भारताची अनंत टेक्नॉलॉजीज 2026 पर्यंत 4 टन वजनाचे उपग्रह प्रक्षेपित करेल, ज्यामुळे 2028 पासून 100Gbps वेगाने इंटरनेट संपूर्ण देशात उपलब्ध होईल. GEO उपग्रह तंत्रज्ञानामुळे एकाच उपग्रहाद्वारे संपूर्ण भारतभर इंटरनेट सेवा पुरवता येईल.
स्वदेशी उपग्रह: आजवर आपण एलॉन मस्कच्या Starlink, Amazon च्या Project Kuiper किंवा एअरटेल-वनवेब सारख्या परदेशी उपग्रह इंटरनेट सेवांबद्दल ऐकले आहे. पण आता भारतही पूर्णपणे स्वदेशी तंत्रज्ञानाने अवकाश आधारित हाय-स्पीड इंटरनेट सेवा सुरू करणार आहे. ही क्रांतिकारी योजना हैदराबादमधील अनंत टेक्नॉलॉजीजने (Ananth Technologies) आखली आहे, जी 2026 पर्यंत 4 टन वजनाचा पहिला उपग्रह प्रक्षेपित करण्याच्या तयारीत आहे आणि 2028 पर्यंत सर्वसामान्यांसाठी 100Gbps पर्यंतचा वेग असलेले इंटरनेट देण्याची योजना आहे.
एक उपग्रह, संपूर्ण भारत: GEO तंत्रज्ञानाची शक्ती
अनंत टेक्नॉलॉजीजचा हा कम्युनिकेशन उपग्रह GEO म्हणजेच जिओस्टेशनरी अर्थ ऑर्बिटमध्ये (Geostationary Earth Orbit) स्थापित केला जाईल. GEO उपग्रह पृथ्वीपासून सुमारे 35,786 किलोमीटर उंचीवर असतात आणि पृथ्वीसोबत फिरतात, ज्यामुळे ते एकाच क्षेत्राला सतत कव्हर करू शकतात. तज्ञांच्या मते, GEO उपग्रहाची सर्वात मोठी विशेषता म्हणजे एकाच उपग्रहाद्वारे संपूर्ण भारत कव्हर केला जाऊ शकतो, जो हजारो किलोमीटरमध्ये पसरलेला देश आहे.
GEO विरुद्ध LEO: काय फरक आहे?
GEO (जिओ स्टेशनरी) आणि LEO (लो अर्थ ऑर्बिट) उपग्रहांमधील सर्वात मोठा फरक त्यांच्या उंचीमध्ये आणि काम करण्याच्या पद्धतीमध्ये असतो. GEO उपग्रह पृथ्वीच्या खूप वर (जवळपास 36,000 किमी) एकाच ठिकाणी स्थिर राहतो आणि संपूर्ण देशाला एकाच वेळी इंटरनेट देऊ शकतो. तर LEO उपग्रह पृथ्वीच्या जवळ (400 ते 2,000 किमी) सतत फिरत असतात आणि प्रत्येक भागाला कव्हर करण्यासाठी हजारो उपग्रहांची आवश्यकता असते.
GEO उपग्रहाची गती थोडी कमी असू शकते, पण हा जास्त काळ स्वस्त आणि विश्वासार्ह पर्याय ठरतो. तर LEO उपग्रहांची गती जास्त असते, पण त्यांची प्रणाली महागडी आणि जटिल असते, कारण त्यात अनेक उपग्रहांची देखभाल करावी लागते. त्यामुळे भारताच्या अनंत टेक्नॉलॉजीजने GEO उपग्रह निवडला आहे, जेणेकरून कमी उपग्रहांमध्ये संपूर्ण देशाला जलद इंटरनेट पुरवता येईल.
100 Gbps चा दमदार वेग, केबलशिवाय!
अनंत टेक्नॉलॉजीजच्या या उपग्रहाचे वैशिष्ट्य म्हणजे Ka-Band तंत्रज्ञान, ज्यामुळे हा उपग्रह 100 Gbps पर्यंतचा वेग देण्यास सक्षम असेल. हे विशेषतः दुर्गम, ग्रामीण आणि डोंगराळ भागांसाठी वरदान ठरू शकते, जिथे पारंपरिक फायबर किंवा मोबाइल नेटवर्क पोहोचणे कठीण असते. याद्वारे केवळ इंटरनेटच नाही, तर ई-गव्हर्नन्स, टेलीमेडिसिन, डिजिटल शिक्षण आणि स्मार्ट कृषी क्षेत्रांमध्येही मोठी प्रगती साधता येईल.
🇮🇳 IN-SPACe कडून हिरवा झेंडा, भारताच्या स्पेस धोरणाला नवी दिशा
अनंत टेक्नॉलॉजीजला IN-SPACe (Indian National Space Promotion and Authorization Center) कडून ब्रॉडबँड फ्रॉम स्पेस (Broadband From Space) सेवेची परवानगी मिळाली आहे. याचा अर्थ असा आहे की कंपनीला केवळ उपग्रह प्रक्षेपित करण्याची परवानगी मिळाली आहे, तसेच ती उपग्रह ऑपरेटर म्हणूनही काम करू शकेल. हे भारताच्या खाजगी अवकाश क्षेत्रात एक नवीन पर्व आहे, जिथे आता खाजगी कंपन्या देखील व्यावसायिक सेवा देण्यासाठी अंतराळात उपग्रह पाठवू शकतात.
हे स्टारलिंकसाठी आव्हान आहे का?
नक्कीच! स्टारलिंक आणि इतर परदेशी कंपन्या अजूनही भारत सरकारकडून परवानगी मिळवण्याचा प्रयत्न करत आहेत, तर अनंत टेक्नॉलॉजीजने या क्षेत्रात आघाडी घेतली आहे. जर ही योजना यशस्वी झाली, तर भारत केवळ उपग्रह इंटरनेट सेवेत आत्मनिर्भर होणार नाही, तर परदेशी अवलंबित्वही संपुष्टात आणेल.
भारतासाठी एकच उपग्रह पुरेसा आहे का?
वृत्तपत्रे आणि तज्ञांच्या मते, भारतासारख्या देशाला कव्हर करण्यासाठी एक GEO उपग्रह पुरेसा ठरू शकतो. परंतु, वापरकर्त्यांची संख्या आणि डेटाची मागणी वाढल्यास, अनंत टेक्नॉलॉजीज आणखी उपग्रह प्रक्षेपित करू शकते. कंपनीने स्पष्ट केले आहे की, ते एका लवचिक मॉडेलवर काम करत आहेत, ज्यात आवश्यकतेनुसार उपग्रहांची संख्या वाढवता येईल.
प्रक्षेपण वेळापत्रक: पुढील पाऊल काय?
- 2025 च्या अखेरीस: उपग्रह तयार करणे आणि चाचणी
- 2026: प्रक्षेपण (संभाव्यतः GSLV किंवा ISRO रॉकेटद्वारे)
- 2027: ग्राउंड स्टेशन, टर्मिनल विकास
- 2028: ग्राहकांसाठी ब्रॉडबँड सेवा सुरू
