ભારતના રાષ્ટ્રીય ગીત ‘વંદે માતરમ્’ના ૧૫૦ વર્ષ પૂર્ણ થવાના અવસરે, વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ શુક્રવારે નવી દિલ્હીના ઇન્દિરા ગાંધી ઇન્ડોર સ્ટેડિયમમાં વર્ષભર ચાલનારા રાષ્ટ્રવ્યાપી સ્મૃતિ મહોત્સવનું ઉદ્ઘાટન કર્યું।
નવી દિલ્હી: વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ શુક્રવારે નવી દિલ્હીના ઇન્દિરા ગાંધી ઇન્ડોર સ્ટેડિયમમાં રાષ્ટ્રીય ગીત ‘વંદે માતરમ્’ની રચનાના ૧૫૦ વર્ષ પૂર્ણ થવાના ઉપલક્ષ્યમાં વર્ષભર ચાલનારા સ્મૃતિ મહોત્સવનું ઔપચારિક ઉદ્ઘાટન કર્યું. આ અવસરે વડાપ્રધાને એક સ્મારક ટપાલ ટિકિટ અને સ્મારક સિક્કો બહાર પાડ્યો તથા ‘વંદે માતરમ્’ની સત્તાવાર વેબસાઇટનું પણ શુભારંભ કર્યું.
આ કાર્યક્રમ ૭ નવેમ્બર ૨૦૨૫ થી ૭ નવેમ્બર ૨૦૨૬ સુધી આયોજિત થનારા રાષ્ટ્રવ્યાપી સ્મૃતિ મહોત્સવનો આરંભ છે, જે આ કાલજયી રચનાના ૧૫૦ વર્ષ પૂર્ણ થવાના ઉપલક્ષ્યમાં ઉજવવામાં આવી રહ્યો છે. ‘વંદે માતરમ્’ ફક્ત ભારતીય સ્વતંત્રતા આંદોલનની પ્રેરણા જ ન બન્યું, પરંતુ આજે પણ રાષ્ટ્રીય ગૌરવ, એકતા અને માતૃભૂમિ પ્રત્યે સમર્પણનું પ્રતીક છે.
વંદે માતરમ્ ભારતની આત્માની પુકાર – પીએમ મોદી
કાર્યક્રમને સંબોધિત કરતા વડાપ્રધાન મોદીએ કહ્યું કે “વંદે માતરમ્ ફક્ત એક ગીત નથી, પરંતુ ભારતની આત્માની પુકાર છે. તેણે સ્વતંત્રતા સંગ્રામના દરેક તબક્કામાં કરોડો ભારતીયોને પ્રેરણા આપી અને માતૃભૂમિ માટે બલિદાનની ભાવના જગાડી. તેમણે આગળ કહ્યું કે બંકિમચંદ્ર ચટર્જી દ્વારા ૧૮૭૫માં રચિત આ ગીત આજે પણ દરેક ભારતીયના હૃદયમાં દેશભક્તિનો જુવાળ ભરી દે છે।
વડાપ્રધાને વંદે માતરમ્ને “ભારતની સાંસ્કૃતિક, આધ્યાત્મિક અને રાષ્ટ્રીય એકતાનું પ્રતીક” ગણાવ્યું. “જ્યારે આપણે વંદે માતરમ્ કહીએ છીએ, ત્યારે આપણે ફક્ત શબ્દો નથી બોલતા — આપણે તે ભૂમિને નમન કરીએ છીએ જેણે આપણને જન્મ આપ્યો, જેણે આપણને સંસ્કાર આપ્યા અને જેણે આપણને ઓળખ આપી,” — પીએમ મોદીએ કહ્યું.
