ਵਟਸਐਪ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 98 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਾਤੇ ਕੀਤੇ ਬੈਨ

ਵਟਸਐਪ ਨੇ ਜੂਨ 2025 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 98 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਾਤੇ (accounts) ਬੈਨ (ban) ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੱਖਾਂ ਯੂਜ਼ਰਾਂ (users) ਨੂੰ ਪਲੇਟਫਾਰਮ (platform) ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ, ਫੇਕ ਨਿਊਜ਼ (fake news) ਅਤੇ ਸਪੈਮ (spam) ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ (activities) ਕਾਰਨ ਹਟਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਡਿਜੀਟਲ ਮੀਡੀਆ ਐਥਿਕਸ ਕੋਡ 2021 (Digital Media Ethics Code 2021) ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੀਤੀ ਹੈ।

WhatsApp: ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਇੰਸਟੈਂਟ ਮੈਸੇਜਿੰਗ ਐਪ (instant messaging app) ਵਟਸਐਪ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਵੱਡੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜੂਨ 2025 ਵਿੱਚ 98 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰਤੀ ਯੂਜ਼ਰਾਂ ਦੇ ਖਾਤੇ ਬੈਨ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਆਪਣੀ ਮਾਸਿਕ ਅਨੁਪਾਲਨ ਰਿਪੋਰਟ (monthly compliance report) ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਦਮ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਗਲਤ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ, ਫੇਕ ਨਿਊਜ਼ ਅਤੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਐਕਸ਼ਨ (action) ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਕੀ ਹੈ ਇਹ ਘਟਨਾ?

ਮੈਟਾ (Meta) ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਵਾਲੀ ਵਟਸਐਪ ਨੇ ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 98,29,000 ਖਾਤੇ ਬੈਨ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ 19.79 ਲੱਖ ਖਾਤੇ ਅਜਿਹੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯੂਜ਼ਰਾਂ ਨੇ ਖੁਦ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਖਾਤੇ ਵਟਸਐਪ ਦੇ ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਿਸਟਮ (automated abuse detection system) ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਚਾਣੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ, ਬੈਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖਾਤੇ ਸਪੈਮ ਮੈਸੇਜਿੰਗ (spam messaging), ਝੂਠੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਾਂ ਮੰਚ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਸਬੰਧਤ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ (activities) ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਡਿਜੀਟਲ ਮੀਡੀਆ ਐਥਿਕਸ ਕੋਡ, 2021 ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ (social media platforms) ਨੂੰ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਰਿਪੋਰਟ (transparency report) ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

16 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੂਜ਼ਰਾਂ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ

ਵਟਸਐਪ ਨੂੰ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 23,596 ਯੂਜ਼ਰਾਂ (users) ਤੋਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 16,069 ਬੇਨਤੀਆਂ (requests) ਸਿਰਫ਼ ਖਾਤਾ ਬੈਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਟਸਐਪ ਨੇ ਕੁੱਲ 1,001 ਖਾਤਿਆਂ (accounts) ਵਿੱਚ ਸਿੱਧਾ ਐਕਸ਼ਨ (action) ਲਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 756 ਖਾਤਿਆਂ 'ਤੇ ਬੈਨ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚੇਤਾਵਨੀ, ਨਿਗਰਾਨੀ (monitoring) ਜਾਂ ਹੋਰ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਗਏ।

ਤਿੰਨ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਬੈਨ ਸਿਸਟਮ

ਵਟਸਐਪ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ, ਉਹ 'ਥ੍ਰੀ-ਸਟੇਜ ਅਬਿਊਜ਼ ਡਿਟੈਕਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ' (three-stage abuse detection system) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਪੜਾਅ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:

1. ਖਾਤਾ ਸੈਟਅਪ ਸਟੇਜ: ਇਸ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਨਵਾਂ ਖਾਤਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਸ਼ੱਕੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
2. ਮੈਸੇਜਿੰਗ ਸਟੇਜ: ਭੇਜੇ ਗਏ ਮੈਸੇਜਾਂ (messages) ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਨਿਯਮਿਤਤਾ ਮਿਲਣ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਐਕਸ਼ਨ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
3. ਰੀਐਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਫੀਡਬੈਕ ਸਟੇਜ: ਯੂਜ਼ਰਾਂ (users) ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਰਿਪੋਰਟ ਅਤੇ ਨੈਗੇਟਿਵ (negative) ਫੀਡਬੈਕ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕੰਪਨੀ ਆਟੋਮੈਟਿਕ (automated) ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ੱਕੀ ਖਾਤੇ ਬੈਨ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ

ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨਵੇਂ ਆਈਟੀ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ (social media) ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੂਜ਼ਰ (users) ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਮਾਸਿਕ ਅਨੁਪਾਲਨ ਰਿਪੋਰਟ (monthly compliance report) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਯੂਜ਼ਰਾਂ (users) ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਟਸਐਪ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ, ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਯੂਜ਼ਰ (user) ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਖਾਤਾ ਬੈਨ (ban) ਕਰਨਾ ਗਲਤ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ 'ਗ੍ਰੀਵੈਂਸ ਅਪੀਲੇਟ ਕਮੇਟੀ' (Grievance Appellate Committee) ਵਿੱਚ ਅਪੀਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਠੋਸ ਕਾਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਖਾਤਾ ਬੈਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।

ਕਿਉਂ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਇਹ ਕਦਮ?

ਫੇਕ ਨਿਊਜ਼, ਸਪੈਮ (spam), ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ (cyber bullying) ਅਤੇ ਔਨਲਾਈਨ ਫਰੌਡ (online fraud) ਵਰਗੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਵਟਸਐਪ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਗਰੁੱਪ (groups) ਤਿਆਰ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਫਵਾਹਾਂ, ਨਫ਼ਰਤ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਬਣਾਵਟੀ ਸਕੀਮਾਂ ਛੇਤੀ ਹੀ ਵਾਇਰਲ (viral) ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਪਨੀ ਲਗਾਤਾਰ ਨਿਗਰਾਨੀ ਸਿਸਟਮ (monitoring system) ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮਤ ਹੈ ਕਿ, ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ (social media) ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ (technology) ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵੀ ਵਧਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਿਰਫ ਮਸ਼ੀਨ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋਣ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।

ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਯੂਜ਼ਰਾਂ ਨੂੰ?

ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਵਟਸਐਪ ਖਾਤਾ (WhatsApp account) ਬਿਨਾਂ ਕਾਰਨ ਬੈਨ (ban) ਹੋਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਨਾ ਘਬਰਾਓ। ਤੁਸੀਂ ਵਟਸਐਪ ਸਪੋਰਟ ਟੀਮ (WhatsApp support team) ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਸਮੀਖਿਆ ਬੇਨਤੀ (review request) ਦਰਜ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਖਾਤਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਯਾਦ ਰੱਖੋ:

• ਅਣਜਾਣ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾ ਕਰੋ।
• ਫਾਰਵਰਡ (forward) ਕੀਤੇ ਗਏ ਮੈਸੇਜ (message) ਜਾਂਚ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੇਅਰ ਨਾ ਕਰੋ।
• ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਪੈਮ ਗਤੀਵਿਧੀ (spam activity) ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੋ।
• ਗਰੁੱਪ ਐਡਮਿਨ (group admin) ਹੋ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰੋ।