ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ ਤਾਂ ਮੂਰਖਤਾ ਭਰੇ ਕੰਮ ਹੀ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਵਾਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਸਾਰੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ। ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ੇਖ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਝੱਜਰ ਦਾ ਨਵਾਬ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਤੋਂ ਘੁੰਮਣ ਨਿਕਲ ਗਿਆ। ਉਸਦੀ ਗ਼ੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਰਾਜ ਦਾ ਕੰਮਕਾਜ ਸੰਭਾਲਣ ਲੱਗਾ। ਨਵਾਬ ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਸ਼ੇਖ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇਹੀ ਗੱਲ ਘੁੰਮਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰਾ ਭਰਾ, ਯਾਨੀ ਕਿ ਨਵਾਬ, ਇਸਨੂੰ ਇੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਹਿਮੀਅਤ ਕਿਉਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਕੋਈ ਕੰਮ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਅਤੇ ਇਹ ਕੰਮਚੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੈ।
ਇਸੇ ਸੋਚ ਦੇ ਕਾਰਨ ਝੱਜਰ ਦੇ ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਸ਼ੇਖ ਨਾਲ ਬੁਰਾ ਸਲੂਕ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੌਕਾ ਮਿਲਣ ਤੇ ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ ਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢੀਆਂ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, "ਅਸਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈ, ਜੋ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਕੰਮ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਕੰਮ ਵੀ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।" ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ, "ਤੂੰ ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਤਬੇਲੇ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਬੰਨ੍ਹਦਾ। ਕੋਈ ਸਮਾਨ ਚੁੱਕਦੇ ਸਮੇਂ ਤੇਰੇ ਪੈਰ ਕੰਬਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਮਨ ਲਗਾ ਕੇ ਕਰਦਾ? ਜਵਾਬ ਦੇ।" ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ ਨੂੰ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢਦੇ ਸੁਣ ਕੇ ਬਹੁਤ ਹੱਸੇ। ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਅਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉੱਤੇ ਹੱਸਦੇ ਦੇਖ ਕੇ ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ ਚੁੱਪਚਾਪ ਸਭਾ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਗਿਆ।
ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੇਖ ਰਾਜਮਹਿਲ ਦੇ ਅੱਗਿਓਂ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਉਸ ਉੱਤੇ ਪੈਂਦੇ ਹੀ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਬੁਲਾ ਲਿਆ। ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਸ਼ੇਖ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, "ਜਲਦੀ ਜਾ ਕੇ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਵੈਦ ਲੈ ਕੇ ਆ। ਸਾਡੀ ਬੇਗਮ ਦੀ ਸਿਹਤ ਖ਼ਰਾਬ ਹੈ।" ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਹਿਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ ਵੈਦ ਲੱਭਣ ਨਿਕਲ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਦੇਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਖ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਵੈਦ ਅਤੇ ਕਬਰਾਂ ਪੁੱਟਣ ਵਾਲੇ ਕਾਮਿਆਂ ਨਾਲ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਮਹਿਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕਬਰਾਂ ਪੁੱਟਣ ਦੇ ਕੰਮ 'ਤੇ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਛੋਟਾ ਨਵਾਬ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਅਤੇ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, "ਮੈਂ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਵੈਦ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਸੀ। ਤੂੰ ਕੌਣ ਹੈਂ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ਕਬਰਾਂ ਪੁੱਟ ਰਿਹਾ ਹੈਂ? ਇੱਥੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵੀ ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ।"
ਇਹ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਜਨਾਬ! ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਬਰਾਂ ਪੁੱਟਣ ਲਈ ਲਗਾਇਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਅਸਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਕੰਮ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਵੀ ਤੁਹਾਡੀ ਬੇਗਮ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਾਰੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਕੰਮ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।" ਇਹ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਛੋਟਾ ਨਵਾਬ ਮਹਿਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲਾ ਰੱਖਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਰਾਜ ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਮਜ਼ਾ ਸ਼ਤਰੰਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲਈ ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੋ ਕੋਈ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਝੂਠ ਬੋਲ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਇਨਾਮ ਵਜੋਂ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਹਜ਼ਾਰ ਮੋਹਰਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ।
