ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੱਧਦੇ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਖ਼ਤਰਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਈ-ਪੈਨ ਕਾਰਡ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਮਦਨ ਕਰ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪੈਨ ਕਾਰਡ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਕੈਮਰਾਂ ਨੇ ਨਵਾਂ ਤਰੀਕਾ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਫਰਜ਼ੀ ਈਮੇਲ ਭੇਜ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਚੋਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਅਲਰਟ ਰਹਿਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਫਰਜ਼ੀ ਈਮੇਲ ਰਾਹੀਂ ਧੋਖਾਧੜੀ
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਯੂਜ਼ਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਈਮੇਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਈ-ਪੈਨ ਕਾਰਡ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਦਾ ਲਿੰਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਿੰਕ 'ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿੱਜੀ ਡੇਟਾ ਚੋਰੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈਸੇ ਵੀ ਕੱਢੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਈਮੇਲ ਨੂੰ ਫਰਜ਼ੀ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਮੇਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਨਾ ਦੇਣ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਲਿੰਕ 'ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ।
ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸਲਾਹ
ਆਮਦਨ ਕਰ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਚੇਤਾਵਨੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਕੈਮਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਕਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਬਣ ਕੇ ਫ਼ੋਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਕਦੇ ਫਰਜ਼ੀ ਲਿੰਕ ਭੇਜ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਮੇਲ ਜਾਂ ਕਾਲਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
• ਸ਼ੱਕੀ ਈਮੇਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਨਾ ਦਿਓ: ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਈਮੇਲ ਭੇਜੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਈ-ਪੈਨ ਕਾਰਡ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਸ 'ਤੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਨਾ ਦਿਓ।
• ਈਮੇਲ ਦੇ ਅਟੈਚਮੈਂਟ ਨੂੰ ਨਾ ਖੋਲ੍ਹੋ: ਫਰਜ਼ੀ ਈਮੇਲ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਟੈਚਮੈਂਟ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡੇ ਡਿਵਾਈਸ ਵਿੱਚ ਮਾਲਵੇਅਰ (malware) ਇੰਸਟਾਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
• ਸ਼ੱਕੀ ਲਿੰਕ 'ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਨਾ ਕਰੋ: ਜੇਕਰ ਈਮੇਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕੀ ਲਿੰਕ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ 'ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚੋ। ਇਸ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਾਂ ਬੈਂਕ ਵੇਰਵੇ ਚੋਰੀ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
• ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਅੱਪਡੇਟ ਕਰੋ: ਆਪਣੇ ਡਿਵਾਈਸ ਅਤੇ ਐਂਟੀਵਾਇਰਸ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅੱਪਡੇਟ ਰੱਖੋ ਤਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਭਾਵਿਤ ਖ਼ਤਰੇ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕੋ।
• ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰੋ: ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਏ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਸਾਈਬਰ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਪੋਰਟਲ 'ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰੋ।
ਫਰਜ਼ੀ ਈਮੇਲ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ?
ਫਰਜ਼ੀ ਈਮੇਲ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਆਸਾਨ ਤਰੀਕੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ ਕਿ ਈਮੇਲ ਦੇ ਡੋਮੇਨ ਨਾਮ (domain name) ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਗੜਬੜੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇ। ਜੇਕਰ ਈਮੇਲ ਭੇਜਣ ਵਾਲੇ ਦਾ ਡੋਮੇਨ ਨਾਮ ਕੁਝ ਅਜੀਬ ਜਾਂ ਸ਼ੱਕੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਨਾ ਖੋਲ੍ਹੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਅਧਿਕਾਰਤ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਈਮੇਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਈਮੇਲ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਬੇਨਤੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰੋ।
ਸਾਈਬਰ ਸਕੈਮ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਦੇ ਉਪਾਅ
• ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕੁਝ ਹੋਰ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
• ਬੈਂਕਿੰਗ ਲੈਣ-ਦੇਣ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿਓ: ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਖਾਤੇ ਤੋਂ ਕੋਈ ਅਣਅਧਿਕਾਰਤ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਆਪਣੇ ਬੈਂਕ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ।
• ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਅਤੇ ਲੈਪਟਾਪ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ: ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਡਿਵਾਈਸ 'ਤੇ ਫਾਇਰਵਾਲ ਅਤੇ ਐਂਟੀਵਾਇਰਸ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਇੰਸਟਾਲ ਕਰੋ।
• ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹੋ: ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਧਾਰ ਨੰਬਰ, ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਜਾਂ ਪਿੰਨ ਕੋਡ ਕਿਸੇ ਅਣਜਾਣ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਨਾ ਕਰੋ।
ਆਖ਼ਰਕਾਰ, ਸਾਵਧਾਨੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਥਿਆਰ ਹੈ
ਅਧਿਕਾਰਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਵਿਭਾਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੂਚਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰੋ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਅਸਮੰਜਸ ਜਾਂ ਧੋਖਾਧੜੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਹਰ ਕਦਮ 'ਤੇ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹੋ। ਇਹ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ ਕਿ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਉਦੇਸ਼ ਤੁਹਾਡੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਚੋਰੀ ਕਰਕੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਈ-ਪੈਨ ਕਾਰਡ ਵਰਗੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਅਸਮਾਨਤਾ ਗਤੀਵਿਧੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਧਿਆਨ ਦਿਓ ਅਤੇ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਕਰੋ।
ਇਸ ਖ਼ਬਰ ਤੋਂ ਇਹ ਸਾਫ਼ ਹੈ ਕਿ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਆਪਣੀਆਂ ਨਾਪਾਕ ਹਰਕਤਾਂ ਨਾਲ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਆਨਲਾਈਨ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤੋ, ਤਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਅਜਿਹੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕੋ।
```
