મેહુલ ચોક્સીના ભારત પ્રત્યાર્પણને બેલ્જિયમ કોર્ટની મંજૂરી: રાજકીય અત્યાચારના દાવા ફગાવ્યા

બેલ્જિયમની અદાલતે મેહુલ ચોક્સીને ભારત પ્રત્યાર્પણ કરવાની મંજૂરી આપી દીધી છે. ચોક્સી પર પંજાબ નેશનલ બેંક કૌભાંડ, મની લોન્ડરિંગ, નકલી ગેરંટી અને શેરબજારની છેતરપિંડી જેવા ગંભીર આરોપો છે. અદાલતે રાજકીય અત્યાચારના દાવાને ફગાવી દીધો છે.

Belgian Court: ભાગેડુ વેપારી મેહુલ ચોક્સીને ભારત પ્રત્યાર્પણ કરવાના માર્ગમાં હવે મોટાભાગની કાયદાકીય અડચણો દૂર થઈ ગઈ છે. બેલ્જિયમની અદાલતે પોતાના આદેશમાં સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું છે કે 66 વર્ષીય મેહુલ ચોક્સી ભારત પ્રત્યાર્પણ માટે વિદેશી નાગરિક છે અને તેમના પ્રત્યાર્પણમાં કોઈ કાયદાકીય અડચણ નથી. અદાલતે એ પણ સ્વીકાર્યું કે ચોક્સી સામેના આરોપો ગંભીર છે અને આ મામલામાં ભારતની દલીલ વ્યાજબી છે.

નાગરિકતા વિવાદનો ઇતિહાસ

મેહુલ ચોક્સીની નાગરિકતા લાંબા સમયથી વિવાદનો વિષય રહી છે. ચોક્સીનો દાવો છે કે તેમણે નવેમ્બર 2017માં એન્ટિગુઆની નાગરિકતા મેળવ્યા બાદ 14 ડિસેમ્બર 2018ના રોજ ભારતીય નાગરિકતા છોડી દીધી હતી. તેમ છતાં, ભારત સતત એવી દલીલ કરતું રહ્યું છે કે ચોક્સી ભારતીય નાગરિક છે અને તેથી તેમને ભારત પ્રત્યાર્પણ કરી શકાય છે. ભારતે ચોક્સી વિરુદ્ધ જે કેસ મોકલ્યો છે, તેમાં છેતરપિંડી, બનાવટ અને ભ્રષ્ટાચાર જેવા ગંભીર ગુનાઓનો સમાવેશ થાય છે.

ચોક્સી પર લગાવવામાં આવેલા આરોપો

• ષડયંત્ર (કલમ 120-B)
• પુરાવા નષ્ટ કરવા (કલમ 201)
• સરકારી નાણાંની ઉચાપત (કલમ 409)
• છેતરપિંડી (કલમ 420)
• ખોટા ખાતા અથવા રેકોર્ડ (કલમ 477A)
• ભ્રષ્ટાચાર સંબંધિત ગુનાઓ (ભ્રષ્ટાચાર નિવારણ અધિનિયમ, 1988)

આ તમામ ગુનાઓની સજા એક વર્ષથી વધુ જેલ છે. આ આરોપો ભારતમાં ચાલી રહેલી તપાસ અને કાર્યવાહી હેઠળ મહત્વપૂર્ણ છે.

બેલ્જિયમનો કાયદો 

બેલ્જિયમના કાયદા મુજબ, કોઈ ગુનાહિત ગેંગનો હિસ્સો બનવું, છેતરપિંડી, ઉચાપત, લાંચ, બનાવટ અને નકલી કાગળોનો ઉપયોગ ગુનાની શ્રેણીમાં આવે છે. આ ગુનાઓની સજા બેલ્જિયમમાં એક વર્ષથી વધુ જેલ છે. જોકે, પુરાવા નષ્ટ કરવા (કલમ 201, IPC) બેલ્જિયમમાં ગુનો માનવામાં આવતો નથી. તેથી આ વિશેષ ગુના પર પ્રત્યાર્પણની મંજૂરી આપવામાં આવી ન હતી.

