દિલ્હી સરકારે પ્રદૂષણ નિયંત્રણ હેઠળ મોટું પગલું ભરતાં 1 નવેમ્બરથી દિલ્હીમાં બિન-BS VI વાણિજ્યિક માલવાહક વાહનોના પ્રવેશ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. આ આદેશ વાયુ ગુણવત્તા વ્યવસ્થાપન આયોગ (CAQM)ના નિર્દેશ પર જારી કરવામાં આવ્યો છે. ફક્ત BS-VI, CNG, LNG અને ઇલેક્ટ્રિક વાહનો જ દિલ્હીમાં પ્રવેશ કરી શકશે.
Delhi Pollution: દિલ્હીમાં વધતા વાયુ પ્રદૂષણ પર નિયંત્રણ માટે સરકારે કડક પગલું ભર્યું છે. 1 નવેમ્બર 2025 થી દિલ્હીમાં BS-VI ઉત્સર્જન ધોરણો પૂરા ન કરતા દિલ્હીની બહાર રજિસ્ટર્ડ વાણિજ્યિક માલવાહક વાહનોની એન્ટ્રી સંપૂર્ણપણે પ્રતિબંધિત રહેશે. આ નિર્દેશ વાયુ ગુણવત્તા વ્યવસ્થાપન આયોગ (CAQM)ના આદેશ પર લાગુ કરવામાં આવ્યો છે. પરિવહન વિભાગે જણાવ્યું કે ફક્ત BS-VI, CNG, LNG અને ઇલેક્ટ્રિક વાહનો જ દિલ્હીમાં પ્રવેશ કરી શકશે, જ્યારે BS-IV ડીઝલ વાહનોને 31 ઓક્ટોબર 2026 સુધી મર્યાદિત છૂટ આપવામાં આવી છે.
પ્રદૂષણ નિયંત્રણ માટે સરકારનું કડક પગલું
દર વર્ષે ઓક્ટોબરથી જાન્યુઆરી દરમિયાન દિલ્હીની હવા ઝેરી બની જાય છે. પરાળ બાળવા, હવામાનની સ્થિતિ અને વાહનોમાંથી નીકળતા ધુમાડાને કારણે વાયુ ગુણવત્તા સૂચકાંક (AQI) જોખમી સ્તર સુધી પહોંચી જાય છે. આવી સ્થિતિમાં, સરકારે આ વખતે અગાઉથી તૈયારી કરીને કડક પગલાં લીધા છે. હવે ફક્ત BS-VI ધોરણો ધરાવતા વાણિજ્યિક વાહનોને જ દિલ્હીમાં આવવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે.
CAQMનું કહેવું છે કે દિલ્હીમાં વાયુ પ્રદૂષણનું મુખ્ય કારણ જૂના ડીઝલ વાહનો છે. આ વાહનો વધુ માત્રામાં કાર્બન, નાઇટ્રોજન ઓક્સાઇડ અને સૂક્ષ્મ કણોનું ઉત્સર્જન કરે છે, જેનાથી હવામાં ઝેરી તત્વોની માત્રા વધી જાય છે.
1 નવેમ્બરથી લાગુ પડશે પ્રતિબંધ
દિલ્હી પરિવહન વિભાગ દ્વારા જારી કરાયેલી જાહેર નોટિસમાં સ્પષ્ટપણે કહેવામાં આવ્યું છે કે 1 નવેમ્બરથી દિલ્હીની સરહદો પર કડક દેખરેખ રાખવામાં આવશે. આ તારીખ પછી દિલ્હીની બહાર રજિસ્ટર થયેલ કોઈ પણ બિન-BS VI વાણિજ્યિક માલવાહક વાહન રાજધાનીમાં પ્રવેશ કરી શકશે નહીં. ફક્ત તે જ વાહનો દિલ્હીમાં આવી શકશે જે BS-VI ઉત્સર્જન ધોરણોનું પાલન કરે છે.
આ આદેશ મુખ્યત્વે દિલ્હી-એનસીઆરમાં ચાલતા ડીઝલ ટ્રકો અને માલવાહક વાહનો પર લાગુ પડશે. વિભાગે તમામ પરિવહન કંપનીઓ અને વાહન માલિકોને વિનંતી કરી છે કે તેઓ શક્ય તેટલી વહેલી તકે તેમના વાહનોને BS-VI શ્રેણીમાં અપગ્રેડ કરી લે જેથી તેમને કોઈ અસુવિધાનો સામનો ન કરવો પડે.
