हिन्दू धर्ममा हप्ताको हरेक दिनको आफ्नै विशेष महत्व हुन्छ। तर शनिबारको दिन विशेष गरी न्यायका देवता शनि महाराजलाई समर्पित मानिन्छ। शनि ग्रहलाई कर्म, न्याय, बाधाहरू र दण्डको प्रतीक मानिन्छ। यस्तो मान्यता छ कि शनिबार सच्चा मनले शनि देवको पूजा गर्नाले जीवनका सबै बाधाहरू दूर हुन्छन्, ग्रहदोष शान्त हुन्छन् र व्यक्तिले कर्मको उचित फल प्राप्त गर्दछ।
शनिवारको पौराणिक महत्व
शनि देवलाई सूर्य भगवानको पुत्र मानिन्छ। भनिन्छ कि उहाँको स्वभाव केही कठोर हुन्छ, किनभने उहाँले मानिसलाई उसको राम्रो वा नराम्रो कर्मको आधारमा नै फल दिन्छन्। मानिसहरू शनि की साढेसाठी र ढैय्याबाट डराउँछन्, किनभने यो समय जीवनमा चुनौती र समस्याले भरिएको हुन्छ। तर वास्तवमा शनि देव न्यायका देवता हुन्। यदि कुनै मानिस सच्चा मनले आफ्नो गलत काममा पश्चात्ताप गर्छ, अरुको मदत गर्छ र इमान्दारितापूर्वक जीवन बिताउँछ भने शनि देवले अवश्य आशिष दिन्छन् र उसको समस्याहरू दूर गर्दछन्।
पुराना धार्मिक ग्रन्थहरू जस्तै महाभारत र स्कन्द पुराणमा पनि शनिदेवको महिमाको विस्तृत वर्णन गरिएको छ। यी ग्रन्थहरूमा बताइएको छ कि शनिबारको दिन शनि देवको पूजा, व्रत र विशेष उपाय गर्नाले उहाँको कृपा प्राप्त हुन्छ। यो दिन उहाँको आशिष प्राप्त गर्ने र आफ्नो जीवनका कठिनाइहरू कम गर्ने सबैभन्दा राम्रो अवसर हो। शनिदेवको सच्चा भक्तिले जीवनमा सुख, सफलता र शान्ति आउँछ।
शनिवारको पूजा विधि
- शनिवार बिहान चाँडै उठेर स्नान गरी सफा लुगा लगाउनुहोस्। पीपल वृक्षको पूजाको यस दिन विशेष महत्व हुन्छ। पीपलको रूखलाई जल दिनुहोस् र सात पटक परिक्रमा गर्नुहोस्। शनि देवको मूर्ति वा चित्रको सामुन्ने तेलको दियो बाल्नुहोस्।
- बिहान चाँडै उठेर स्नान गर्नुहोस्: शनिबार बिहान चाँडै उठेर सफा-सुथ्रु स्नान गर्नुहोस्। स्नान पछि कालो वा निलो रंगको कपडा लगाउनु शुभ हुन्छ, किनभने यी रंग शनिदेवलाई प्रिय हुन्।
- पीपलको रूखको पूजा गर्नुहोस्: पीपलको रूख शनि देवको मनपर्ने रूख हो। पूजाको क्रममा पीपलको रूखलाई जल चढाउनुहोस् र त्यसको वरिपरि सात पटक परिक्रमा गर्नुहोस्। यसले शनि देवको कृपा बढ्छ र मनको शान्ति प्राप्त हुन्छ।
पूजाको सामग्री जुटाउनुहोस्
पूजाको लागि आवश्यक चीजहरू जुटाउनुहोस् जस्तै:
- कालो तिल
- सरसोंको तेल
- निलो वा कालो फूल
- कालो वस्त्र
- लोहोको सानो कटोरी
- दियो र अगरबत्ती
- दियो बाल्नुहोस्: लोहोको कटोरीमा सरसोंको तेल हालेर दियो बनाउनुहोस् र त्यसलाई बाल्नुहोस्। यो दियो शनिदेवलाई समर्पित हुन्छ र उहाँको कृपा प्राप्त गर्ने माध्यम हो।
- कालो तिल र फूल चढाउनुहोस्: दियो बालिसकेपछि कालो तिल र निलो वा कालो फूल शनि देवलाई चढाउनुहोस्। यी चीजहरू शनि देवलाई धेरै प्रिय हुन् र उहाँको आशिषको कारण बन्छन्।
- मन्त्रको जाप गर्नुहोस्: शनि देवको मूर्ति वा चित्रको सामुन्ने ध्यान लगाएर "ॐ शं शनैश्चराय नमः" मन्त्र कम्तीमा १०८ पटक जाप गर्नुहोस्। मन्त्र जापले शनि देव प्रसन्न हुन्छन् र जीवनका बाधाहरू दूर हुन्छन्।
- हनुमान जीको पूजा गर्नुहोस्: हनुमान जीको पनि पूजा गर्नुहोस् किनभने भनिन्छ कि शनि देव हनुमान भक्तलाई कुनै कष्ट दिँदैनन्। हनुमान चालीसाको पाठ गर्नाले शनि दोष दूर हुन्छ।
- भजन वा आरती गर्नुहोस्: पूजाको अन्त्यमा शनि देवको आरती गर्नुहोस् र शान्ति र आशिषको लागि दियो बाल्नुहोस्। यसले घर-परिवारमा सुख-शान्ति कायम रहन्छ।
शनिवारको व्रतका लाभ
शनिवार व्रत गर्ने परम्परा अति प्राचीन छ। विशेष गरी जसले शनि की साढेसाठी वा ढैय्याबाट पीडित छन्, उनीहरूको लागि यो व्रत अति लाभदायक मानिन्छ।