અદાલતે શું કહ્યું

બેલ્જિયમની અદાલતે આદેશમાં સ્પષ્ટ કર્યું કે કથિત ગુનાઓ 31 ડિસેમ્બર 2016 અને 1 જાન્યુઆરી 2019 વચ્ચે થયા હતા. ચોક્સીના દાવા કે તેને એન્ટિગુઆથી બળજબરીથી ભારત લાવવામાં આવ્યો હતો અને તેને રાજકીય અત્યાચાર કે અમાનવીય વર્તનનો ખતરો છે, તે અદાલતે ફગાવી દીધા. અદાલતે કહ્યું કે આ દાવાઓને સમર્થન આપવા માટે કોઈ નક્કર પુરાવા નથી. કોર્ટે એમ પણ કહ્યું કે આ કેસ રાજકીય નથી, ન તો લશ્કરી કે ટેક્સ સંબંધિત છે. ભારતે ચોક્સી વિરુદ્ધ કોઈ જાતિ, ધર્મ કે રાજકીય વિચારને કારણે કાર્યવાહી કરી નથી.

ભારત તરફથી બેલ્જિયમને આપવામાં આવેલી માહિતી

ભારતે બેલ્જિયમની અદાલતને જણાવ્યું કે ચોક્સીને મુંબઈની આર્થર રોડ જેલમાં રાખવામાં આવશે. તેમને બેરેક નંબર 12માં રાખવામાં આવશે, જે 46 ચોરસ મીટર વિસ્તારનો છે અને તેમાં બે સેલ તથા ખાનગી શૌચાલયનો સમાવેશ થાય છે. તેમને અદાલતમાં હાજરી અને તબીબી જરૂરિયાતો માટે જ બહાર લાવવામાં આવશે. તેમનું નિયંત્રણ તપાસ એજન્સી પાસે નહીં, પરંતુ અદાલત પાસે રહેશે.

બેલ્જિયમ કોર્ટનો અંતિમ નિર્ણય

બેલ્જિયમની અદાલતે આદેશમાં જણાવ્યું કે ચોક્સી ભારતના પંજાબ નેશનલ બેંક કૌભાંડમાં આરોપી છે. આ રાજકીય મામલો નથી અને ભારતમાં તેમને નિષ્પક્ષ સુનાવણી અને સુરક્ષા મળશે. અદાલતે ભારત દ્વારા જેલ અને તબીબી વ્યવસ્થાની ખાતરી પણ સ્વીકારી.

મેહુલ ચોક્સી પર મુખ્ય આરોપો

• પંજાબ નેશનલ બેંક કૌભાંડ: ચોક્સી પર પી.એન.બી. સાથે મળીને 13,850 કરોડ રૂપિયાથી વધુની છેતરપિંડી કરવાનો આરોપ છે.
• મની લોન્ડરિંગ: ચોક્સીએ મની લોન્ડરિંગ અને નકલી વ્યવહારો કર્યા.
• નકલી ગેરંટી: પી.એન.બી. અધિકારીઓના સહયોગથી નકલી ગેરંટી જારી કરવામાં આવી.
• શેરબજારમાં છેતરપિંડી: ભારતીય સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ (SEBI) એ તેમને 10 વર્ષ માટે મૂડી બજારમાંથી પ્રતિબંધિત કર્યા.
• નકલી હીરાનું વેચાણ: ચોક્સી પર નકલી હીરાને અસલી તરીકે વેચવાનો આરોપ છે.
• વિદેશી બેંકોમાંથી સુરક્ષા વિના લોન: તેણે વિદેશી બેંકોમાંથી સુરક્ષા વિના લોન લીધી અને શેલ કંપનીઓ મારફતે મની લોન્ડરિંગ કર્યું.