भारतीय रेलवे सुरक्षा बल अर्थात् आरपीएफको इतिहासमा पहिलो पटक एक महिला अधिकारीले सर्वोच्च पदको जिम्मेवारी सम्हालेकी छिन्। सन् १९९३ ब्याचकी वरिष्ठ आईपीएस अधिकारी सोनाली मिश्रालाई आरपीएफको नयाँ महानिर्देशकमा नियुक्त गरिएको छ। केन्द्र सरकारको क्याबिनेट नियुक्ति समितिले उनको नामलाई स्वीकृति दिएको छ र अब उनले औपचारिक रूपमा पदभार ग्रहण गरेकी छिन्।
आरपीएफको स्थापना सन् १८८२ मा भएको थियो र त्यसबेलादेखि अहिलेसम्म यसको नेतृत्व सधैँ पुरुष अधिकारीहरूको हातमा रहेको थियो। अब पहिलो पटक यो परम्परालाई तोड्दै एक महिला अधिकारीलाई कमान सुम्पिएको छ।
मध्य प्रदेश क्याडरकी हुन् सोनाली मिश्रा
सोनाली मिश्रा मूल रूपमा मध्य प्रदेश क्याडरकी वरिष्ठ आईपीएस अधिकारी हुन्। उनी ३१ अक्टोबर २०२६ सम्म आरपीएफको महानिर्देशक पदमा नियुक्त भएकी छिन्। यो पदमा नियुक्त हुनासाथ उनले इतिहास रचेकी छिन् र महिला सशक्तिकरणको दिशामा यो एक ठूलो कदम मानिएको छ।
तीन दशकको लामो अनुभव
सोनाली मिश्रालाई पुलिस सेवामा तीन दशकभन्दा बढीको अनुभव छ। उनको पहिचान एक तेज-तर्रार, अनुशासित र कर्तव्यनिष्ठ अधिकारीको रूपमा छ। आरपीएफमा आउनुअघि उनले मध्य प्रदेश पुलिसका धेरै महत्त्वपूर्ण पदहरूमा काम गरेकी छिन्। उनी भोपाल स्थित पुलिस ट्रेनिंग एण्ड रिसर्च इन्स्टिच्यूटमा अतिरिक्त पुलिस महानिर्देशक पदमा थिइन् र मध्य प्रदेश पुलिस अकादमीको निर्देशक पनि रहेकी छिन्।
सीबीआई, बीएसएफ र अन्तर्राष्ट्रिय अनुभव पनि समावेश
सोनाली मिश्राको कार्यक्षेत्र राज्य स्तरमा मात्र सीमित छैन। उनले भारतको केन्द्रीय जाँच एजेन्सी सीबीआई र सीमा सुरक्षा बल अर्थात् बीएसएफमा पनि महत्त्वपूर्ण जिम्मेवारीहरू सम्हालेकी छिन्। यसबाहेक, उनले संयुक्त राष्ट्र संघको कोसोभो शान्ति मिसनमा पनि भारतको प्रतिनिधित्व गरेकी छिन्, जहाँ उनको कार्यको अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रशंसा भयो।
पदभार ग्रहण गर्नासाथ पहिलो निवेदन
आरपीएफको कमान सम्हाल्नासाथ सोनाली मिश्राले सञ्चार माध्यमसँग कुरा गर्दै भनिन् कि उनले दलको आदर्श वाक्य "यशो लभस्व" पूर्ण निष्ठा र समर्पणका साथ जगेर्ना गर्नेछिन्। यो आदर्श वाक्यको अर्थ हो – सतर्कता, साहस र सेवा। उनले सरकार र विभागलाई धन्यवाद दिइन् र यो भूमिकामा आफ्नो सर्वोत्तम योगदान दिने विश्वास व्यक्त गरिन्।
के हुन्छ रेलवे सुरक्षा बलको काम
रेलवे सुरक्षा बल भारतको सबैभन्दा ठूलो सुरक्षा बलहरूमध्ये एक हो, जसको मुख्य काम भारतीय रेलवे नेटवर्कको सुरक्षा सुनिश्चित गर्नु हो। आरपीएफको जिम्मेवारी सम्पूर्ण देशका रेलवे स्टेशनहरू, ट्रेनहरू, यार्डहरू र अन्य रेलवे परिसरहरूको सुरक्षा कायम राख्ने हुन्छ। यसबाहेक यात्रीहरूको सुरक्षा, चोरी रोक्ने, मानव तस्करीमा नजर राख्ने र आतंकवादसँग सम्बन्धित गतिविधिहरूमाथि कारबाही गर्ने पनि यसमा समावेश छ।
महानिर्देशकहरूको तलबमान के हुन्छ
आरपीएफका महानिर्देशक अर्थात् डीजीलाई केन्द्र सरकारको नियम अनुसार तलब दिइन्छ। उनको मूल तलब २ लाख २५ हजार रुपैयाँ प्रति महिना हुन्छ। यसका साथै उनले महंगी भत्ता, घरभाडा भत्ता र अन्य सुविधाहरू पनि पाउँछन्। यो पद भारतीय सुरक्षा बलको सबैभन्दा प्रतिष्ठित र वरिष्ठ पदहरूमध्ये एक मानिन्छ।
महिला नेतृत्वको नयाँ उदाहरण
सोनाली मिश्राको यो नियुक्ति केवल एउटा पदमा भएको परिवर्तन मात्र होइन, तर देशको कानून र व्यवस्था र सुरक्षा एजेन्सीमा महिलाहरूको सहभागिताको प्रतीक हो। आज जब महिलाहरू प्रत्येक क्षेत्रमा आफ्नो उपस्थिति दर्शाउँदै छन्, यस्तो स्थितिमा आरपीएफ जस्तो परम्परागत र पुरुष प्रधान संस्थामा महिला नेतृत्व आउनु एउटा महत्त्वपूर्ण कदम मानिन्छ।
रेलवे नेटवर्कको सुरक्षामा हुनेछ नयाँ परिवर्तन
सोनाली मिश्राको नेतृत्वमा आरपीएफको कामकाजमा नयाँ परिवर्तनहरू अपेक्षित छन्। उनको कार्यशैली, प्राविधिक दृष्टिकोण र महिला सुरक्षा सम्बन्धी जागरूकताले यो दललाई अझ आधुनिक र उत्तरदायी बनाउन सक्छ। विशेष गरी रेलवेमा महिलाहरूको यात्रा सुरक्षित गर्ने दिशामा उनको नेतृत्वबाट धेरै अपेक्षा गरिएको छ।
पदभार ग्रहण समारोहमा देखियो उत्साह
सोनाली मिश्राको पदभार ग्रहण गर्ने कार्यक्रममा धेरै वरिष्ठ अधिकारीहरू र रेलवेका अधिकारीहरू उपस्थित थिए। त्यहाँ कर्मचारी र अधिकारीहरूमा विशेष उत्साह देखिएको थियो। सबैले खुल्ला हृदयले उनको स्वागत गरे र उनको नेतृत्वमा आरपीएफले नयाँ उचाइ हासिल गर्नेछ भन्ने आशा व्यक्त गरे।
