ਨਾਸਾ ਦੀ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਨਿਕੋਲ ਏਅਰਜ਼ ਨੇ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਤੂਫ਼ਾਨ ਦੇ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਦੁਰਲੱਭ ਲਾਲ ਸਪ੍ਰਾਈਟ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਲਈ, ਜੋ ਕਿ ਉੱਪਰੀ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੀ ਇੱਕ ਰਹੱਸਮਈ ਬਿਜਲਈ ਘਟਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਸਾ ਦੀ ਸਪ੍ਰਾਈਟਕਿਊਲਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਈ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਡਾਟਾ ਸਾਬਤ ਹੋਈ।
Space: ਪੁਲਾੜ ਤੋਂ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਅਨੋਖੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਲ ਜੁੜ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੁਲਾਈ 2025 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ, ਨਾਸਾ ਦੀ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਨਿਕੋਲ "ਵੇਪਰ" ਏਅਰਜ਼ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ (ISS) ਤੋਂ ਇੱਕ ਤੂਫ਼ਾਨ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦੁਰਲੱਭ ਲਾਲ ਸਪ੍ਰਾਈਟ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਖਿੱਚੀ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਉਤਸ਼ਾਹਜਨਕ ਪਲ ਸਾਬਤ ਹੋਈ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਪ੍ਰਾਈਟਸ ਅੱਜ ਵੀ ਵਾਯੂਮੰਡਲੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਮਝੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ।
ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ 'ਸਪ੍ਰਾਈਟ'?
ਸਪ੍ਰਾਈਟ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਬਿਜਲਈ ਘਟਨਾ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਬਿਜਲੀ ਡਿੱਗਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਪਰੀ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ 50 ਤੋਂ 80 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਚਮਕ ਸਿਰਫ਼ ਕੁਝ ਮਿਲੀਸਕਿੰਟ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਪ੍ਰਾਈਟਸ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਿਜਲੀ ਡਿੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਰਜਦੇ ਬੱਦਲਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੰਗੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਿਕੋਲ ਏਅਰਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਲਈ ਗਈ ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਸਪ੍ਰਾਈਟ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਉਲਟੀ ਛਤਰੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਲਾਲ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਚਮਕ ਦੇ ਨਾਲ ਬੇਹੱਦ ਆਕਰਸ਼ਕ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।
ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ (ISS) ਤੋਂ ਮਿਲਿਆ ਅਦਭੁਤ ਦ੍ਰਿਸ਼
ਨਿਕੋਲ ਏਅਰਜ਼ ਜਦੋਂ 250 ਮੀਲ (ਲਗਭਗ 400 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਉਸਨੇ ਇਹ ਅਦਭੁਤ ਘਟਨਾ ਮੈਕਸੀਕੋ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦੇ ਤੂਫਾਨੀ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖੀ। ਪੁਲਾੜ ਤੋਂ ਬੱਦਲਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਛਿਣਭੰਗਰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਜਿੱਥੋਂ ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਲਪਕਾਲਿਕ ਅਤੇ ਰਹੱਸਮਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਵਜ੍ਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਲਾੜ ਤੋਂ ਲਈ ਗਈ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਸਪ੍ਰਾਈਟ ਰਿਸਰਚ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਉਪਲਬਧੀ ਮੰਨੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਸਪ੍ਰਾਈਟਕਿਊਲਰ: ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਆਮ ਜਨਤਾ ਦਾ ਮੇਲ
ਨਾਸਾ ਦੀ ਸਪ੍ਰਾਈਟਕਿਊਲਰ (Spriteacular) ਨਾਮਕ ਨਾਗਰਿਕ-ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਸਪ੍ਰਾਈਟਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉੱਪਰੀ ਵਾਯੂਮੰਡਲੀ ਘਟਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਡਾਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੈਮਰਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਆਮ ਲੋਕ ਵੀ ਭਾਗ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਭੇਜ ਸਕਦੇ ਹਨ। 2022 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਇਸ ਪਹਿਲ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ 21 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 800 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਗਰਿਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੁੱਲ 360 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਪ੍ਰਾਈਟ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਪੁਲਾੜ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ISS ਤੋਂ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜਦੋਂ ਬੱਦਲਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਪ੍ਰਾਈਟਸ ਦੀ ਬਣਤਰ, ਫੈਲਾਅ ਅਤੇ ਰੰਗ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਵਜ੍ਹਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਨਾਸਾ ਦੇ ਕਈ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਨਿਯਮਿਤ ਰੂਪ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸਪ੍ਰਾਈਟਸ ਸਿਰਫ਼ ਧਰਤੀ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ
ਸਪ੍ਰਾਈਟਸ ਸਿਰਫ਼ ਧਰਤੀ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਹੋਰ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਨਾਸਾ ਦੇ ਜੂਨੋ ਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਬ੍ਰਹਿਸਪਤੀ ਗ੍ਰਹਿ 'ਤੇ ਵੀ ਸਪ੍ਰਾਈਟਸ ਵਰਗੀਆਂ ਚਮਕਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਸਾਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਬਾਰੇ ਨਵੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਪ੍ਰਾਈਟਸ 'ਤੇ ਖੋਜ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ
ਅੱਜ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਪ੍ਰਾਈਟਸ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਾਲ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨਕਾਲ ਕਿੰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਜਾਂ ਜਲਵਾਯੂ 'ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਤਸਵੀਰ, ਹਰ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਹੱਸਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਿਕੋਲ ਏਅਰਜ਼ ਦੀ ਤਸਵੀਰ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੁਰਲੱਭ ਲਾਲ ਸਪ੍ਰਾਈਟ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਨਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ।