ਇਹ ਐਲਾਨ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਝੂਠ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਝੂਠੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, "ਸਰਕਾਰ! ਮੈਂ ਮੱਝ ਦੇ ਆਕਾਰ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੀਆਂ ਕੀੜੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਵੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਜੋ ਮੱਝਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।" ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਹਾਂ, ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।" ਫਿਰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਝੂਠੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਮੈਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉੱਡ ਕੇ ਚੰਦਰਮਾ ਤੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਵੇਰ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਮੈਂ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।" ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਸ਼ਾਇਦ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਜਾਦੂਈ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।" ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਝੂਠ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਮੋਟੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਮੈਂ ਖਰਬੂਜੇ ਦਾ ਬੀਜ ਨਿਗਲ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਮੇਰੇ ਪੇਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਖਰਬੂਜਾ ਉੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਇੱਕ ਖਰਬੂਜਾ ਪੱਕ ਕੇ ਫਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਪੇਟ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ।"
ਇਹ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੀ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਹੈ? ਤੂੰ ਕੋਈ ਚਮਤਕਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਾਲਾ ਬੀਜ ਖਾਧਾ ਹੋਣਾ ਹੈ।" ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਝੂਠ ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ ਨੇ ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, "ਸਰਕਾਰ! ਜੇ ਤੁਹਾਡੀ ਆਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਵੀ ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੋਈ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਿਖਾਵਾਂ।" ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਉਸਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ, "ਤੂੰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾ?" ਇੰਨਾ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ ਜ਼ੋਰ-ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਚੀਕਣ ਲੱਗਾ, "ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡਾ ਬੇਵਕੂਫ਼ ਇਸ ਪੂਰੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਗੱਦੀ ਛੱਡ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ 'ਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।" ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਪੂਰੀ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਛਾ ਗਈ। ਫਿਰ ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, "ਇਸ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰੋ।" ਫਿਰ ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, "ਤੂੰ ਤੁਰੰਤ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਸਿਰ ਕੱਟ ਕੇ ਵੱਖ ਕਰ ਦੇਵਾਂਗਾ।"
ਇਹ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ ਨੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, "ਸਜ਼ਾ ਆਖਿਰ ਕਿਸ ਗੱਲ ਦੀ? ਇੱਥੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਝੂਠ ਬੋਲਣਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਹੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੀ ਕੋਈ ਮੇਰੇ ਝੂਠ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਝੂਠ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁਝ ਨਾ ਸਮਝੋ। ਇਹ ਸਭ ਤਾਂ ਮੈਂ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਕਿਹਾ ਹੈ।" ਛੋਟਾ ਨਵਾਬ ਸੋਚਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਇਸਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਝੂਠ ਬੋਲਿਆ ਸੀ ਜਾਂ ਹੁਣ ਝੂਠ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕੁਝ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਕੁਝ ਦੇਰ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, "ਤੂੰ ਜਿੰਨਾ ਬੇਵਕੂਫ਼ ਹੈਂ, ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਸੀ, ਤੂੰ ਉੰਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਤੂੰ ਇਹ ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਿੱਤ ਗਿਆ। ਤੇਰੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡਾ ਝੂਠ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਬੋਲਿਆ।" ਆਪਣੀ ਬੁੱਧੀ ਨਾਲ ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ ਨੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਿੱਤ ਕੇ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਹਜ਼ਾਰ ਮੋਹਰਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਹ ਆਪਣਾ ਇਨਾਮ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਸੋਚਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਛੋਟਾ ਨਵਾਬ ਤਾਂ ਬੇਵਕੂਫ਼ ਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੱਚਾਈ ਨਾਲ ਮੈਂ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਨਾਮ ਵੀ ਮਿਲਿਆ।
ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ – ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹਰ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵੀ ਅਪਮਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸਮਰੱਥਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
