સ્પેક્ષર હબલ અને વેબ ટેલિસ્કોપ જેટલી વિગતવાર ગેલેક્સીઓ જોઈ શકશે નહીં, પરંતુ સમગ્ર સમૂહની કુલ તેજનું નિરીક્ષણ કરશે, જેમાં બિગ બેંગ પછી બનેલી પ્રારંભિક ગેલેક્સીઓ પણ સામેલ છે.
SPHEREx : નાસાની નવી અંતરિક્ષ દૂરબીન SPHEREx (સ્પેક્ટ્રો-ફોટોમીટર ફોર ધ હિસ્ટ્રી ઓફ ધ યુનિવર્સ, એપોક ઓફ રીઆયોનાઇઝેશન એન્ડ આઇસ એક્સપ્લોરર) મંગળવારે સફળતાપૂર્વક લોન્ચ કરવામાં આવી. તેનો ઉદ્દેશ્ય સમગ્ર આકાશનો નકશો તૈયાર કરવાનો છે, જે પહેલાં ક્યારેય કરવામાં આવ્યો નથી. સ્પેસએક્ષે કેલિફોર્નિયાના વેન્ડેનબર્ગ સ્પેસ ફોર્સ બેઝથી આ વેધશાળા લોન્ચ કરી, જે પૃથ્વીના ધ્રુવોની ઉપરથી ઉડાણ ભરશે. તેની સાથે સૂર્યનો અભ્યાસ કરવા માટે ચાર નાના ઉપગ્રહો પણ મોકલવામાં આવ્યા છે.
SPHEREx કેવી રીતે કામ કરશે?
SPHEREx, હબલ અને જેમ્સ વેબ સ્પેસ ટેલિસ્કોપ જેવી ગેલેક્સીઓનું વિગતવાર અવલોકન કરશે નહીં. તેના બદલે, તે સમગ્ર આકાશનું સર્વેક્ષણ કરશે અને ગેલેક્સીઓના સમૂહો દ્વારા ઉત્સર્જિત કુલ તેજ રેકોર્ડ કરશે. તેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય બ્રહ્માંડ કેવી રીતે બન્યું અને વિકસિત થયું તે સમજવાનો છે. આ ટેલિસ્કોપની મદદથી વૈજ્ઞાનિકો બિગ બેંગ પછી બનેલી પ્રારંભિક ગેલેક્સીઓના પ્રકાશનું વિશ્લેષણ કરી શકશે.
બરફીલા વાદળોમાં જીવનના સંકેતોની શોધ
૪૮૮ મિલિયન ડોલરના ખર્ચે થયેલા આ મિશનનો એક મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય તારાઓ વચ્ચે રહેલા બરફીલા વાદળોમાં પાણી અને જીવનના અન્ય તત્વોની શોધ કરવાનો છે. ખાસ કરીને મિલ્કી વે ગેલેક્સીમાં જ્યાં નવા સૌરમંડળો બની રહ્યા છે, ત્યાં તે મહત્વપૂર્ણ શોધ કરશે.
SPHEREx ની રચના અને કાર્યપ્રણાલી
શંકુ આકારનું SPHEREx ટેલિસ્કોપ લગભગ ૫૦૦ કિલોગ્રામ વજનનું છે, જે એક ભવ્ય પિયાનો જેટલું ભારે છે. તેમાં ઇન્ફ્રારેડ સેન્સર લાગેલા છે, જે સમગ્ર આકાશનું સર્વેક્ષણ કરવામાં છ મહિનાનો સમય લેશે. આવનારા બે વર્ષમાં તે ચાર વખત સમગ્ર આકાશનું સ્કેન કરશે, કારણ કે તે ૪૦૦ માઇલ (૬૫૦ કિલોમીટર) ઉપર પૃથ્વીની ધ્રુવીય કક્ષામાં પરિભ્રમણ કરશે.
બ્રહ્માંડના તેજનો અભ્યાસ કરશે SPHEREx
આ મિશનના મુખ્ય વૈજ્ઞાનિક જેમી બોકના મતે, આ ટેલિસ્કોપ બ્રહ્માંડમાં રહેલા બધા પ્રકાશ સ્ત્રોતોની સંયુક્ત તેજનો અભ્યાસ કરશે. આનાથી વૈજ્ઞાનિકો સમજી શકશે કે કયા સ્ત્રોતોને અત્યાર સુધી અવગણવામાં આવ્યા હતા.
બ્રહ્માંડની ઉત્પત્તિના રહસ્યોનો પર્દાફાશ
SPHEREx ના ઇન્ફ્રારેડ ડિટેક્ટર ૧૦૨ અલગ અલગ રંગોની ઓળખ કરી શકશે, જે સામાન્ય માનવ આંખોથી જોઈ શકાતા નથી. તે બ્રહ્માંડનો અત્યાર સુધીનો સૌથી રંગબેરંગી અને સમાવેશી નકશો તૈયાર કરશે. નાસાની જેટ પ્રોપલ્શન લેબમાં ડેપ્યુટી પ્રોજેક્ટ મેનેજર બેથ ફેબિન્સ્કીએ કહ્યું કે તે "ઇન્દ્રધનુષી ચશ્માંથી બ્રહ્માંડ જોવા" જેવું હશે.
```
