्दा अघिका र एन्ड्रोइडका पुराना संस्करणहरूलाई असर गरिरहेको छ।
एप्पलले यही कुरालाई ध्यानमा राखेर तुरुन्तै iOS १७.५.१ र iOS १७.६ बीटा रोलआउट गरेको छ। त्यस्तै, गुगलले पनि एन्ड्रोइड जुन २०२५ सुरक्षा प्याच जारी गरेको छ।
कुन-कुन एप्सहरूमा असर?
विशेषज्ञहरूका अनुसार, यो सुरक्षा कमजोरीले मुख्यतः निम्न एप्सहरूलाई असर गर्न सक्छ:
- ह्वाट्सएप र टेलिग्राम
- बैंकिङ एप्स (पे टिम, जी पे, फोन पे)
- इमेल एप्स (जिमेल, आउटलुक)
- पासवर्ड मेनेजरहरू
- क्लाउड स्टोरेज (गुगल ड्राइभ, आइक्लाउड)
प्रयोगकर्ताहरूले के गर्नुपर्छ?
CERT-In र MeitY ले आम नागरिकहरूलाई निम्न सुझावहरू दिएका छन्:
- आफ्नो मोबाइलको अपरेटिङ सिस्टम तुरुन्त अपडेट गर्नुहोस्।
- अनजान लिंक, फाइलहरू वा एसएमएसमा क्लिक नगर्नुहोस्।
- दुई-चरणीय प्रमाणीकरण (२FA) सञ्चालनमा राख्नुहोस्।
- प्ले स्टोर वा एप स्टोरबाट मात्र एप डाउनलोड गर्नुहोस्।
- सार्वजनिक वाइफाइमा बैंकिङ वा संवेदनशील एप्सहरूको प्रयोग नगर्नुहोस्।
विशेषज्ञहरू के भन्छन्?
साइबर सुरक्षा विशेषज्ञ राकेश चौधरी भन्छन्, “भारतमा स्मार्टफोन प्रयोगकर्ताहरू तीव्र गतिमा बढिरहेका छन्, तर सुरक्षा सचेतना अझै कम छ। ह्याकरहरूले अब AI-टुल्स र सामाजिक इन्जिनियरिङको प्रयोग गरेर प्रयोगकर्ताहरूलाई सजिलै फसाउँछन्। यो सूचना धेरै आवश्यक थियो। सरकारले डिजिटल इन्डिया मिसन अन्तर्गत डिजिटल साक्षरता र साइबर सुरक्षामा तीव्र गतिमा काम गरिरहेको छ। CERT-In ले समय-समयमा यस्ता सूचनाहरू जारी गर्छ, तर आम प्रयोगकर्ताहरूले पनि आफ्नो डिजिटल सुरक्षाको जिम्मेवारी लिनुपर्छ।”
आफ्नो उपकरण अपडेट गर्नु एउटा सानो कदम हो, तर यही कदमले तपाईंको बैंक खाता, व्यक्तिगत डाटा र निजी तस्वीरहरू चोरी हुनबाट बचाउन सक्छ। डिजिटल युगमा सतर्क रहनु नै सुरक्षा हो।
