जानकी जयंती ही फाल्गुन महिन्याच्या कृष्ण पक्षाच्या अष्टमी तिथीला साजरी केली जाते. या दिवशी माता सीतेच्या जन्मोत्सवाचे श्रद्धा आणि भक्तीने आचरण केले जाते. धार्मिक श्रद्धांनुसार, याच दिवशी मिथिलाच्या राजा जनकाला माता सीता पृथ्वीपासून प्राप्त झाल्या होत्या, ज्यांना त्यांनी आपल्या कन्येसारखे स्वीकारले होते. या कारणास्तव हा सण सीता अष्टमी म्हणूनही ओळखला जातो.
विवाहित महिलांसाठी हा सण विशेष महत्त्वाचा मानला जातो, कारण माता सीता आदर्श पत्नी आणि गृहस्थ जीवनाचे प्रतीक मानल्या जातात. असे मानले जाते की या दिवशी भगवान श्रीराम आणि माता सीतेची पूजा केल्याने कुटुंबात सुख, शांती आणि समृद्धी येते. या प्रसंगी भक्त उपवास करतात, कथा-कीर्तनाचे आयोजन करतात आणि माता सीतेकडून आपल्या कुटुंबाच्या कल्याणाची प्रार्थना करतात.
जानकी जयंती कधी आहे?
यावर्षी जानकी जयंती २१ फेब्रुवारी, गुरुवारी साजरी केली जाईल. दृक पंचांगानुसार, फाल्गुन महिन्याच्या कृष्ण पक्षाची अष्टमी तिथी २० फेब्रुवारीला सकाळी ९:५८ वाजता सुरू होईल आणि २१ फेब्रुवारीला सकाळी ११:५७ वाजता संपेल. याच आधारे जानकी जयंतीचा सण २१ फेब्रुवारीला विधिपूर्वक साजरा केला जाईल. या दिवशी भक्त माता सीता आणि भगवान श्रीरामाची पूजा-अर्चना करून सुख-समृद्धी आणि गृहस्थ जीवनात शांतीची कामना करतात.
जानकी जयंतीची पूजाविधी
* स्नान आणि संकल्प: सकाळी लवकर उठून स्नान करावे आणि स्वच्छ वस्त्रे धारण करावीत. त्यानंतर व्रत आणि पूजेचा संकल्प करावा.
* पूजास्थळाची तयारी: घरातील मंदिर किंवा पवित्र ठिकाणी चौकी ठेवावी, त्यावर लाल किंवा पिवळ्या रंगाचा कपडा पसरवावा आणि माता सीता व भगवान श्रीरामाची मूर्ती किंवा चित्र स्थापित करावे.
* साहित्य अर्पण: माता जानकीला रोली, अक्षता (तांदळ), फुले, चंदन, धूप, दीप आणि सुगंधित नैवेद्य अर्पण करावे.
* व्रतकथेचा पाठ: माता जानकीच्या महिमेचे वर्णन करणारी व्रतकथा वाचावी किंवा ऐकावी.
* आरती आणि प्रार्थना: माता जानकी आणि भगवान श्रीरामाची आरती करावी आणि कुटुंबाच्या सुख-समृद्धीची कामना करावी.
* नैवेद्य आणि प्रसाद वितरण: पूज्यानंतर माता सीतेला पंचामृत, मिठाई किंवा फळांचा नैवेद्य लावावा आणि प्रसाद सर्वांना वाटावे.
* दान आणि सेवा: या दिवशी गरिबांना आणि गरजूंना अन्न, वस्त्र आणि दक्षिणा दान करण्याचे विशेष महत्त्व असते.
माता सीतेचे मंत्र
श्री सीतायै नमः
श्रीरामचन्द्राय नमः
श्री रामाय नमः
ॐ जानकीवल्लभाय नमः
श्रीसीता-रामाय नमः
जानकी जयंतीचे महत्त्व
हिंदू धर्मात माता सीता देवी लक्ष्मीचा अवतार मानल्या जातात आणि त्यांचे जीवन आदर्श आणि धर्माचे प्रतीक आहे. जानकी जयंतीचा सण या दिवसाच्या महत्त्वाला उजागर करतो, कारण हा माता सीतेचा जन्मदिवस आहे. या दिवशी माता सीतेची पूजा केल्याने माँ लक्ष्मीची कृपा प्राप्त होते, जी घरी सुख, समृद्धी आणि ऐश्वर्य आणते. अनेक श्रद्धाळू या दिवशी उपवास करतात आणि विशेषतः श्रीराम-सीतेचे पूजन करतात.
असे मानले जाते की या व्रताचे पालन केल्याने अखंड सौभाग्य, पारिवारिक सुख-शांती आणि जीवनातील सर्व प्रकारची समृद्धीचा आशीर्वाद मिळतो. हा दिवस विशेषतः विवाहित महिलांसाठी खूप महत्त्वाचा असतो, कारण त्यांना असा विश्वास असतो की या दिवशी माता सीतेची पूजा केल्याने त्यांच्या दाम्पत्य जीवनात सुख आणि सौम्यता टिकून राहते.
