ભારતીય વાયુસેનાની તાકાતમાં વધુ વધારો કરવા માટે રક્ષા મંત્રાલય ટૂંક સમયમાં મીડિયમ ટ્રાન્સપોર્ટ એરક્રાફ્ટ (MTA) ની ખરીદી પ્રક્રિયા શરૂ કરવાની તૈયારીમાં છે.
નવી દિલ્હી: ભારતીય વાયુસેના (IAF) ની વ્યૂહાત્મક ક્ષમતા અને હવાઈ પરિવહન શક્તિમાં મોટો વધારો થવા જઈ રહ્યો છે. રક્ષા મંત્રાલય ટૂંક સમયમાં લગભગ 80 મીડિયમ ટ્રાન્સપોર્ટ એરક્રાફ્ટ (MTA) ની ખરીદી પ્રક્રિયા શરૂ કરવા જઈ રહ્યું છે. આ ખરીદી ‘મેક ઇન ઇન્ડિયા’ પહેલ હેઠળ થશે, જેનાથી માત્ર વાયુસેનાની તાકાત જ નહીં વધે પરંતુ ભારતની સંરક્ષણ ઉત્પાદન આત્મનિર્ભરતા (આત્મનિર્ભર ભારત) ને પણ નવી દિશા મળશે.
સૂત્રો અનુસાર, ડિસેમ્બર 2025 ના અંત સુધીમાં સંરક્ષણ અધિગ્રહણ પરિષદ (DAC) માંથી આ પ્રોજેક્ટને મંજૂરી મળવાની સંભાવના છે. આ પછી, આવતા વર્ષે જાન્યુઆરીમાં ટેન્ડર પ્રક્રિયા ઔપચારિક રીતે શરૂ કરવામાં આવશે.
ત્રણ દેશોની કંપનીઓ વચ્ચે થશે સ્પર્ધા
સંરક્ષણ સોદાની દોડમાં ત્રણ મુખ્ય આંતરરાષ્ટ્રીય વિમાન નિર્માતા કંપનીઓ સામેલ છે —
- અમેરિકાની લોકહીડ માર્ટિન (Lockheed Martin) પોતાના C-130J સુપર હર્ક્યુલસ વિમાન સાથે સ્પર્ધામાં છે.
- બ્રાઝિલની એમ્બ્રેયર (Embraer) પોતાનું KC-390 મિલેનિયમ એરક્રાફ્ટ ઓફર કરી રહી છે.
- યુરોપની એરબસ ડિફેન્સ એન્ડ સ્પેસ (Airbus Defence and Space) એ પોતાના A400M વિમાનનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે.
આ ત્રણેય કંપનીઓ વચ્ચેની ટક્કર અત્યંત કડક માનવામાં આવી રહી છે, કારણ કે ભારતીય વાયુસેનાને એવા વિમાનોની જરૂર છે જે 18 થી 30 ટન કાર્ગો લઈ જવામાં સક્ષમ હોય અને વિવિધ યુદ્ધક્ષેત્રોમાં ઝડપથી તૈનાતી કરી શકે.
‘મેક ઇન ઇન્ડિયા’ હેઠળ બનશે ઉત્પાદન કેન્દ્ર
આ સોદો ‘મેક ઇન ઇન્ડિયા’ નીતિ હેઠળ કરવામાં આવશે. પસંદ કરાયેલી કંપનીએ ભારતમાં જ એક પ્રોડક્શન લાઇન સ્થાપિત કરવી પડશે, જેથી ભવિષ્યમાં વિમાનોનું નિર્માણ અને મેન્ટેનન્સ અહીં જ થઈ શકે. આ પગલાથી ભારત વિદેશી નિર્ભરતા ઘટાડશે એટલું જ નહીં, પરંતુ ઘરેલું સંરક્ષણ ઉત્પાદન ઉદ્યોગને પણ મજબૂત કરશે. અનુમાન છે કે આ પરિયોજનાથી દેશમાં હજારો રોજગારની તકો ઊભી થશે અને સંરક્ષણ ટેકનોલોજી ટ્રાન્સફર (Technology Transfer) ને પણ પ્રોત્સાહન મળશે.
આ ટેન્ડર પ્રક્રિયામાં વિદેશી કંપનીઓએ ભારતીય ભાગીદારો સાથે મળીને બોલી લગાવી છે: લોકહીડ માર્ટિને ટાટા એડવાન્સ્ડ સિસ્ટમ્સ લિમિટેડ (TASL) સાથે ભાગીદારી કરી છે. એમ્બ્રેયરે મહિન્દ્રા એન્ડ મહિન્દ્રા સાથે મળીને પ્રસ્તાવ રજૂ કર્યો છે. જ્યારે એરબસે હજુ સુધી ઔપચારિક રીતે પોતાની ભાગીદારીની જાહેરાત કરી નથી, તેમ છતાં તે ભારતમાં C-295 ટ્રાન્સપોર્ટ એરક્રાફ્ટ પ્રોજેક્ટ પર પહેલેથી જ કામ કરી રહી છે.
ઉલ્લેખનીય છે કે એરબસ અને ટાટા એડવાન્સ્ડ સિસ્ટમ્સ લિમિટેડ (TASL) ભારતીય વાયુસેના માટે 56 C-295 ટ્રાન્સપોર્ટ વિમાનના નિર્માણ પર ₹21,935 કરોડના પ્રોજેક્ટમાં સાથે કામ કરી રહ્યા છે.
ભારતીય વાયુસેનાની જરૂરિયાતો
ભારતીય વાયુસેનાની વર્તમાન પરિવહન ક્ષમતામાં C-17 ગ્લોબમાસ્ટર, C-130J સુપર હર્ક્યુલસ, અને જૂના An-32 વિમાનો સામેલ છે. આમાંથી ઘણા વિમાનો જૂના થઈ ચૂક્યા છે અને મર્યાદિત કાર્ગો ક્ષમતા ધરાવે છે. નવી MTA પરિયોજના હેઠળ વાયુસેનાને એવા વિમાનો મળશે જે હાઈ એલ્ટીટ્યુડ ઓપરેશન, આપત્તિ રાહત, અને ફોરવર્ડ બેઝ પર તૈનાતી જેવી જરૂરિયાતોને પૂરી કરી શકશે.
એક વરિષ્ઠ સંરક્ષણ અધિકારી અનુસાર, નવા ટ્રાન્સપોર્ટ એરક્રાફ્ટ ભારતીય વાયુસેનાની લોજિસ્ટિક ક્ષમતાને બમણી કરી દેશે અને યુદ્ધ અથવા આપત્તિની સ્થિતિમાં તાત્કાલિક પ્રતિક્રિયા આપવામાં સહાયક થશે. ભારતે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં આત્મનિર્ભર બનવાની દિશામાં ઘણા મોટા પગલાં ભર્યા છે. સ્વદેશી લડાકુ વિમાન તેજસ (Tejas), એડવાન્સ્ડ લાઈટ હેલિકોપ્ટર ધ્રુવ (Dhruv), અને અર્જુન ટેન્ક જેવી પરિયોજનાઓ પછી હવે આ સોદો ભારતને ટ્રાન્સપોર્ટ એરક્રાફ્ટ ઉત્પાદનમાં પણ પ્રમુખ સ્થાન અપાવી શકે છે.
