लखनऊ: भारतको पहिलो आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स शहर बन्दै

लखनऊलाई भारतको पहिलो एआई शहर बनाउन ₹10,732 करोडको परियोजना सुरु गरिएको छ, जसमा यातायात, स्वास्थ्य सेवा र शिक्षामा आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (कृत्रिम बुद्धिमत्ता) को व्यापक प्रयोग गरिनेछ।

लखनऊ स्मार्ट सिटी: भारतको डिजिटल भविष्यको जग थप बलियो हुने भएको छ। केन्द्र र राज्य सरकारले संयुक्त रूपमा उत्तर प्रदेशको राजधानी लखनऊलाई देशको पहिलो आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई) शहरको रूपमा विकास गर्न एक ऐतिहासिक कदम चालेका छन्। भारत एआई मिशन अन्तर्गत मार्च 2024 मा स्वीकृत ₹10,732 करोडको ठूलो कोषसहित यो परियोजना सुरु भएको छ। यसले उत्तर प्रदेशलाई एउटा प्रविधि केन्द्रको रूपमा स्थापित गर्ने मात्र नभई भारतको डिजिटल रोडम्यापलाई पनि नयाँ दिशा दिनेछ।

एआई सिटी: भारतको डिजिटल क्रान्तिको अर्को महत्त्वपूर्ण चरण

यो परियोजना उत्तर प्रदेशको मात्र नभई सम्पूर्ण देशको प्राविधिक भविष्य निर्माण गर्न तयार छ। उत्तर प्रदेशलाई राष्ट्रको अर्को आईटी हब बनाउने दिशामा यो एउटा निर्णायक कदम मानिएको छ। लखनऊलाई भारतको पहिलो एआई शहर बनाएर, प्राविधिक पूर्वाधारलाई बलियो बनाइनेछ र यस पहलले रोजगारी, शिक्षा र सुरक्षा जस्ता क्षेत्रहरूमा पनि उल्लेखनीय सुधार ल्याउनेछ।

निधिको प्रयोग कसरी गरिनेछ?

यो मेगा-परियोजना अन्तर्गत, निम्न प्रमुख कार्यहरू अगाडि बढाइनेछ:

• 10,000 ग्राफिक्स प्रोसेसिंग युनिट्स (GPUs) को स्थापना, जुन ठूलो मात्रामा डेटा प्रक्रिया गर्न र एआई मोडेलहरूलाई प्रशिक्षण दिन आवश्यक छ।
• एक अत्याधुनिक एआई इनोभेसन सेन्टर, जसले स्टार्टअप्स, अनुसन्धानकर्ताहरू र विद्यार्थीहरूलाई आधुनिक प्रविधिमा काम गर्ने अवसर दिन्छ।
• मल्टी-मोडल ल्याङ्ग्वेज मोडेलको विकासको लागि योजना, जसले भारतीय भाषाहरूको लागि अत्याधुनिक एआई उपकरणहरू तयार गर्नेछ।

एआई नीति र भिजन 2047 रोडम्याप

राज्य सरकारले चाँडै नै एक व्यापक एआई नीति प्रस्ताव गर्नेछ, जसमा भिजन 2047 केन्द्रमा हुनेछ, जसले शिक्षा, रोजगारी, कानून र व्यवस्था, कृषि, स्वास्थ्य र शहरी विकास जस्ता क्षेत्रहरूमा एआईको व्यावहारिक प्रयोगलाई प्रोत्साहन गर्नेछ।

स्मार्ट ट्राफिकदेखि जेल सर्भिलन्ससम्म

लखनऊमा एआई आधारित ट्राफिक म्यानेजमेन्ट सिस्टम (यातायात व्यवस्थापन प्रणाली) लागू गरिनेछ, जसले रियल-टाइम डेटा विश्लेषण, क्यामेरा सर्भिलन्स र स्वचालित ट्राफिक सिग्नलिङद्वारा ट्राफिक समस्याहरूको समाधान गर्नेछ। यो प्रविधिको उपयोग जेल सर्भिलन्स, भीडभाड भएका क्षेत्रहरूमा सुरक्षा र शहरको सरसफाइको लागि पनि गरिनेछ। उल्लेखनीय कुरा के छ भने प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको संसदीय निर्वाचन क्षेत्र वाराणसी पनि एआई-सक्षम यातायात प्रणालीतर्फ अघि बढिरहेको छ, जसले उत्तर प्रदेशमा डिजिटल परिवर्तन तीव्र गतिमा भइरहेको देखाउँछ।

‘एआई प्रज्ञा’ योजना अन्तर्गत कौशल क्रान्ति

एआई सिटी परियोजनाको समानान्तर, उत्तर प्रदेश सरकारद्वारा सञ्चालित ‘एआई प्रज्ञा’ योजना अन्तर्गत, 10 लाखभन्दा बढी युवा, गाउँ प्रमुख, शिक्षक, सरकारी कर्मचारी र किसानहरूलाई एआई, मेसिन लर्निङ, डेटा साइन्स र साइबर सुरक्षामा प्रशिक्षण दिइएको छ। माइक्रोसफ्ट, इंटेल, गुगल र गुवी जस्ता टेक कम्पनीहरू यस कार्यक्रममा साझेदार छन्। यसले प्रविधि शहरी क्षेत्रहरूमा मात्र सीमित नभई गाउँहरू र साना शहरहरूमा पनि पुग्ने सुनिश्चित गर्दछ।

स्वास्थ्य सेवामा एआईको भूमिका

लखनऊसँगै उत्तर प्रदेशका अन्य जिल्लाहरूमा पनि स्वास्थ्य सेवा क्षेत्रमा एआईको प्रयोग बढ्दै गएको छ। देशको पहिलो एआई आधारित ब्रेस्ट क्यान्सर स्क्रिनिङ सेन्टर (स्तन क्यान्सर जाँच केन्द्र) फतेहपुर जिल्लामा सुरु गरिएको छ, जसले महिलाहरूलाई सुरुवाती चरणमा रोग पत्ता लगाउन मद्दत गरिरहेको छ। अब, लखनऊमा पनि यस्ता केन्द्रहरू स्थापना गरिनेछन्, ताकि सामान्य नागरिकहरूले विश्व स्तरको स्वास्थ्य सेवा पाउन सकून्।

शहरी विकासमा पनि परिवर्तन

एआई सिटी प्रोजेक्ट अन्तर्गत, स्मार्ट सिटी मोडेललाई थप बलियो बनाइनेछ, जसमा निम्न कुराहरू समावेश हुनेछन्:

• स्मार्ट गभर्नेन्स पोर्टल, जहाँ नागरिकका गुनासोहरू एआईद्वारा ट्र्याक गरिनेछ।
• वेस्ट म्यानेजमेन्टका लागि (फोहोर व्यवस्थापन) एआई आधारित सेन्सरहरू र ट्र्याकिङ सिस्टम।
• पानी र ऊर्जा व्यवस्थापनमा स्वचालित मोनिटरिङ र रिपोर्टिङ।