ਭਾਰਤ ਨੇ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਮਿਸ਼ਨ ਤਹਿਤ ਸਾਲ 2030 ਤੱਕ 5 ਮਿਲੀਅਨ ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਰੋਤਾਂ, ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ, ਭਾਰਤ ਘਰੇਲੂ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗਲੋਬਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਮੋਹਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ: ਭਾਰਤ ਦੀ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਹੁਣ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। 4 ਜਨਵਰੀ 2023 ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ 19,744 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਬਜਟ ਅਲਾਟ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। S&P ਗਲੋਬਲ ਕਮੋਡਿਟੀ ਇਨਸਾਈਟਸ ਦੇ ਸਹਿ-ਚੇਅਰਮੈਨ ਡੇਵ ਅਰਨਸਬਰਗਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਰਪੂਰ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ, ਭਾਰਤ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਊਰਜਾ ਲੋੜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗਲੋਬਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਥਿਤੀ ਹਾਸਲ ਕਰੇਗਾ।
ਊਰਜਾ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ
ਭਾਰਤ ਨੇ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਊਰਜਾ ਨੀਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦਾ ਟੀਚਾ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਊਰਜਾ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਨਿਰਯਾਤਕ ਵੀ ਬਣਨਾ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੀ ਮੰਨਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੋਹਰੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ
S&P ਗਲੋਬਲ ਕਮੋਡਿਟੀ ਇਨਸਾਈਟਸ ਦੇ ਸਹਿ-ਚੇਅਰਮੈਨ ਡੇਵ ਅਰਨਸਬਰਗਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਧਿਆਨ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾਯੋਗ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੀ ਊਰਜਾ ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਗਲੋਬਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਵੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿਸ਼ਵ ਲਈ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 4 ਜਨਵਰੀ 2023 ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ 19,744 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਬਜਟ ਅਲਾਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਲ 2030 ਤੱਕ 5 ਮਿਲੀਅਨ ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਭਰਪੂਰਤਾ ਹੈ। ਸੂਰਜੀ ਅਤੇ ਪੌਣ ਊਰਜਾ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਣਗੇ। ਉਦਯੋਗਿਕ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਬਣਾਏਗੀ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਘਰੇਲੂ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਗਤੀ ਮਿਲੇਗੀ
ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗਤੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਰਮਿਆਨ ਤਾਲਮੇਲ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਸਪਲਾਈ ਚੇਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਭਾਈਵਾਲ ਇਕੱਠੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਖੇਤਰ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧੇਗਾ।
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਯੋਜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ। 11 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ, ਕੇਂਦਰੀ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ R&D ਸੰਮੇਲਨ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ 100 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਫੰਡਿੰਗ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਤਹਿਤ, ਹਰੇਕ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਨੂੰ ਪਾਇਲਟ ਪੱਧਰ 'ਤੇ 5 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ
ਇਸ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ 25 ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਜ਼ਰ ਨਿਰਮਾਣ, ਨਕਲੀ ਬੁੱਧੀ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਅਨੁਕੂਲਤਾ (ਆਪਟੀਮਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ) ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਹੱਲ ਵਰਗੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਹ ਪਹਿਲ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨੂੰ ਖੋਜ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੇਗੀ।
ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਨਜ਼ਰ
ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਫ਼ ਊਰਜਾ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਯਾਤਰਾ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹੁਣ ਹਰੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਖੇਤਰ ਦਾ ਉੱਭਰਦਾ ਨੇਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