કયા વાહનોને મળશે છૂટ?
સરકારે આ આદેશમાં કેટલાક વાહનોને છૂટ આપી છે. દિલ્હીમાં પહેલાથી જ નોંધાયેલા વાણિજ્યિક માલવાહક વાહનો આ પ્રતિબંધમાંથી મુક્ત રહેશે. આ ઉપરાંત, BS-VI ધોરણોવાળા ડીઝલ વાહનો, CNG, LNG અને ઇલેક્ટ્રિક વાહનો કોઈપણ અડચણ વિના દિલ્હીમાં પ્રવેશ કરી શકશે.
જ્યારે, દિલ્હીની બહાર રજિસ્ટર્ડ BS-IV વાણિજ્યિક ડીઝલ વાહનોને 31 ઓક્ટોબર 2026 સુધી મર્યાદિત સમય માટે છૂટ આપવામાં આવી છે. એટલે કે, આ તારીખ પછી ફક્ત BS-VI અનુપાલન ધરાવતા વાહનોને જ દિલ્હીમાં આવવાની મંજૂરી મળશે.
શું છે BS-VI ધોરણો?
BS-VI એટલે કે ભારત સ્ટેજ-6 ઉત્સર્જન ધોરણો, વાહનોમાંથી નીકળતા પ્રદૂષણને નિયંત્રિત કરવા માટે બનાવવામાં આવેલા નિયમો છે. આ ધોરણો યુરો-6 ઉત્સર્જન ધોરણો સમાન છે, જે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે અપનાવવામાં આવ્યા છે. BS-VI એન્જિનવાળા વાહનોમાંથી નીકળતો ધુમાડો જૂના વાહનોની સરખામણીમાં ઘણો ઓછો હોય છે. આ એન્જિનમાં સલ્ફરની માત્રા પણ ઓછી હોય છે, જેનાથી હવામાં પ્રદૂષણ ઘટે છે.
સરકાર માને છે કે જો દિલ્હી અને એનસીઆરમાં ફક્ત BS-VI ધોરણોવાળા વાહનો ચાલશે તો હવામાં ઝેરી કણોની માત્રામાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થશે.
શા માટે આ નિર્ણય જરૂરી છે?
દિલ્હીની હવા દર વર્ષે શિયાળામાં દમ ઘૂંટી નાખે તેવી બની જાય છે. હવામાન ઠંડું થતાં જ હવાની ગતિ ઓછી થઈ જાય છે, જેનાથી પ્રદૂષક તત્વો ઉપર ઉડી શકતા નથી અને વાતાવરણમાં જમા થઈ જાય છે. આ ઉપરાંત, પરાળ બાળવા અને ઔદ્યોગિક ધુમાડાની અસર પણ વધી જાય છે. પરિણામ એ આવે છે કે AQI 400 થી 500 સુધી પહોંચી જાય છે જે ગંભીર શ્રેણીમાં આવે છે.
આને ધ્યાનમાં રાખીને, સરકારે વાહનો દ્વારા થતા ઉત્સર્જનને નિયંત્રિત કરવા પર ભાર મૂક્યો છે. BS-VI ધોરણો લાગુ કરવાથી નાઇટ્રોજન ઓક્સાઇડ અને પાર્ટિક્યુલેટ મેટર જેવા હાનિકારક વાયુઓના ઉત્સર્જનમાં ભારે ઘટાડો થશે.
CAQM અને દિલ્હી સરકારની સંયુક્ત પહેલ
વાયુ ગુણવત્તા વ્યવસ્થાપન આયોગ (CAQM) અને દિલ્હી સરકાર સતત આ દિશામાં કામ કરી રહ્યા છે. દર વર્ષે શિયાળાની ઋતુમાં ગ્રેડેડ રિસ્પોન્સ એક્શન પ્લાન (GRAP) લાગુ કરવામાં આવે છે, જેના હેઠળ બાંધકામના કામો પર રોક, શાળાઓની રજાઓ અને જૂના વાહનો પર પ્રતિબંધ જેવા પગલાં લેવામાં આવે છે.
આ વખતે સરકારે અગાઉથી જ બિન-BS VI વાહનો પર રોક લગાવીને પ્રદૂષણ પર અંકુશ મેળવવાની દિશામાં સક્રિય પહેલ કરી છે. અધિકારીઓ અનુસાર, સરહદો પર વાહનોની તપાસ વધારવામાં આવશે અને નિયમોનો ભંગ કરનારાઓ પર ભારે દંડ લાદવામાં આવશે.