૧૫૦ વર્ષ જૂનો પડઘો: બંકિમચંદ્ર ચટર્જીની ઐતિહાસિક રચના
વર્ષ ૧૮૭૫માં અક્ષય નવમીના દિવસે બંકિમચંદ્ર ચટર્જીએ વંદે માતરમ્ની રચના કરી હતી. આ ગીત પહેલીવાર ‘બંગદર્શન’ નામની સાહિત્યિક પત્રિકામાં તેમના પ્રસિદ્ધ ઉપન્યાસ ‘આનંદમઠ’ના એક અંશ તરીકે પ્રકાશિત થયું હતું. આ ગીતે ભારતના સ્વતંત્રતા આંદોલનમાં નવી ઊર્જા અને રાષ્ટ્રીય ચેતનાનો સંચાર કર્યો. સ્વતંત્રતા સેનાનીઓએ તેને આઝાદીની લડાઈનું “સંગીતમય પ્રતીક” બનાવ્યું।
લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી, બાળ ગંગાધર તિલક, નેતાજી સુભાષ ચંદ્ર બોઝ અને મહાત્મા ગાંધી જેવા નેતાઓએ તેને સ્વતંત્ર ભારતના રાષ્ટ્રીય ભાવનાના પ્રતીક તરીકે સન્માન આપ્યું.
ટપાલ ટિકિટ, સ્મારક સિક્કો અને ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ લોન્ચ
ઉદ્ઘાટન સમારોહમાં વડાપ્રધાન મોદીએ વંદે માતરમ્ના ૧૫૦ વર્ષ પૂર્ણ થવાના ઉપલક્ષ્યમાં એક સ્મારક ટપાલ ટિકિટ (Commemorative Postage Stamp) અને એક વિશેષ ૧૫૦ રૂપિયાનો સિક્કો બહાર પાડ્યો. આ સાથે તેમણે ‘વંદે માતરમ્ પોર્ટલ’ (www.vandemataram.gov.in)નો શુભારંભ કર્યો — આ એક ઇન્ટરેક્ટિવ વેબસાઇટ છે, જેમાં વંદે માતરમ્નો ઇતિહાસ, અનુવાદ, દુર્લભ આર્કાઇવ સામગ્રી, ગીતની વિવિધ ભાષાઓમાં રેકોર્ડિંગ્સ અને શાળાઓ માટે વિશેષ શૈક્ષણિક સામગ્રી ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવશે.
વડાપ્રધાને કહ્યું કે ડિજિટલ યુગમાં આ પહેલ “વંદે માતરમ્”ની ભાવનાને નવી પેઢી સુધી પહોંચાડવાનો સેતુ બનશે. વર્ષભર ચાલનારા આ સ્મૃતિ મહોત્સવ દરમિયાન દેશના વિવિધ ભાગોમાં સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમો, નાટકો, પરિસંવાદો, ચિત્રકલા પ્રદર્શનો અને વિદ્યાર્થી સ્પર્ધાઓનું આયોજન કરવામાં આવશે. સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે જણાવ્યું કે ઉત્સવનું સમાપન ૭ નવેમ્બર ૨૦૨૬ના રોજ એક રાષ્ટ્રીય સાંસ્કૃતિક મહોત્સવ સાથે કરવામાં આવશે, જેમાં દેશભરમાંથી કલાકારો, વિદ્વાનો અને યુવાનો ભાગ લેશે.
સંસ્કૃતિ મંત્રીએ કહ્યું, “વંદે માતરમ્એ ભારતની એકતાનું ગાન કર્યું, આજે આપણે તે જ ભાવના સાથે આ મહોત્સવને દરેક ગામ અને દરેક શાળા સુધી લઈ જઈશું.” ‘વંદે માતરમ્’ ફક્ત એક રાષ્ટ્રગીત નથી પરંતુ માતૃભૂમિની સ્તુતિ છે — જેમાં ભૂમિને શક્તિ, સમૃદ્ધિ અને દિવ્યતાનું સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું છે. ગીતની પંક્તિઓ “સુજલાં સુફલાં મલયજશીતલામ્” ભારતની પ્રકૃતિ, સંસ્કૃતિ અને સમૃદ્ધિનું ભાવનાત્મક ચિત્રણ કરે છે.