- शनि की साढेसाठी र ढैय्याबाट राहत: जसले शनि की साढेसाठी वा ढैय्यामा छन्, उनीहरूले शनिबार व्रत गर्नाले शनि देवको कृपा प्राप्त हुन्छ र कठिनाइहरू कम हुन्छन्।
- व्यवसाय र करियरमा सुधार: जसले व्यवसाय वा जागिरमा अवरोध महसुस गर्छन्, उनीहरूको लागि यो व्रत लाभदायक साबित हुन्छ। व्रतले सफलता मिल्छ र नयाँ अवसरहरू खुल्छन्।
- कानूनी मामिलामा जीत: यदि कसैको अदालत वा अन्य कानूनी मामिलामा अड्चन छ भने शनिबार व्रत गर्नाले अदालतका मामिलामा सफलता मिल्ने सम्भावना बढ्छ।
- पारिवारिक जीवनमा शान्ति: घरमा कलह, झगडा वा अनबन चलिरहेको हो भने यस व्रतले पारिवारिक वातावरणमा शान्ति र समझदारी आउँछ। परिवारका सदस्य मिलेर बस्न थाल्छन्।
- स्वास्थ्यमा सुधार: शनिबार व्रत गर्नाले व्यक्तिको स्वास्थ्यमा पनि सुधार आउँछ र मन प्रसन्न रहन्छ। तनाव र चिन्ता कम हुन्छ।
शनिवारका विशेष मन्त्र
शनिवार मन्त्रको जाप गर्नाले मानसिक शान्ति साथै जीवनका समस्याबाट छुटकारा मिल्छ। तल केही प्रमुख शनि मन्त्रहरू दिइएका छन्:
- बीज मन्त्र:
'ॐ प्रां प्रीं प्रौं सः शनैश्चराय नमः।' - शनि गायत्री मन्त्र:
'ॐ सूर्यपुत्राय विद्महे महाकायाय धीमहि तन्नो मन्दः प्रचोदयात्।' - हनुमान मन्त्र (शनि पीडाबाट बचावको लागि):
'ॐ हं हनुमते नमः।'
यी मन्त्रहरू १०८ पटक जाप गर्नु विशेष फलदायी मानिन्छ।
शनि देव आरती
'जय-जय शनि देव जय-जय शनि देव।
कष्ट निवारण करिए, भक्तहरूको सेव।।
नीलाम्बर धारिण शूलधर काल।
कृपा दृष्टि दिँदै, सबै होई निहाल।।
जय-जय शनि देव जय-जय शनि देव।'
शनिवार यी विशेष कार्य गर्नुहोस्
शनिवारका दिन केही विशेष काम गर्नाले शनि देवको कृपा मिल्छ र जीवनका समस्याहरू कम हुन्छन्। सबैभन्दा पहिला पीपलको रूखलाई जल चढाउनुहोस् र त्यसको मुनि दियो बाल्नुहोस्। पीपलको रूख शनि देवको प्रिय मानिन्छ, त्यसैले यसको सेवा गर्नाले शनिको दशा सुध्रिन्छ। साथै, शनिबार कालो रंगको जनावर जस्तै कालो कुकुर, काली गाई वा कागलाई भोजन गराउनु शुभ मानिन्छ। यसले शनि देव प्रसन्न हुन्छन् र जीवनमा शान्ति आउँछ।
यसबाहेक गरिब र जरुरतमन्दलाई कालो कपडा, कालो तिल वा लोहोको वस्तु दान गर्नुहोस्। यो दानले शनि दोष कम गर्न मद्दत गर्छ। शनिबार हनुमान चालीसा र सुन्दरकाण्डको पाठ पनि धेरै फाइदाजनक हुन्छ। हनुमान जीको भक्तिले शनिको क्रोधशक्ति कम हुन्छ र मनमा सन्तोष र शान्ति कायम रहन्छ। यी सबै काम नियमित रूपमा गर्नाले जीवनमा सफलता र खुशहाली आउँछ।
शनिवार के गर्नु हुँदैन?
शनिवारका दिन केही कुरा गर्नुबाट बच्नु पर्छ ताकि शनि देव प्रसन्न रहून्। सबैभन्दा पहिला, यस दिन लोहो वा कोइलासँग सम्बन्धित नयाँ काम सुरु गर्नुबाट बच्नुहोस्, किनभने यसो गर्नाले समस्याहरू बढ्न सक्छन्। यसबाहेक, शनिबार नङ र कपाल काट्नु ठीक मानिँदैन। यस दिन झूट बोल्नु वा कसैसँग धोका-छल गर्नु बिल्कुल पनि सही होइन। मानिसहरू प्रायः यस दिन निलो वा कालो रङ लगाउँछन्, किनभने यसले शनि देवलाई खुसी पार्छ, तर कसैलाई हेपेर वा अपमान गर्नु राम्रो होइन। त्यसैले शनिबार राम्रो सोच र सही काम गर्नु धेरै जरुरी छ, ताकि जीवनमा खुशहाली कायम रहोस्।
शनिवारको दिन केवल भय वा ग्रह-दोषसँग मात्र जोडिएको छैन, तर यो आत्मनिरीक्षण, तपस्या र न्यायको बाटोमा हिँड्ने दिन हो। यदि व्यक्ति श्रद्धाले शनिदेवको पूजा गर्छ, उहाँका मन्त्रहरूको जाप गर्छ, र आफ्नो कर्म सुधार्छ भने अवश्य पनि उसले जीवनमा स्थायित्व, सफलता र शान्ति प्राप्त गर्दछ। शनिबारको व्रत, पूजा र दानले व्यक्तिलाई नकारात्मक प्रभावबाट बचाउँछ र उसलाई ऊर्जावान बनाउँछ।
```
